Έκτακτη ανακοίνωση εξέδωσε το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) για την έντονη σεισμική δραστηριότητα που καταγράφεται τις τελευταίες ημέρες στη Σαντορίνη και την Αμοργό, την ώρα που οι ειδικοί συνιστούν ψυχραιμία αν και κρούουν το «καμπανάκι» για κατολισθήσεις.
Σύμφωνα με την Διεπιστημονική Επιτροπή Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων ΕΚΠΑ, συνολικά πάνω από 6.400 σεισμοί σημειώθηκαν στην ζώνη Σαντορίνης-Αμοργού από τις 26 Ιανουαρίου μέχρι και τις 3 Φεβρουαρίου.
Αν και πιθανώς να πρόκειται για σμήνος που εμπεριέχει σεισμούς μεγάλων μεγεθών, συγκριτικά με άλλα πρόσφατα σεισμικά σμήνη στον Ελλαδικό χώρο, ένα ενδεχόμενο είναι να συνεχιστεί η δράση του αλλά με σταδιακά μικρότερα μεγέθη και μικρότερο πλήθος σεισμών, αλλά να διαρκέσει πολλούς μήνες, όπως στην περίπτωση του σεισμικού σμήνους της Θήβας.
Ωστόσο, ένα δεύτερο ενδεχόμενο είναι το σμήνος αυτό να διεγείρει τη διάρρηξη ενός σημαντικού τμήματος μεγάλου ενεργού ρήγματος της περιοχής, δίνοντας έτσι έναν κύριο σεισμό, και στη συνέχεια η δραστηριότητα να πάρει τη μορφή μιας τυπικής μετασεισμικής ακολουθίας. Σε μια τέτοια περίπτωση, το σεισμικό σμήνος που έχει προηγηθεί του κύριου σεισμού θα χαρακτηριστεί (εκ των υστέρων) ως προσεισμική ακολουθία.
«Αν και η παρατηρούμενη σεισμική έξαρση λαμβάνει χώρα εντός του ενεργού ηφαιστειακού τόξου του Νοτίου Αιγαίου, δεν σχετίζεται άμεσα με κάποιο γνωστό ηφαιστειακό κέντρο, αλλά φαίνεται να έχει ενεργοποιήσει ένα σύστημα κανονικών ρηγμάτων, διεύθυνσης ΝΔ-ΒΑ στη θαλάσσια λεκάνη της Ανύδρου. Τα σεισμικά σμήνη, και ιδιαίτερα αυτά που βρίσκονται μέσα ή κοντά σε ηφαιστειακά περιβάλλοντα, συχνά διεγείρονται από διείσδυση ρευστών στον ρηξιγενή ιστό, τα οποία διευκολύνουν τις διαρρήξεις, σε συνδυασμό με τη μεταφορά τάσης που προκαλείται από τους ίδιους τους τεκτονικούς σεισμούς.
Η έκτακτη ανακοίνωση του ΕΚΠΑ για τους σεισμούς
Κατά την περίοδο από 2 Φεβρουαρίου έως και τις πρώτες ώρες της 5ης Φεβρουαρίου 2025, η σεισμικότητα στη ζώνη Σαντορίνης-Αμοργού εντάθηκε ακόμη περισσότερο. Η ανάλυση σεισμολογικών δεδομένων έως και την 3η Φεβρουαρίου, η οποία επικαιροποιήθηκε με τη χρήση μηχανικής μάθησης, απέδωσε ένα πλήθος άνω των 1,300 σεισμών την 2η Φεβρουαρίου και άνω των 1,400 σεισμών την 3η Φεβρουαρίου, ξεπερνώντας συνολικά τους 6,400 σεισμούς από τις 26 Ιανουαρίου μέχρι και τις 3 Φεβρουαρίου, εκ των οποίων πάνω από 4,800 είχαν μέγεθος Μ³1.0 και πάνω από 800 είχαν μέγεθος Μ³2.5.
Ο αριθμός σεισμών με μέγεθος Μ³2.5 αυξάνεται σταδιακά ανά ημέρα, με πλήθος 0, 1, 2, 6, 9, 25, 45, 340, και 437 σεισμούς από τις 26 Ιανουαρίου μέχρι και τις 3 Φεβρουαρίου. Στις 2 Φεβρουαρίου εκδηλώθηκαν 5 σεισμοί με Μ³4.5, στις 3 Φεβρουαρίου 7 σεισμοί και στις 4 Φεβρουαρίου 9 σεισμοί. Το μέγεθος του μεγαλύτερου σεισμού ήταν 4.6 στις 2 Φεβρουαρίου, ενώ στις 3 και 4 Φεβρουαρίου εκδηλώθηκαν τρεις σεισμοί με μεγέθη 4.9-5.0 και άλλοι τέσσερις με μέγεθος 4.8. Κατά τις πρώτες ώρες της 5ης Φεβρουαρίου, η σεισμική δραστηριότητα συνεχίζεται πλησίον της Ανύδρου. Έχουν εντοπιστεί πάνω από 30 σεισμοί, με το μέγεθος του μεγαλύτερου σεισμού να φτάνει το 4.4.
