Εύκολα, αξιόπιστα και γρήγορα, μέσα σε μόλις 30 λεπτά, θα μπορεί να γνωρίζει κανείς αν έχει νοσήσει από κοροναϊό. Το Εργαστήριο Βιοαισθητήρων του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας και του Πανεπιστήμιου Κρήτης ανέπτυξε ένα «εργαστήριο τσέπης» που μπορεί να χρησιμοποιηθεί εκτός εξειδικευμένου εργαστηριακού χώρου και οπουδήποτε υπάρχει ανάγκη για γρήγορα και αξιόπιστα τεστ, όπως αεροδρόμια, σχολεία, κινητές ιατρικές μονάδες, νοσοκομεία στο χώρο άφιξης των ασθενών, πύλες εισόδου της χώρας.
Η καθηγήτρια στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και επικεφαλής του Εργαστηρίου, δρ Ηλέκτρα Γκιζελή, μιλά στην «Π» για τη μέθοδο ανίχνευσης του κοροναϊού που αναπτύχθηκε στο Ηράκλειο και εξηγεί τα βήματα που θα ακολουθήσουν μέχρι να φτάσει στην αγορά.
Το κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:
Τι ακριβώς περιλαμβάνει το «εργαστήρι τσέπης» που δημιουργήσατε και ποια η διαφορά του από το τεστ μοριακής ανίχνευσης PCR και το rapid test;
Σημαντική διαφορά της μεθόδου μας συγκριτικά με τα αντίστοιχα μοριακά τεστ που πραγματοποιούνται σε κλινικά εργαστήρια μέσω PCR είναι η δυνατότητα να πολλαπλασιάζει το γενετικό υλικό σε μια θερμοκρασία αντί για τρεις και η ανίχνευση του προϊόντος να γίνεται βάσει της αλλαγής του χρώματος που μπορεί να καταγραφεί από μια μικρο-κάμερα. Η όλη διαδικασία γίνεται εντός φορητής συσκευής που κατασκευάστηκε με τρισδιάστατη εκτύπωση και το αποτέλεσμα εμφανίζεται σε 30 λεπτά απευθείας σε κάποιο έξυπνο κινητό ή τάμπλετ.
Η καινοτόμος μέθοδος, προϊόν τριών εφευρετών από το Εργ. Βιοαισθητήρων (Δρ. Γ. Παπαδάκης, Δρ. Α. Πανταζής και καθ. Η. Γκιζελή), έχει προστατευτεί μέσω διπλώματος ευρεσιτεχνίας που κατέθεσε το ΙΤΕ τον Οκτώβριο του 2019, ενώ η εμπορική εκμετάλλευσή της έχει ήδη ξεκινήσει μέσω της BIOPIX-T, εταιρείας-τεχνοβλαστό του ΙΤΕ.
Συνοπτικά, αναπτύξαμε μέθοδο που επιτρέπει την εύκολη και ταχεία ανίχνευση της COVID-19, εκτός εξειδικευμένου εργαστηριακού χώρου και οπουδήποτε υπάρχει ανάγκη για γρήγορα και αξιόπιστα τεστ, π.χ., σε αεροδρόμια, σχολεία, κινητές ιατρικές μονάδες, νοσοκομεία στο χώρο άφιξης των ασθενών, πύλες εισόδου της χώρας κλπ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μέθοδος επιτρέπει τη διεξαγωγή αξιόπιστων τεστ στις αναπτυγμένες αλλά και αναπτυσσόμενες χώρες δεδομένου του χαμηλού κόστους ανάλυσης.
Οι μοριακές μέθοδοι ανίχνευσης διαφέρουν από τα rapid test ως προς το ότι ανιχνεύουν το ιικό φορτίο μέσω πολλαπλασιασμού του γενετικού υλικού και όχι μέσω ανίχνευσης κάποιου αντιγόνου. Αυτό συνεπάγεται μεγαλύτερη ευαισθησία των μοριακών τεστ.
Σημαντικό πλεονέκτημα των rapid tests είναι ότι είναι πολύ πιο απλά και οικονομικά και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για έλεγχο μεγάλου αριθμού του πληθυσμού εκτός εργαστηριακού χώρου. Η μέθοδος που αναπτύξαμε έρχεται να συνδυάσει τα προτερήματα των δύο τεχνικών: υψηλή ευαισθησία και αξιοπιστία λόγω μοριακής ανίχνευσης με ταχεία διάγνωση, χαμηλό κόστος και δυνατότητα χρήσης εκεί που βρίσκεται ο ασθενής και το δείγμα».
Η αξιοποίηση
Πόσο κοντά είμαστε από την αξιοποίησή του; Ποια είναι τα επόμενα βήματα μέχρι να μπορεί να χρησιμοποιηθεί στον κόσμο;
«Η αξιοποίηση και εμπορική διάθεση διαγνωστικών τεστ και συσκευών υπόκειται σε αυστηρές διαδικασίες πιστοποίησης. Οι διαδικασίες αυτές κοστίζουν αρκετά και είναι και χρονοβόρες αφού απαιτούν εκτενή κλινική αξιολόγηση με δείγματα ασθενών.
