Λέξη-λέξη ιχνηλατούν οι αυτοδιοικητικοί του νομού τα νέα δεδομένα που φέρνει ο «Κλεισθένης» στους Δήμους, που αλλάζει δραστικά την παρούσα κατάσταση σε σχέση με την εκλογική ανάδειξη των συνδυασμών.
Παράλληλα όμως επιφέρει σημαντικές αλλαγές στη λειτουργία των Δήμων, οι οποίοι αποδεσμεύονται σε κρίσιμα θέματα ,όπως για παράδειγμα στην επιβολή δημοτικών τελών, ενώ οι δήμαρχοι ενισχύονται με νέες, σημαντικές εξουσίες.
Δήμαρχοι μιλούν σήμερα στην «Π» για τον νέο νόμο που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ και τοποθετούνται για το περιεχόμενό του εκφράζοντας την αγωνία τους για το κρίσιμο ζήτημα που δεν είναι άλλο από την κυβερνησιμότητα των ΟΤΑ.
Δραστικές αλλαγές στον τρόπο εκλογής
Στην προμετωπίδα του «Κλεισθένη» βρίσκονται οι αλλαγές που αφορούν την εκλογή του δημάρχου η οποία γίνεται με την απλή αναλογική. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι όποιος δήμαρχος στην πρώτη Κυριακή δεν εξασφαλίσει το 50+1 των ψήφων του εκλογικού σώματος, αναγκαστικά οδηγείται στον επόμενο γύρο εκλογών.
Έτσι, γίνεται αναμέτρηση στον δεύτερο γύρο ανάμεσα στους δύο πρώτους σε ψήφους επικεφαλής των συνδυασμών. Όμως η κατανομή των εδρών γίνεται από την πρώτη Κυριακή και είναι δεσμευτική για τον δεύτερο γύρο. Εδώ τώρα υπάρχουν ενδιαφέροντα σενάρια.
Διότι στην πρώτη Κυριακή ο πρώτος σε ψήφους δεσμεύει έναν αριθμό εδρών που ακόμα και αν ισχυροποιηθεί μέσα από το εκλογικό του ποσοστό στον δεύτερο γύρο των εκλογών, εφόσον αυτό είναι θεαματικά μεγαλύτερο, δεν μπορεί να το πιστωθεί. Δηλαδή θα παραμείνει με τον αριθμό εδρών του πρώτου γύρου και δεν μπορεί να θεμελιώσει τη θέση του μέσα από το καλύτερο αποτέλεσμα του δεύτερου γύρου των εκλογών.
Τα πράγματα όμως είναι πολύ πιο δύσκολα και απολύτως ανατρεπτικά σε ότι αφορά τους υποψήφιους οι οποίοι στην πρώτη εκλογική αναμέτρηση βρίσκονται στη δεύτερη θέση αλλά στον επόμενο γύρο των εκλογών κάνουν την ανατροπή και έρχονται πρώτοι.
Οι δήμαρχοι αυτοί είναι αναγκασμένοι να διοικήσουν τον Δήμο με βάση τις έδρες της πρώτης Κυριακής οι οποίες είναι μειοψηφικές για τον συνδυασμό τους. Άρα, θα πρέπει να μπουν σε μια λογική συνεργασιών σε προγραμματική βάση, προκειμένου να καταφέρουν να διοικήσουν το Δήμο, πράγμα καθόλου εύκολο, όπως τονίζει το σύνολο των δημάρχων του Ηρακλείου που εξηγούν ότι «δυστυχώς δεν μας χαρακτηρίζει αυτή η κουλτούρα»…
Πλήρης απελευθέρωση των Δήμων στην επιβολή τελών
Μια από τις σημαντικές αποφάσεις του «Κλεισθένη» αφορά την πλήρη απελευθέρωση των Δήμων στην επιβολή τελών. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Ότι οι Δήμοι έχουν τη δυνατότητα να αποφασίζουν όποιο ύψος επιβολής τελών επιθυμούν ή τη χρέωση νέων τελών χωρίς οι αποφάσεις αυτές να περνούν από τον έλεγχο της Αποκεντρωμένης Διοίκησης.