Η κατανομή των σεισμικών επικέντρων στις 2 Φεβρουαρίου ξεκίνησε συγκεντρωμένη περίπου στο μέσο της απόστασης Ανύδρου-Σαντορίνης, και στη συνέχεια μετανάστευσε στα ΒΑ προς την Άνυδρο. Στις 3 Φεβρουαρίου, η σεισμικότητα παρέμεινε συσσωρευμένη κυρίως στα νοτιοδυτικά της Ανύδρου, ενώ μικρές συστάδες σεισμών εκδηλώθηκαν και σε περιοχές δυτικά και βόρεια της Ανύδρου, σε αποστάσεις γενικά μικρότερες των 10 km από αυτήν. Σύμφωνα με τα στοιχεία καθημερινής ανάλυσης σεισμικών δεδομένων του Εργαστηρίου Σεισμολογίας του ΕΚΠΑ, στις 4 Φεβρουαρίου παρέμεινε στην περιοχή κυρίως δυτικά της Ανύδρου, αλλά εξαπλώθηκε και λίγο ανατολικότερα. Κατά την περίοδο από 1 Φεβρουαρίου έως 4 Φεβρουαρίου, το άκρο της σεισμικά ενεργοποιημένης ζώνης φαίνεται να μετανάστευσε προς τα βορειοανατολικά με ταχύτητα ~4-5 χλμ/ημέρα (km/day) σε κατεύθυνση ~Β40°Α. Από την ανάλυση με μέθοδο μηχανικής μάθησης φαίνεται κατά τη διάρκεια διαφόρων εξάρσεων, η μετανάστευση να γίνεται με ακόμη μεγαλύτερη ταχύτητα κατά περιοχές, καλύπτοντας μικρότερες αποστάσεις.
Η έως τώρα σεισμική δραστηριότητα στη ζώνη Σαντορίνης-Αμοργού πιθανώς φέρει τα χαρακτηριστικά ενός σεισμικού σμήνους, καθώς δεν διακρίνεται κάποιος σεισμός με μέγεθος σαφώς μεγαλύτερο από όλους τους υπόλοιπους, ο οποίος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως κύριος σεισμός. Επιπλέον, ο ρυθμός σεισμικότητας βαίνει αυξανόμενος, ενώ οι μετασεισμικές ακολουθίες χαρακτηρίζονται από φθίνουσα χρονική κατανομή σεισμών, με το μέγεθος του μεγαλύτερου μετασεισμού συνήθως να είναι μικρότερο από ~0.5 συγκριτικά με τον κύριο σεισμό. Αν και πιθανώς να πρόκειται για σμήνος που εμπεριέχει σεισμούς μεγάλων μεγεθών, συγκριτικά με άλλα πρόσφατα σεισμικά σμήνη στον Ελλαδικό χώρο, ένα ενδεχόμενο είναι να συνεχιστεί η δράση του αλλά με σταδιακά μικρότερα μεγέθη και μικρότερο πλήθος σεισμών, αλλά να διαρκέσει πολλούς μήνες, όπως στην περίπτωση του σεισμικού σμήνους της Θήβας.
Ωστόσο, ένα δεύτερο ενδεχόμενο είναι το σμήνος αυτό να διεγείρει τη διάρρηξη ενός σημαντικού τμήματος μεγάλου ενεργού ρήγματος της περιοχής, δίνοντας έτσι έναν κύριο σεισμό, και στη συνέχεια η δραστηριότητα να πάρει τη μορφή μιας τυπικής μετασεισμικής ακολουθίας. Σε μια τέτοια περίπτωση, το σεισμικό σμήνος που έχει προηγηθεί του κύριου σεισμού θα χαρακτηριστεί (εκ των υστέρων) ως προσεισμική ακολουθία. Αν και η παρατηρούμενη σεισμική έξαρση λαμβάνει χώρα εντός του ενεργού ηφαιστειακού τόξου του Νοτίου Αιγαίου, δεν σχετίζεται άμεσα με κάποιο γνωστό ηφαιστειακό κέντρο, αλλά φαίνεται να έχει ενεργοποιήσει ένα σύστημα κανονικών ρηγμάτων, διεύθυνσης ΝΔ-ΒΑ στη θαλάσσια λεκάνη της Ανύδρου. Τα σεισμικά σμήνη, και ιδιαίτερα αυτά που βρίσκονται μέσα ή κοντά σε ηφαιστειακά περιβάλλοντα, συχνά διεγείρονται από διείσδυση ρευστών στον ρηξιγενή ιστό, τα οποία διευκολύνουν τις διαρρήξεις, σε συνδυασμό με τη μεταφορά τάσης που προκαλείται από τους ίδιους τους τεκτονικούς σεισμούς.
