Θ. ΝΤΑΪΛΙΑΝΗΣ: Ο μαγικός κόσμος που προσπαθούμε να... καταστρέψουμε
Ο μαγικός κόσμος που προσπαθούμε να... καταστρέψουμε - μέδουσες
Δεν είναι όλες οι μέδουσες επιβλαβείς για τον άνθρωπο.

Η δουλειά του είναι και το πάθος του αφού κάθε φορά που βρίσκεται στο βυθό αισθάνεται ότι ταξιδεύει σε ένα μυστικό κόσμο, ένα κόσμο λίγο απαγορευμένο για εμάς τους ανθρώπους, που φαντάζει όμως απροσδιόριστα οικείος και ανεπιφύλακτα γοητευτικός.

ο ερευνητής του ΕΛΚΕΘΕ, κ. Θάνος Νταϊλιάνης
Η Cotylorhiza tuberculata της φωτογραφίας εμφανίζεται στην Κρήτη σε αραιούς πληθυσμούς κατά το τέλος του καλοκαιριού.

Για τις υποθαλάσσιες εμπειρίες του μιλά στην «Π» ο διδάκτορας βιολογίας, με μάστερ στη διαχείριση παράκτιων περιοχών, κ. Θάνος Νταϊλιάνης, ο οποίος εργάζεται στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών  του ΕΛΚΕΘΕ με αντικείμενο τη θαλάσσια βιολογία και βιοποικιλότητα.

Για τις αλλαγές που σημειώνονται στις θάλασσές μας αναφέρει πως «οργανισμοί που είναι εγκατεστημένοι στο βυθό, όπως οι σπόγγοι και τα κοράλλια, πεθαίνουν μαζικά σχεδόν κάθε χρόνο.

Ξενικά ζώα και φυτά από τροπικές θάλασσες εμφανίζονται στα τοπικά συστήματα και ανταγωνίζονται τα γηγενή, αλλάζοντας τη φυσιογνωμία του τοπικού συστήματος.»

Το κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:

Η συνέντευξη

Το καλοκαίρι μόλις ξεκίνησε, οι λουόμενοι σέβονται τις παραλίες, όπου απολαμβάνουν το μπάνιο τους;

«Σε γενικές γραμμές θα έλεγα ναι. Οι παραλίες είναι ένας σημαντικός χώρος αναψυχής για τον άνθρωπο, ένα μέρος όπου όλοι δικαιούνται ελεύθερα να απολαμβάνουν την επαφή με τη θάλασσα και τη φύση γενικότερα. Χρειάζεται λίγη περισσότερη προσοχή στα σκουπίδια που αφήνουν οι λουόμενοι πίσω τους και ιδιαίτερα τα πλαστικά και τα αποτσίγαρα. Είναι πολύ σημαντικό φεύγοντας από μία παραλία να αφήνουμε τον χώρο πίσω μας καθαρό, τόσο για το περιβάλλον όσο και για εκείνους που θα το απολαύσουν μετά από εμάς.

Επίσης οι επιχειρηματίες που εκμεταλλεύονται τις παραλίες θα πρέπει να προσέξουν τις προσαμμώσεις και οποιεσδήποτε βελτιωτικές παρεμβάσεις γίνονται χωρίς κατάλληλο σχεδιασμό, να αποτρέπουν τη χρήση μηχανοκίνητων οχημάτων αναψυχής στις αμμοθίνες, και να μην εγκαθιστούν ομπρέλες και ξαπλώστρες  πέραν των ορίων που τους έχουν παραχωρηθεί. Εδώ ευθύνη έχουν και οι τοπικές αρχές που είναι υπεύθυνες για τον έλεγχο και την εφαρμογή της νομοθεσίας».

 

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τις θάλασσές μας και τα οικοσυστήματα;

«Αν μπορούσα να ξεχωρίσω ένα κίνδυνο αυτήν τη στιγμή σαν τον πιο σημαντικό, είναι η κλιματική αλλαγή και η αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών. Ο λόγος είναι ότι το πρόβλημα αυτό έχει καθολικό χαρακτήρα, επηρεάζει δηλαδή ολόκληρη τη θαλάσσια έκταση, οι επιπτώσεις του είναι απρόβλεπτες και δε μπορούν να αντιμετωπιστούν άμεσα και βραχυπρόθεσμα.