Έτσι, με βάση τον νέο νόμο, θα μπορούν τα Δημοτικά Συμβούλια να αποφασίζουν αυξήσεις δημοτικών τελών και η απόφαση αυτή να είναι άμεσα εκτελεστή.
Στην απόλυτη δικαιοδοσία του δημάρχου ο έλεγχος δύο κρίσιμων επιτροπών
Τον πλήρη έλεγχο δύο οργάνων με αποφασιστικό ρόλο στη λειτουργία των Δήμων θα έχει ο δήμαρχος με βάση τα νέα δεδομένα που φέρνει ο «Κλεισθένης». Πρόκειται για την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής και για την Οικονομική Επιτροπή, που έχουν κεντροβαρή ρόλο στη λειτουργία των Δήμων.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι στο Δημοτικό Συμβούλιο βλέπουμε μια ισχυροποίηση του δημάρχου, ο οποίος ορίζει τα τρία μέλη της Οικονομικής Επιτροπής και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής.
Το παλαιό καθεστώς προέβλεπε ότι τα μέλη των επιτροπών αυτών θα πρέπει να εκλέγονται από το Δημοτικό Συμβούλιο και μάλιστα με υποχρεωτική συμμετοχή της αντιπολίτευσης.
Τώρα ένας δήμαρχος που πλειοψηφεί και παίρνει το 51% θα εκλέξει το 100% των επιτροπών, με την έννοια ότι είναι απολύτως της προσωπικής του επιλογής τα έξι άτομα που θα στελεχώσουν την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής και την Οικονομική και η υπόλοιπη σύνθεση ελέγχεται και πάλι από την πλειοψηφούσα παράταξη λόγω της αριθμητικής υπεροχής σε ψήφους. Άρα, έχουμε δύο σημαντικές επιτροπές που σε περίπτωση ισχυρής πλειοψηφίας της νέας δημοτικής Αρχής, ουσιαστικά έχουμε αποκλεισμό της αντιπολίτευσης.
Με απόφαση δημάρχου εγκρίνονται οι ψηφισμένες πιστώσεις
Μέσα από τον «Κλεισθένη» ενισχύεται ο ρόλος του δημάρχου σε ό,τι αφορά την ψήφιση του συνόλου των πιστώσεων που είναι εγγεγραμμένες στον προϋπολογισμό. Δηλαδή με απόφαση του δημάρχου δρομολογείται κάθε δαπάνη του ψηφισμένου προϋπολογισμού, η οποία μέχρι σήμερα εγκρίνεται από την Οικονομική Επιτροπή.
Εδώ υπάρχουν διαφορετικές αναγνώσεις από τους δημάρχους, καθώς άλλοι υποστηρίζουν ότι έτσι συρρικνώνεται η γραφειοκρατία και εξασφαλίζεται μεγαλύτερη ευελιξία και άλλοι εκτιμούν ότι απενεργοποιείται μια σημαντική δραστηριότητα της Οικονομικής Επιτροπής, που επέτρεπε ποιο συμμετοχικό έλεγχο μέσα και από τη συμμετοχή της αντιπολίτευσης στον κρίσιμο τομέα της οικονομικής διαχείρισης.
Χωρίς έλεγχο της Αποκεντρωμένης διαγωνισμοί έως 60 χιλ. ευρώ
Μια ανατρεπτική αλλαγή στα δεδομένα εσωτερικής λειτουργίας των Δήμων συνδέεται με το γεγονός ότι με τον «Κλεισθένη» οι διαγωνισμοί ως 60 χιλιάδες δεν θα χρειάζεται πλέον να περνούν από τον έλεγχο της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Ότι με απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής εγκρίνονται πλέον οι αναθέσεις των διαγωνισμών οι οποίοι αμέσως μετά βγαίνουν στον αέρα.
