Το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πιο άρτια οργανωμένα, εξοπλισμένα και στελεχωμένα ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας. Λειτουργεί κάτω από την εποπτεία της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας του Υπουργείου Παιδείας και αποτελείται από επτά ερευνητικά ινστιτούτα που λειτουργούν σε κομβικά σημεία της ελληνικής περιφέρειας: Ηράκλειο, Ρέθυμνο, Πάτρα και Ιωάννινα. Η έδρα του κέντρου καθώς και τα γραφεία της Κεντρικής Διεύθυνσης βρίσκονται στα Βασιλικά Βουτών, 8 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Ηρακλείου.
Οι ερευνητικές και τεχνολογικές κατευθύνσεις του κέντρου επικεντρώνονται σε τομείς μεγάλου επιστημονικού, κοινωνικού και οικονομικού ενδιαφέροντος, όπως: Πληροφορική, Μοριακή Βιολογία, Λέιζερ, Τηλεπικοινωνίες, Μικροηλεκτρονική, Ρομποτική, Βιοτεχνολογία, Υλικά, Χημική Μηχανική, Υπολογιστικά Μαθηματικά, Βιοχημική Μηχανική και Ιστορικές Έρευνες.
Σήμερα το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) έχει να επιδείξει υψηλές επιστημονικές επιδόσεις καθώς και μια σπουδαία κοινωνική και οικονομική προσφορά, στοιχεία που το καθιστούν ένα από τα κορυφαία ερευνητικά κέντρα διεθνώς.
Είχα την τύχη να γνωρίσω έναν νέο επιστήμονα – ερευνητή στο ΙΤΕ στον τομέα του IESL (Institute of Electronic structure and Laser), προερχόμενο από τη γειτονική Ιταλία, τον Ντανιέλε Άνκορα, και να μιλήσω μαζί του λίγο πριν αναχωρήσει για τον επόμενο σταθμό έρευνας, τη Ρώμη.
– Κύριε Ντανιέλε πώς βρεθήκατε στην Κρήτη, στο Ηράκλειο και πιο συγκεκριμένα, να εργάζεστε στο πεδίο της έρευνας στο ΙΤΕ;
– Πάντα αγαπούσα τη μελέτη της Φυσικής και πάντα ήθελα να έχω μια εμπειρία εκτός της χώρας μου, λίγο για να μπω στη δοκιμασία και λίγο από προσωπική περιέργεια. Μετά από μια αρχική εμπειρία στη Λισαβόνα, ένας ακριβός μου φίλος, ο Diego di Battista, μου γνώρισε το ΙΤΕ και τη δυνατότητα ενός διδακτορικού έρευνας στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης. Λειτούργησα άμεσα όπως συνηθίζω να κάνω, έκανα την αίτηση και μετά από μια εβδομάδα βρέθηκα σε μια άλλη χώρα από την άλλη μεριά της Ευρώπης.
– Αφηγηθείτε μας την εμπειρία σας.
– Αφού χρησιμοποιούσα ελληνικά γράμματα για 5 χρόνια στο πανεπιστήμιο συνειδητοποίησα πως ήξερα να διαβάζω την ελληνική γλώσσα και μου φαινόταν ότι βρισκόμουν σε μια γιγάντια μαθηματική φόρμουλα! Αλλά ανάμεσα στο διαβάζω και κατανοώ υπάρχει μια τεράστια διαφορά. Στην αρχή δεν ήταν εύκολο, κυρίως να ξεπεράσω το εμπόδιο της ελληνικής γραφειοκρατίας. Ευτυχώς έβρισκα πάντα γύρω μου ανθρώπους διαθέσιμους να μου εξηγήσουν τι έπρεπε να κάνω και πώς να το κάνω. Έτσι σιγά – σιγά ( συχνά λίγο περισσότερο “σιγά” ) κατάφερα να λύνω το ένα πρόβλημα μετά το άλλο . Όταν λοιπόν πέρασαν οι αρχικές δυσκολίες “βρήκα” μια εξαίσια χώρα, η οποία έχει μια γοητευτική – σαγηνευτική γλώσσα, μια θέση εργασίας με υψηλότατο δυναμικό κι έναν λαό θαυμάσιο που με υποδέχτηκε με ανοιχτές αγκάλες.
– Ποιος είναι ο τομέας της έρευνας που σας ενδιαφέρει περισσότερο και γιατί;
– Λατρεύω τη Φυσική και είμαι περίεργος για όλες τις επιστήμες γενικότερα. Αλλά ο τομέας της έρευνας στον οποίο είμαι δεμένος, είναι σίγουρα η Οπτική Εικονογραφία εντός του πεδίου της Βιο-ιατρικής (optical biomedical imaging), που βαδίζει παράλληλα με τη μελέτη της οπτικής σε μέσα ακατάστατα (disordered photonics). Λέξεις δυσνόητες για να περιγράψεις εκείνον τον τομέα της έρευνας που με το φως προσπαθεί να κρυφοκοιτάξει στο εσωτερικό του ανθρώπινου σώματος και άλλων οργανισμών, επιτρέποντας την ανίχνευση των όγκων, κάνοντας τη διάγνωση σε ασθένειες και παρακολουθώντας την κατάσταση υγείας, χωρίς να πρέπει να χρησιμοποιήσεις ακτινοβολίες ή ιχνηθέτες καταστροφικές στο ανθρώπινο σώμα. Είναι ένα πεδίο έρευνας πολύ ενεργό αυτή την περίοδο και με τεράστιο δυναμικό ανάπτυξης – κυρίως οικονομικής- και με έντονη κοινωνική επίδραση.