Ως προς αυτό το θέμα η ύπαρξη εταιρείας η οποία έχει αναλάβει την εκμετάλλευση κι έχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων, το ελληνικό Δημόσιο και ιδιώτες (Metavallon VC) καθώς και την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελούν εγγύηση για την επιτυχία του εγχειρήματος.
Τα επόμενα βήματα είναι εντός δύο με τριών μηνών να ολοκληρωθεί η πιστοποίηση της συσκευής. Επίσης, να ολοκληρωθούν συμφωνίες με διανομείς στην Ελλάδα, Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως για τη διάθεση του προϊόντος».
Πώς θα γίνεται η διάθεσή του; Θα βρίσκεται σε νοσοκομεία και κέντρα υγείας; Ποιο θα είναι το κόστος μιας τέτοιας εξέτασης;
«H εταιρεία που έχει αναλάβει την αξιοποίηση της μεθόδου σκοπεύει να προωθήσει άμεσα το πιστοποιημένο προϊόν. Ήδη έχει συνάψει συμφωνίες για άμεση κατασκευή της συσκευής και των αντίστοιχων αντιδραστηρίων εντός Ελλάδας αλλά και διεθνώς. Η διάθεση θα γίνει όπου υπάρχει ανάγκη, σε κινητές ιατρικές μονάδες, ιδιωτικά ιατρεία, κρουαζιερόπλοια, αεροδρόμια κλπ.
Η τεχνολογία της τρισδιάστατης εκτύπωσης που χρησιμοποιήσαμε για την κατασκευή της συσκευής είναι πολύ προσιτή. Το κόστος του τεστ αναμένεται να είναι πολύ ανταγωνιστικό, σε επίπεδα αντίστοιχα με το κόστος ενός rapid-test».
Πριν από την έξαρση του κοροναϊού, η έρευνά σας επικεντρωνόταν σε άλλες ασθένειες. Υπάρχουν παρόμοιες εφαρμογές για ασθένειες; Τι άλλο να περιμένουμε από εσάς;
«Η μέθοδος μπορεί να έχει ευρεία εφαρμογή σε οποιαδήποτε ανάλυση αφορά την ανίχνευση γενετικού υλικού και μάλιστα σε ακατέργαστο δείγμα. Έχουμε ήδη λάβει χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και έχουμε αναπτύξει πρωτόκολλα για ανίχνευση παθογόνων σε τρόφιμα, σε φυτικό ιστό, αλλά και μολυσματικούς ιούς ή βακτήρια σε ανθρώπινα δείγματα όπως αίμα, σάλιο, επίχρισμα και ιστό.
Σχετικά με την ανίχνευση φυτοπαθογόνων, έχουμε λάβει χρηματοδότηση από την Περιφέρεια Κρήτης στο πλαίσιο της Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3Crete) στον τομέα της αγροδιατροφής. Βρισκόμαστε στο στάδιο ολοκλήρωσης μεθόδου ανίχνευσης συγκεκριμένων φυτο-παθογόνων μεταξύ των οποίων και ιών καραντίνας στο πεδίο ή σε σημεία εισόδου της χώρας για επιτόπιο έλεγχο φυτο-πολλαπλασιαστικού υλικού».
«Η επένδυση στην έρευνα είναι εγγύηση»
Η πανδημία έφερε στην επιφάνεια την ανάγκη να επενδύσουμε στην έρευνα. Υπάρχει η ελπίδα ότι μπορεί να βγει κάτι καλό από την τρέχουσα κατάσταση;
«Η επένδυση στην έρευνα είναι πάντα εγγύηση για παραγωγή καινούργιας γνώσης με δυνητική συνεισφορά στην κοινωνία και στα μέλη της. Ακόμα και η πιο βασική έρευνα με ελάχιστη αρχικά εμφανή εφαρμογή μπορεί να προσφέρει λύση σε μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας. Η πανδημία ήρθε να μας το υπενθυμίσει αυτό.
Έρευνα που γινόταν εδώ και χρόνια σε εργαστήρια παγκοσμίως και που ήταν ώριμη για να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της πανδημίας βρήκε αμέσως αποδέκτες. Επίσης, η ανταγωνιστική χρηματοδότηση που δόθηκε στο πλαίσιο υπερ-επείγοντος για την αντιμετώπιση της κατάστασης σε διεθνές επίπεδο δηλώνει την εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους επιστήμονες και τις αντίστοιχες προσδοκίες που έχει η κοινωνία για εύρεση λύσης σε μια τέτοια κατάσταση.
Από όποια πλευρά και να το δει κανείς, τα εμβόλια, φάρμακα, μοριακά ή rapid tests, οι αναπνευστήρες, οι μάσκες κλπ είναι όλα προϊόντα μακροχρόνιας έρευνας και ανάπτυξης σε κάποιο ερευνητικό ή βιομηχανικό εργαστήριο. Μόνο εάν συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε την έρευνα θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε αυτή και πιθανώς άλλες μελλοντικές πανδημίες».