Οι δυνατότητες ανιχνευσιμότητας μικροσεισμών αναμένεται να βελτιωθούν, και οι αβεβαιότητες εντοπισμού των υποκέντρων να μειωθούν τις προσεχείς ημέρες, καθώς όλοι οι φορείς του Ενιαίου Εθνικού Δικτύου Σεισμογράφων εργάζονται για την πύκνωση του δικτύου τοπικών σταθμών. Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο της εντατικής παρακολούθησης της τρέχουσας σεισμικής δραστηριότητας στη περιοχή Σαντορίνης-Αμοργού, μέλη των δύο Εργαστηρίων (Σεισμολογίας και Γεωφυσικής) του Τομέα Γεωφυσικής και Γεωθερμίας καθώς και της Διεπιστημονικής Επιτροπής Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων του ΕΚΠΑ θα μεταβούν στην Ίο και τη Σαντορίνη για εγκατάσταση και συντήρηση σεισμογράφων καθώς και για μετρήσεις εδαφικής παραμόρφωσης.
Κάτοικοι της Σαντορίνης εγκαταλείπουν το νησί μέσω πλοίων από το λιμάνι του Αθηνιού, μετά την έντονη σεισμική δραστηριότητα των τελευταίων ημερών
Σημειώνεται πως, ενημέρωση για την έντονη σεισμική δραστηριότητα πραγματοποιήθηκε το μεσημέρι στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, παρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.
«Η περιοχή του ρήγματος έχει σπάσει σε μεγάλο βαθμό. Υπάρχουν κάποια κενά ακόμη ανάμεσα στα επίκεντρα τα οποία μπορούν να οδηγήσουν στη γέννηση κάποιου ισχυρότερου σεισμού. Τα σενάρια, ωστόσο, φαίνεται να είναι καλύτερα, καθώς η περιοχή που έχει μείνει είναι μικρότερη και πηγαίνουμε σε ένα πιο ευνοϊκό σενάριο. Σε κάθε περίπτωση οι κάτοικοι θα συνεχίσουν να αισθάνονται δονήσεις για το επόμενο χρονικό διάστημα και θα πρέπει να είναι ψύχραιμοι. Η κατάσταση φαίνεται να πηγαίνει σε ένα καλύτερο σενάριο», ήταν το μήνυμα που εξέπεμψε στην τοποθέτησή του ο καθηγητής Γεωφυσικής και Σεισμολογίας, Κώστας Παπαζάχος.
«Συστήνω ψυχραιμία στους κατοίκους της Σαντορίνης, όλοι οι επιστήμονες βρισκόμαστε δίπλα τους», τόνισε η καθηγήτρια στο Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Εύη Νομικού. «Γνωρίζουμε πολύ καλά τι συμβαίνει. Δημιουργούμε χάρτες τεκτονικούς που επιβεβαιώνουν ότι τα σημερινά επίκεντρα είναι πολύ πιο μακριά από το επίκεντρο του 1956», σημείωσε επίσης η κ. Νομικού, προσθέτοντας:
«Ο καθρέφτης του υποθαλάσσιου ρήγματος με βαθυμετρία δείχνει τη μορφολογία του Κολούμπος αλλά και τα ρήγματα, που όλα εντοπίζονται βορειοανατολικά της Σαντορίνης προς Αρκεσίνη και όχι προς την Αμοργό».
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ Ευθύμης Λέκκας επισήμανε τον υψηλό κίνδυνο κατολισθήσεων στο νησί.
Οπως ανέφερε, η ομάδα του έχει ήδη χαρτογραφήσει τις ευάλωτες ζώνες και έχει εντοπίσει πέντε περιοχές όπου απαιτείται άμεση δράση.
Αυτές είναι:
- Ο Παλαιός Λιμένας Φηρών,
- Το Λιμάνι Αθηνιού,
- Το οδικό δίκτυο στον Ορμο,
- Η Οία, με έμφαση στις περιοχές Αμμούδι και Αρμένι,
- Η Θηρασιά (ο οικισμός Κόρφου και το ανάντι τμήμα του Μονοπατιού).