Γνώρισα αυτόν τον κόσμο ακριβώς χάρη στο ΙΤΕ, εργαζόμενος στην ομάδα έρευνας του δρ. Γιάννη Ζαχαράκη και συνεργαζόμενος με άλλα ινστιτούτα ευρωπαϊκά εντός του project Marie Curie OIL TEBIA (Optical Imaging and Laser Techniques for Biomedical Applications), επιδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στα πλαίσια του προγράμματος Horizon 2020. Εργαζόμενος στο ΙΤΕ, συγκεκριμένα, ανάπτυξα μια καινοτόμο τεχνική της ανακατασκευής των όγκων σε τρισδιάστατη μορφή ονομαζόμενη PRT (Phase Retrieved Tomography), που επιτρέπει να δεις και στο εσωτερικό τους σκούρους – θολούς ιστούς, εκμεταλλευόμενος μερικές μαθηματικές δυνατότητες συνδεδεμένες με την αυτοσυσχέτιση. Η γραμμή έρευνας που αναπτύσσω φαίνεται να είναι πολλά υποσχόμενη, και μου χρησίμευσε στην αναγνώριση ενός περαιτέρω ευρωπαϊκού project Marie Curie Individual Fellowship ονομαζόμενο HI-PHRET (High-Resolution Phase Retrieved Tomography, το οποίο θα συνεχίσω να αναπτύσσω στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου.
Ελπίζω το πάθος μου για τη δουλειά μου να μπορέσει να συμβάλει ουσιαστικά στην επιστημονική έρευνα, είθε να είναι μια βοήθεια σε όλα τα άτομα για την έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη των θανάσιμων ασθενειών, οι οποίες δυστυχώς εκδηλώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα ολοένα και περισσότερο.
– Πώς είναι το “status quo” στο ΙΤΕ της Κρήτης;
– Το ΙΤΕ είναι ένα ωραιότατο ινστιτούτο, λίγο μακριά από την πόλη του Ηρακλείου αλλά ταυτόχρονα στο πράσινο των ελαιώνων της Κρήτης, μια θέση τέλεια για να αναπτύξεις τη δημιουργικότητά σου, σε ένα περιβάλλον γεμάτο από εξέχουσες προσωπικότητες επιστημόνων. Τα τελευταία χρόνια η κρίση έκανε αισθητή την παρουσία της και έπρεπε να αντιμετωπίσουμε πολλές δυσκολίες και αλλαγές, αλλά τουλάχιστον, κατά την άποψή μου, το ινστιτούτο ήξερε να αντιδράσει με σοβαρότητα, εξασφαλίζοντας συνθήκες εργασίας κατάλληλες για τη συνέχιση των δραστηριοτήτων της έρευνας. Σε άλλους τομείς έρευνας, δυστυχώς, υπήρξαν μεγαλύτερες δυσκολίες ακόμα και στη συνέχιση κανονικών δραστηριοτήτων του εργαστηρίου, αλλά πιστεύω πως τώρα πια τη φάση της κρίσης την αφήσαμε πίσω μας.
Προσωπικά, κατά τη διάρκεια των 4 χρόνων εργασίας στο ΙΤΕ, πιστεύω να έχω αφήσει ένα εργαστήριο καλύτερο από εκείνο που βρήκα. Αυτό με κάνει να είμαι εξαιρετικά αισιόδοξος για όσον αφορά το μέλλον της έρευνας στην Ελλάδα. Εύχομαι η ελληνική κυβέρνηση να μπορέσει να εξασφαλίσει μεγαλύτερη υποστήριξη σε αυτές τις εξαίσιες προσωπικότητες επιστημόνων που έχει στην επικράτειά της, να μην τις αφήνει μερικώς απομονωμένες να παλεύουν ενάντια δυνατών διεθνών ανταγωνιστών. Το ΙΤΕ είναι ένα ινστιτούτο διεθνούς έρευνας, που συγκεντρώνει ένα μεγάλο αριθμό ερευνητών προερχόμενων απ’ όλο τον κόσμο και επιδοτούμενο από προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αξίζει λοιπόν να έχει μια έξοχη θέση εντός των πολιτικο-οικονομικών διαβουλεύσεων της χώρας.
