Προς νέα κατεύθυνση στρέφονται οι έρευνες για τα Τέμπη, παράλληλα με αυτές των εξειδικευμένων ινστιτούτων και φορέων για το ενδεχόμενο παράνομου φορτίου στην εμπορική αμαξοστοιχία, προκειμένου να μη μείνει εκτός της δικογραφίας καμία πτυχή της τραγωδίας.
Την περασμένη εβδομάδα ο εισαγγελέας Εφετών διαβίβασε στο ΕΜΠ, προκειμένου να συμπεριληφθεί στο πόρισμά του, την έκθεση που είχε παραγγείλει από τον Ιούλιο του 2023 η Ferrovie dello Stato Italiane (μητρική της Hellenic Train) στον Βέλγο Ιβ Κάρτον, ο οποίος θεωρείται αυθεντία στα σιδηροδρομικά ατυχήματα υψηλών ταχυτήτων. Ο βέλγος ειδικός εξέτασε τι είδους συμβολή θα μπορούσαν να έχουν οι μηχανές των δύο τρένων στην πρόκληση της μεγάλης φωτιάς.
Εχει ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι οι προδιαγραφές από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Σιδηροδρόμων για να διατηρηθούν άθικτες οι δεξαμενές του συγκεκριμένου τύπου μηχανών σε περίπτωση ατυχήματος ή σύγκρουσης είναι έως 36 χιλιόμετρα την ώρα και οι δύο αμαξοστοιχίες στα Τέμπη συγκρούστηκαν με ταχύτητα 260 χιλιόμετρα την ώρα – το επιβατικό με 160 χιλιόμετρα και το εμπορικό με 100, σε αντίθετες κατευθύνσεις.
Ασφαλώς όλες οι έρευνες και οι πραγματογνωμοσύνες θα χρειαστεί να μελετηθούν και να συσχετιστούν προκειμένου να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για τα αίτια της φωτιάς, καθώς σε αυτό το στάδιο τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί και όλα τα σενάρια παραμένουν ανοιχτά. Η συγκεκριμένη έκθεση, παρότι βρίσκεται στα χέρια των ανακριτών, δεν εστάλη στον ΕΟΔΑΣΣΑΜ, προκειμένου να μην επηρεαστεί η ανεξαρτησία της δικής του έρευνας. Ειδικοί με τους οποίους συνομίλησε «Το Βήμα» εξηγούν ότι η μηχανή του τρένου θα πρέπει να ερευνηθεί ως ενιαίο σύνολο και όχι τμηματικά, ώστε να υπάρξει συνολική εικόνα για το τι θα μπορούσε να συμβεί σε περίπτωση ταυτόχρονης έκρηξης όλων των συστημάτων της μηχανής.
Τα συστήματα και η φωτιά
Οι μηχανές των τρένων είναι σύνολα περίπλοκων συστημάτων και οι συγκεκριμένες που ενεπλάκησαν στο δυστύχημα έχουν, σύμφωνα με την έκθεση, τα εξής στοιχεία: Μπαταρίες με συσσωρευτές, που βρίσκονταν σε δύο κιβώτια ανά αμαξοστοιχία, με 66 λίτρα υδροξειδίου του καλίου και του λιθίου, τα οποία αν υπερθερμανθούν παράγουν εκρηκτικό και εύφλεκτο αέριο υδρογόνο.
Τα κιβώτια των μπαταριών βρίσκονται δίπλα στον μετασχηματιστή, αλλά είναι ασαφές αν αποκολλήθηκαν κατά τη σύγκρουση, γιατί τα συντρίμμια δεν βοηθούν την έρευνα, καθώς δεν είναι ορατό τι ακριβώς συνέβη. Στην περίπτωση που δεν είχαν αποκολληθεί θα ενίσχυαν το φορτίο έκρηξης και φωτιάς.
Επίσης, ο μετατροπέας έλξης περιβάλλεται από ψυκτικό υγρό που δεν θεωρείται επικίνδυνο επειδή δεν είναι εύφλεκτο, ωστόσο υπό ακραίες συνθήκες θερμότητας είναι δυνατόν να παραχθούν τοξικές ουσίες, π.χ., φθοριούχο υδρογόνο, και αν έρθουν σε επαφή με μέταλλα, παράγουν εύφλεκτο και εκρηκτικό αέριο υδρογόνο, το οποίο είναι δυνατόν να προκαλέσει μια δευτερεύουσα φωτιά, πέραν της κύριας.