Η αλλαγή αυτή έχει διαφορετικές ερμηνείες από τους αυτοδιοικητικούς, οι οποίοι σχολιάζουν ότι η τροποποίηση αυτή ουσιαστικά απελευθερώνει τους Δήμους από μια σημαντική γραφειοκρατία, καθώς θα έχουν τη δυνατότητα να δρομολογούν με μεγαλύτερη ταχύτητα έργα, τα οποία σήμερα εγκρίνονται από την Αποκεντρωμένη που είναι ο φορέας υποδοχής και ελέγχου δεκάδων δημοπρασιών.
Πρόκειται για ένα μεγάλο όγκο δουλειάς, που για να φτάσει σε επίπεδο έγκρισης θα πρέπει να περάσουν από 15 μέρες μέχρι και ένας μήνας, με αποτέλεσμα να υπάρχουν καθυστερήσεις. Ουσιαστικά ο έλεγχος της όλης διαδικασίας θα γίνεται από το Ελεγκτικό Συνέδριο όταν έρθει η ώρα της πληρωμής.
Ωστόσο, υπάρχει και ο αντίλογος που λέει ότι η απουσία ελέγχου από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση δημιουργεί συνθήκες ανεξέλεγκτης λειτουργίας των δημοτικών Αρχών, οι οποίες θα μπορούν με ευκολία να «σπάνε» έργα δηλαδή να επιμερίζουν το οικονομικό τους αντικείμενο, για να μπορούν να τα αναθέσουν με ευελιξία και ταχύτητα χωρίς τη συστολή κάποιας ελεγκτικής διαδικασίας.
Η αύξηση της ποσόστωσης
Ένα από τα πιο πολυσυζητημένα κεφάλαια του “Κλεισθένη” είναι αυτό που αφορά την αύξηση της ποσόστωσης της συμμετοχής των γυναικών, η οποία ανεβαίνει από το 30% στο 40%.
Πρόκειται για μια αλλαγή που έχει προκαλέσει νευρική κρίση στους δημάρχους, αφού, όπως τονίζουν, η συμμετοχή στο ψηφοδέλτιο θα πρέπει να είναι εθελούσια και όχι προϊόν πίεσης. Το μέτρο της ποσόστωσης καλώς μπήκε, όμως σταδιακά αυξήθηκε και υπάρχουν απίστευτες ιστορίες για τις πιέσεις που ασκούνται προκειμένου να επιστρατευθεί ο αναγκαίος αριθμός γυναικών για να καλυφθεί η ποσόστωση.
Ειδικά τώρα που η ποσόστωση έχει πλέον εκτιναχθεί σε τέτοια ύψη, πολλαπλασιάζεται μοιραία και ο βαθμός δυσκολίας της συγκρότησης ψηφοδελτίου, αφού ο αναγκαστικός αριθμός συμμετοχής γυναικών θα δημιουργήσει τεράστια ζητήματα.
Και ανεξάρτητα σχήματα στα τοπικά συμβούλια…
Η καθιέρωση ενιαίου ψηφοδελτίου για τις μικρές κοινότητες, έως 500 κατοίκους, είναι μια από τις σημαντικές αλλαγές του “Κλεισθένη”, που θεωρητικά έρχεται να ενισχύσει την εκλογική αντιπροσώπευση των τοπικών κοινωνιών.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε κοινότητες με περισσότερες από 300 ψήφους μπορεί να καταθέσει υποψηφιότητα και ένας συνδυασμός αυτόνομος, που δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τους υπόλοιπους που διεκδικούν τον Δήμο συνολικά.
Αυτό ερμηνεύεται ως προσπάθεια ενίσχυσης του θεσμού των παλαιών κοινοτήτων, ωστόσο δεν είναι λίγοι εκείνοι που διαβλέπουν ότι μέσα από αυτή τη λογική ενισχύονται τοπικιστικά σχήματα, τα οποία ενδέχεται να λειτουργούν σε βάρος του συνόλου του Δήμου. Δηλαδή, όπως τονίζουν, με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η εσωστρέφεια και όχι το συλλογικό πνεύμα, που είναι κυρίαρχο να επικρατήσει.