Σε όλους εμάς που ασχολούμαστε με την παρατήρηση και τη μελέτη του υποθαλάσσιου περιβάλλοντος, οι αλλαγές είναι ήδη εξόφθαλμες και μεγάλης κλίμακας. Οργανισμοί που είναι εγκατεστημένοι στον βυθό, όπως οι σπόγγοι και τα κοράλλια, πεθαίνουν μαζικά σχεδόν κάθε χρόνο. Ξενικά ζώα και φυτά από τροπικές θάλασσες εμφανίζονται στα τοπικά συστήματα και ανταγωνίζονται τα γηγενή, αλλάζοντας τη φυσιογνωμία του τοπικού συστήματος.

Η εισβολή αυτή, που ξεκίνησε με ψάρια όπως ο «γερμανός» πολλά χρόνια πριν, βρίσκεται σε ανοδική πορεία και κάθε χρόνο πλέον έχουμε καινούργιες αφίξεις. Φύκη, καβούρια, σαλιγκάρια, κεφαλόποδα, αλλά και πολλά ψάρια, εμφανίζονται στην αρχή σποραδικά και περιορισμένα και μέσα σε λίγο καιρό αυξάνουν δυναμικά την παρουσία τους. Ο λαγοκέφαλος τα τελευταία χρόνια έχει προκαλέσει σημαντικά προβλήματα, όπως αναμένεται να δημιουργήσει και το λεοντόψαρο, που το είδαμε πρώτη φορά στα νερά μας πριν από δύο χρόνια και έχει ήδη αυξηθεί σημαντικά».

 

Πώς μπορεί να αλλάξει η εικόνα;

«Παγκόσμια προβλήματα, όπως η κλιματική αλλαγή, αναστρέφονται μέσα από τη σύναψη και τήρηση διεθνών συμφωνιών μεταξύ των κρατών. Όμως σε τοπική κλίμακα είναι σημαντικό να υπάρχει φροντίδα για την προστασία των φυσικών οικοσυστημάτων, κι αυτό γιατί ένα υγιές σύστημα έχει σημαντικά καλύτερη άμυνα απέναντι σε οποιαδήποτε απειλή απ’ ότι ένα υποβαθμισμένο.

Ο έλεγχος της υπεραλίευσης και των καταστρεπτικών μεθόδων αλιείας είναι ζωτικής σημασίας διότι η μείωση των φυσικών πληθυσμών προκαλεί πλήθος ανισορροπιών και ανοίγει το δρόμο για την εγκατάσταση αλλόχθονων ειδών. Η ρύπανση από πλαστικά και από ανεξέλεγκτη απόρριψη άχρηστων υλικών στη θάλασσα πρέπει να περιοριστεί όσο είναι δυνατόν.

Η θέσπιση προστατευόμενων περιοχών και θαλάσσιων πάρκων με κατάλληλο στρατηγικό σχεδιασμό μπορεί να δημιουργήσει καταφύγια βιοποικιλότητας τα οποία θα εμπλουτίζουν και θα ανανεώνουν τα αποθέματα των γειτονικών περιοχών. Γενικότερα, ο χωροταξικός σχεδιασμός και η ιεράρχηση και οργάνωση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στον παράκτιο χώρο είναι το κλειδί για τη διατήρηση και προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος».

 

Τα χρώματα των θαλάσσιων οργανισμών είναι εντυπωσιακά
Είναι ακίνδυνη, πανέμορφη, φιλοξενεί στα πλοκάμια της νεογνά ψαριών και αποτελεί εξαιρετική λιχουδιά για την Caretta caretta

 

Τι είναι πιο εκπληκτικό όταν βρίσκεται στο βυθό; Εξακολουθεί να σας μαγεύει;

«Παρόλο που οι υποθαλάσσιες εκτάσεις καταλαμβάνουν τη μεγαλύτερη επιφάνεια του πλανήτη, είναι ταυτόχρονα και η πιο ανεξερεύνητη περιοχή του. Κάθε φορά που βρίσκομαι στον βυθό αισθάνομαι ότι ταξιδεύω σε ένα μυστικό κόσμο, ένα κόσμο λίγο απαγορευμένο για εμάς τους ανθρώπους, που φαντάζει όμως απροσδιόριστα οικείος και ανεπιφύλακτα γοητευτικός. Πέρα όμως από την ίδια την εμπειρία, η παρατήρηση της ζωής του υποθαλάσσιου κόσμου είναι μια ανεξάντλητη πηγή ενδιαφέροντος που δε σταματά ποτέ να εκπλήσσει.