– Πόσο χρόνο μείνατε εδώ – στην Κρήτη – και πώς είναι η ζωή ως νέος επιστήμονας – ερευνητής σε ένα πεδίο επιστημονικό, κατά τη γνώμη μου πολύ ιδιαίτερο;
– Εργάστηκα και σπούδασα 4 χρόνια στην Κρήτη και άφησα εκεί ένα κομμάτι της καρδιάς μου. Η εμπειρία ζωής εκεί ήταν φανταστική και για να πω την αλήθεια απρόσμενη όπως συχνά συμβαίνει όταν αφήνεις τη χώρα σου και μεταναστεύεις σε ένα άλλο μέρος. Ο ευγενικός κόσμος, η καλή κουζίνα και ο παραδεισένιος καιρός – για το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου – επηρέασαν πιο έντονα τη γνώμη μου. Είμαι μετεωροπαθητικός [ από τα ελληνικά μετέωρον + πάθος, ένας όρος που δείχνει το σύνολο των ψυχικών και φυσικών ενοχλήσεων που εκδηλώνονται σε κατάσταση κλιματικών αλλαγών].
Θέλοντας να βρω ένα μειονέκτημα, θα έλεγα την έλλειψη των καλών αεροπορικών συνδέσεων με την υπόλοιπη Ευρώπη, τόσο κατά τη διάρκεια του χειμώνα όσο κι εκείνη του καλοκαιριού, επηρεάζει έντονα τη ζωή ενός ξένου που έρχεται να ζήσει σε σας. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα είναι αναγκαίο να κάνεις ένα ταξίδι μέχρι την Αθήνα για να μπορείς να ταξιδέψεις σε όποιο προορισμό θέλεις. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ο τουρισμός κάνει την Κρήτη κυρίαρχη και οι πτήσεις γίνονται με καθυστέρηση και οι τιμές κράτησης είναι πάρα πολύ υψηλές, κυρίως αν γίνουν λίγο χρόνο νωρίτερα. Αυτό είναι ένα μεγάλο μειονέκτημα, τόσο επαγγελματικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο.
Τα πάντα χρειάζονται ένα καλό σχεδιασμό για να μην είναι το νησί έντονα αποκομμένο από την υπόλοιπη Ευρώπη. Η ενίσχυση των αεροπορικών συνδέσεων θα μπορούσε να φέρει ένα τεράστιο όφελος σε ολόκληρη την περιοχή, επιτρέποντας επίσης περαιτέρω οικονομικές αλληλεπιδράσεις πέρα από την αγορά του τουρισμού.
– Θα επιστρέφατε να ζήσετε και να εργαστείτε εδώ σε μας;
– Η ζωή του ερευνητή – δυστυχώς ή ευτυχώς – προβλέπει συνεχείς μετακινήσεις. Τώρα έχω επιστρέψει στην Ιταλία για να εργαστώ σε ένα project πάνω στη στατιστική επιρροή που χρησιμοποιείται για την αναδόμηση των εικόνων σε μέσα ακατάστατα, στο CNR(Consiglio Nazionale delle Ricerche – Εθνικό Συμβούλιο Ερευνών), στη Ρώμη, μια άλλη εξέχουσα ευρωπαϊκή πόλη στον τομέα της έρευνας. Προσεχώς θα πάω στο Μιλάνο για δύο χρόνια, για να προχωρήσω το δικό μου project έρευνας και να συνεχίσω να διευρύνω τις γνώσεις μου, στη συνέχεια, ποιος ξέρει;
Μα η απάντηση, σε κάθε περίπτωση, θα ήταν “ναι”, θα επέστρεφα για να εργαστώ στο ΙΤΕ.
Εύχομαι να συνεχίσει για πολλά χρόνια να λειτουργεί το ΙΤΕ γιατί αποτελεί πραγματικά την καρδιά της ουσιαστικής ανάπτυξης, της επιστημονικής έρευνας, και όπως μας είπε ο φίλτατος Doct. Daniele Ancora “Αξίζει να έχει μια έξοχη θέση εντός των πολιτικο-οικονομικών διαβουλεύσεων της χώρας”.
“Εποπτεύεται από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων. Η έδρα του και η Κεντρική του Διεύθυνση βρίσκονται στο Ηράκλειο της Κρήτης και αποτελείται από έξι Ερευνητικά Ινστιτούτα:
Στο Ηράκλειο
Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ (ΙΗΔΛ)
Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ)
Ινστιτούτο Πληροφορικής (ΙΠ)
Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηματικών (ΙΥΜ)
Στο Ρέθυμνο
Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών (ΙΜΣ)
Στην Πάτρα
Ινστιτούτο Επιστημών Χημικής Μηχανικής (ΙΕΧΜΗ)
υπάρχει και το Υπο ίδρυση 7ο Ερευνητικό Ινστιτούτο Αστροφυσικής.”
* Η Εύα Καπελάκη – Κοντού είναι εκπαιδευτικός και αρθρογράφος στο Lettere Classiche dell’ Universita’ degli studi di Napoli “Federico II”.