Τι λένε οι δήμαρχοι
«Ο “Κλεισθένης” είναι ένας νόμος που δεν είναι αναπτυξιακός, με την έννοια ότι δεν δίνει πρόσθετες αρμοδιότητες στους Δήμους οι οποίες να συνοδεύονται με πόρους» τονίζει ο πρόεδρος της ΠΕΔ Κρήτης και δήμαρχος Ηρακλείου κ. Β. Λαμπρινός.
Ο ίδιος τονίζει ότι «ο νέος νόμος παράλληλα θεμελιώνει και ένα εκλογικό σύστημα που μπορεί να προκαλέσει ακυβερνησία, με δεδομένο ότι ο δήμαρχος, εφόσον εκλεγεί την πρώτη Κυριακή, δεν θα έχει πλειοψηφία Δημοτικό Συμβούλιο.
Επιπλέον, αυτή η ακυβερνησία δεν μπορεί να ιαθεί με προσφυγή στις κάλπες, όπως συμβαίνει στο Κοινοβούλιο. Δηλαδή αν υπάρξει αδιέξοδο δεν μπορεί να υπάρξει λύση. Τις απόψεις μας αυτές τις εκφράσαμε στον υπουργό Εσωτερικών στην τελευταία μας επίσκεψη, όπου παρουσιάσαμε τις θέσεις της ΠΕΔ συνολικά οι οποίες στο μεγαλύτερο μέρος τους δεν υιοθετήθηκαν».
«Μία νέα πολιτική κουλτούρα θεμελιώνεται στην Αυτοδιοίκηση με την εφαρμογή του «Κλεισθένη» σύμφωνα με το δήμαρχο Βιάννου κ. Παύλο Μπαριτάκη ο οποίος τονίζει ότι τα νέα δεδομένα που δημιουργούνται επιβάλλουν ευρύτερες συναινέσεις.
Για παράδειγμα, εάν ένας δήμαρχος ο οποίος κάνει την ανατροπή στο δεύτερο γύρο και κερδίσει τον αντίπαλο του, είναι ένα θέμα πώς θα κυβερνήσει την επόμενη μέρα. Με δεδομένο το γεγονός ότι ο αριθμός των εδρών που έχει διασφαλίσει από την πρώτη Κυριακή δεν αυξάνεται, ο καθένας αντιλαμβάνεται ότι θα πρέπει να προχωρήσει μέσα από συναινέσεις και προγραμματικές συνεργασίες, για να μπορέσει να διαχειριστεί κρίσιμα ζητήματα που αφορούν, για παράδειγμα, το πρόγραμμα έργων, ή τον δημοτικό προϋπολογισμό ή μια δανειακή σύμβαση για παράδειγμα.
Ο καθένας μπορεί να αντιληφθεί ότι για να συμβεί αυτό θα πρέπει το πολιτικό κλίμα προεκλογικά να έχει διατηρηθεί σε τέτοια επίπεδα που να επιτρέπει τέτοιας μορφής συνεργασίες. Αυτή είναι και η βασική φιλοσοφία του “Κλεισθένη” που επιζητά συνεργασίες στις τοπικές κοινωνίες.
Ο δήμαρχος Μινώα Πεδιάδος Ζαχαρίας Καλογεράκης τονίζει ότι ο «“Κλεισθένης” είναι ένας νόμος ο οποίος θα πρέπει να κριθεί στην πράξη και να δούμε πώς σε πρακτικό επίπεδο εξελίσσεται σε σχέση με το πλαίσιο λειτουργίας των Δήμων.
Ελπίζω και εύχομαι να υπάρχουν οι απαιτούμενες συναινέσεις, διότι η απλή αναλογική που εισάγεται είναι προϋπόθεσή για να λειτουργήσει, αλλιώς κινδυνεύουν οι Δήμοι με ακυβερνησία, με ό,τι αυτό σημαίνει για τους πολίτες».