Τα χρώματα και τα σχήματα της θαλάσσιας βιοποικιλότητας μοιάζουν να δημιουργούν άπειρους συνδυασμούς και η ταξινόμησή τους είναι μια διαρκής πρόκληση για έναν επιστήμονα. Στη θάλασσα όλες οι κλάσεις οργανισμών, από το μικροσκοπικό πλαγκτό μέχρι τους μεγάλους θηρευτές είναι παρούσες σε κάθε γωνιά και βάθος, και σε προκαλούν να εξερευνήσεις τις αλληλεπιδράσεις τους. Και όταν η ισορροπία διαταράσσεται θέλεις με κάθε τρόπο να συμβάλεις στην αποκατάστασή της».

Οι σκορπίνες είναι από τα πιο όμορφα και χαρακτηριστικά ψάρια του ελληνικού βυθού.
«Κάθε μέρος του βυθού έχει τη δική του γοητεία», αναφέρει στην «Π» ο ερευνητής του ΕΛΚΕΘΕ, κ. Θάνος Νταϊλιάνης

 

Ποιο μέρος είναι για σας πιο όμορφο;

«Κάθε μέρος του βυθού έχει τη δική του γοητεία. Από τις υποθαλάσσιες ερήμους της άμμου μέχρι τους πολύχρωμους, ολοζώντανους ύφαλους και τα σκοτεινά μεγάλα βάθη. Όμως τα τοπία του βυθού που ξεχωρίζουν για την ομορφιά τους είναι αυτά που δεν έχουν υποστεί υποβάθμιση και όπου το θαλάσσιο οικοσύστημα έχει διατηρήσει την υγεία και τη ζωντάνια του. Και τα πιο λυπηρά και τρομακτικά εκείνα όπου η ζημιά στο περιβάλλον έχει συντελεστεί και είναι πλέον μη αναστρέψιμη».

 

Αν ο καθένας από μας περνούσε λίγες ώρες υποθαλάσσια, θα σεβόταν περισσότερο τη θάλασσα;

«Αναμφισβήτητα ναι. Πολλά δεινά της θάλασσας οφείλονται στο γεγονός ότι είναι ένας κόσμος που δεν αντιλαμβανόμαστε άμεσα. Αν ένα δάσος καεί, όλοι βλέπουμε μπροστά μας τα καμένα δέντρα και τη μαύρη, νεκρή έκταση. Μια αντίστοιχη καταστροφή στη θάλασσα πόσοι θα την παρατηρήσουν;

Επίσης πάντα υπήρχε διάχυτη η άποψη ότι η θάλασσα είναι ανεξάντλητη και μπορεί να μας εφοδιάζει για πάντα με τα αγαθά της. Κι όμως, η ευάλωτη φύση της είναι εμφανής σε κάθε παρατηρητή του βυθού. Και συνήθως μαζί με την παρατήρηση έρχεται και η ευαισθητοποίηση.

Το νησί μας είναι προικισμένο με μια μαγική ακτογραμμή που αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι του φυσικού του πλούτου. Εμείς οφείλουμε να σεβαστούμε και να φροντίσουμε τον πλούτο αυτό και να τον διατηρήσουμε ώστε να τον απολαμβάνουμε εμείς και τα παιδιά μας. Η έννοια της προστασίας δεν είναι ταυτόσημη με την απαγόρευση, αντίθετα είναι ανοιχτή σε κάθε χρήση και εκμετάλλευση – αλλά με σωστό σχεδιασμό, γνωμοδότηση των ειδικών, σεβασμό στους κανονισμούς και διαρκή μελέτη και παρακολούθηση».