Οι δεξαμενές πεπιεσμένου αέρα
Επίσης, υπάρχουν δεξαμενές πεπιεσμένου αέρα συνολικής χωρητικότητας 1.600 λίτρων, ο οποίος σε περίπτωση έκρηξης λειτουργεί σαν «αεροζόλ» επιτείνοντας την έκρηξη και διασπείροντας τη φωτιά τροφοδοτώντας τη με οξυγόνο υπό υψηλή πίεση. Στα συντρίμμια της επιβατικής ηλεκτράμαξας δεν βρέθηκαν οι εν λόγω δεξαμενές, άρα δεν υπάρχει βεβαιότητα για τη συμβολή τους στην εξάπλωση της φωτιάς.
Μπαταρίες υπάρχουν και στα βαγόνια, ένα κιβώτιο ανά βαγόνι, με 104,4 λίτρα ηλεκτρολύτη, με την ίδια συμπεριφορά όπως οι μπαταρίες της μηχανής. Ο ηλεκτρολύτης των συγκεκριμένων μπαταριών είναι επικίνδυνος αν έρθει σε επαφή με το δέρμα ή με τα μάτια και μπορεί να προκαλέσει σοβαρό τραυματισμό ή ακόμα και μόνιμη βλάβη.
Οι πυροσβέστες ανέφεραν την ύπαρξη επικίνδυνων υγρών σε ένα από τα βαγόνια που μάλλον προερχόταν από τον διάχυτο ηλεκτρολύτη της μπαταρίας που αναμείχθηκε με το νερό της πυρόσβεσης. Εύφλεκτο και εκρηκτικό θα μπορούσε να γίνει και το ψυκτικό υγρό των κλιματιστικών σε αυτές τις ακραίες συνθήκες, αν είχε αναμειχθεί με αέρα σε συνθήκες ισχυρής ανάφλεξης και είχε έρθει σε επαφή με μέταλλα, προκαλώντας και αυτό δευτερογενή εστία φωτιάς. Τα κλιματιστικά δεν βρέθηκαν στα βαγόνια που καταστράφηκαν, οπότε δεν είναι βέβαιη η συμβολή τους στην πυρκαγιά.
25.000 βολτ ηλεκτρικής ενέργειας
Επιπλέον των παραπάνω, τα δύο τρένα χτυπήθηκαν από 25.000 βολτ ηλεκτρικής ενέργειας, επειδή η ασφάλεια στον κοντινότερο υποσταθμό της ΔΕΗ δεν έπεσε, όπως θα έπρεπε να είχε γίνει σε περίπτωση βραχυκυκλώματος μετά τη σύγκρουσή τους. Στην έκθεση συμπεραίνεται ότι πιθανόν οι εκρήξεις που ακολούθησαν την αρχική μεγάλη έκρηξη τα επόμενα 10 δευτερόλεπτα να οφείλονται στον ταυτόχρονο συνδυασμό όλων αυτών των παραγόντων. Στο θέμα της λαθρεμπορίας διαλυτών για τη νόθευση καυσίμων δεν υπεισέρχεται, γιατί δεν ήταν αυτό το αντικείμενό της.
Ωστόσο, εδώ ξεκινούν δύσκολα ερωτήματα για τις κατασκευάστριες εταιρείες, Siemens και Krauss- Maffel, για τις ρυθμιστικές αρχές, Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων και Ευρωπαϊκό Οργανισμό Σιδηροδρόμων, και για την κυβέρνηση. Αν ισχύουν τα παραπάνω, τίθεται εύλογα το ερώτημα για τα δομικά χαρακτηριστικά των συγκεκριμένων μηχανών και για τις προδιαγραφές ασφάλειας για τους επιβάτες.
Το ζήτημα, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, είχε επισημανθεί σε χρόνο προγενέστερο του δυστυχήματος, δεδομένου ότι σε όλη την Ευρώπη κυκλοφορούν περίπου 5.000 μηχανές τρένων αυτού του τύπου, αλλά οι κατασκευάστριες εταιρείες απέρριπταν τις σχετικές αιτιάσεις. Εχει ενδιαφέρον σε τι βάθος και εύρος θα φτάσει η δικαστική έρευνα, αλλά και πώς θα αντιμετωπίσει το θέμα η κυβέρνηση.