“Απευθυνόμαστε σ’ όλο τον κόσμο, τους επαΐοντες αλλά και τους νέους, στον κόσμο μιας Ελλάδας που πόνεσε, που κρύωσε, που πείνασε, που αγάπησε, που υπέμεινε”. Αυτό τονίζει μιλώντας στην “Π” ο Στέλιος Μάινας , ο σημαντικός μας ηθοποιός, ο οποίος σήμερα στο Ηράκλειο θα συναντήσει τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, σε μια ατμοσφαιρική μουσικο-θεατρική παράσταση, όπου κυριαρχεί ο λόγος του “Αγίου των ελληνικών Γραμμάτων”.
Ο ίδιος επισημαίνει ότι ο ηθοποιός πρέπει να είναι και μελετητής και άψογος χειριστής του μοναδικού του εργαλείου, της γλώσσας. Νιώθοντας τυχερός γιατί ήταν μαθητής όταν η καθαρεύουσα αλλά και τα Αρχαία Ελληνικά ήταν μέρος της βασικής εκπαίδευσης, αναρρωτιεται πώς είναι δυνατόν σήμερα τα παιδιά να διδάσκονται Παπαδιαμάντη σε μετάφραση. “Μα, η μουσικότητα του Παπαδιαμάντειου λόγου πώς μπορεί να μεταφραστεί; Η πυκνότητα και ο πλούτος της γλώσσας του πώς μπορεί να μεταφραστεί;”, λέει χαρακτηριστικά.
Όπως τόνιζει μιλώντας για το αν λόγω της κρίσης είπε “ναι” σε δουλειές για βιοπορισμό, επισημαίνει ότι υπήρξε τυχερός, γιατί μεγάλωσε εργασιακά σε περίοδο ‘’παχιών αγελάδων’’, κι έτσι δεν αναγκάστηκε να κάνει εκπτώσεις στα όνειρά του. ‘’Δεν περηφανεύομαι, υπογραμμίζει, γι’ αυτό.
Κατανοώ πλήρως, τι σημαίνει να ελαχιστοποιείς τις απαιτήσεις σου, λόγω συνθηκών. Θλίβομαι όμως που το μόνο που μπόρεσε η δικιά μου γενιά κι εγώ -δεν βγάζω τον εαυτό μου απ’ έξω- είναι που καταλήξαμε να προσφέρουμε στους νέους ανασφάλεια, ανεργία και απαξίωση. Και φυσικά πολλές ανεκπλήρωτες υποσχέσεις…”.
Ο Στέλιος Μάινας είχε την τύχη επίσης να συμμετέχει στην τελευταία μεγάλη παραγωγή πριν την κρίση “Το νησί” που γυρίστηκε στην Κρήτη κι έσπασε τα ρεκόρ τηλεθέασης. Μάλιστα, όταν τον ρωτάς τι θυμάται, λέει χαρακτηριστικά: “Το “νησί” δεν θα μπορούσε, δεν θα έφτανε να ολοκληρωθεί, δεν θα “απόσωνε’’, αν γυριζόταν κάπου αλλού στην Ελλάδα. Συγγνώμη για το κάθετο του ύφους, αλλά η συμμετοχή και η προσφορά των Κρητών στην πραγματοποίηση της σειράς ήταν πολύ παραπάνω από συγκινητική”.
Ο ίδιος πέρα απ’ τους συγγενικούς του δεσμούς με τη μεγαλόνησο, νιώθει και πνευματική συγγένεια με το νησί, ενώ αυτά τα χαρακτηριστικά που αγαπά στους Κρητικούς είναι η φιλοξενία, ο αυθορμητισμός, η γενναιοδωρία, η περηφάνεια…
Ολόκληρη η συνέντευξη είναι η ακόλουθη:
“Ο ηθοποιός πρέπει να είναι άψογος χειριστής τού μοναδικού του εργαλείου, της γλώσσας”
Βάλτε μας στον κόσμο του Παπαδιαμάντη, του κοσμοκαλόγερου και «Αγίου των Ελληνικών Γραμμάτων», όπως τον είδατε εσείς.
Οι Άγγλοι έχουν τον Έλιοτ, οι Ιρλανδοί τον Τζόις κι εμείς έχουμε τον Παπαδιαμάντη κι όχι μόνο. Μπορεί ο «φτωχούλης του Θεού» να έγραψε τη «Φόνισσα» και να έγινε γνωστός στο πανελλήνιο, αλλά έχουμε την τύχη να έχουμε τον σημαντικότερο διηγηματογράφο μας, που ο γλωσσικός του θησαυρός βρίσκεται μερικώς κρυμμένος. Το 1892 ο Παλαμάς ενθουσιώδης έγραψε σε άρθρο του: «Το διήγημα θριαμβεύει. Όχι πλέον αναγέννησις αλλά γέννησις του ελληνικού διηγήματος ετελέσθη επί των ημερών μας». Αυτόν τον γλωσσικό και λογοτεχνικό θησαυρό επιχειρούμε σ’ αυτό μας το εγχείρημα να παρουσιάσουμε στο κοινό, με τη μελωδικότητα, τη μουσικότητα και το μέτρο, που αυθεντικά και με ευαισθησία παρουσιάζουν ο Κώστας Κωνσταντάτος, η Ουρανία Πάντζιου, o Γιώργος Πουλίδης κι εγώ. Η θεατρικότητα και η δυναμική των περιγραφών του στα τρία αυτά αριστουργήματα που διαλέξαμε να μεταφέρουμε στη «μουσική αυτή ανάγνωση» «Το μοιρολόγι της φώκιας», «Ερως ήρως και υπηρέτρια», αλλά και η βαθιά ψυχογραφία των ηρώων του παρουσιάζονται με προτεραιότητα στον σαγηνευτικό και καθηλωτικό λόγο του, ο οποίος πιστεύουμε αποδίδει «τις χαρές και τα πάθια αυτού του κόσμου».
Η γλώσσα του Παπαδιαμάντη είναι αληθινή ποίηση αλλά ιδιόμορφη και επηρεασμένη από τα εκκλησιαστικά βιβλία. Σας δυσκόλεψε;
Ο ηθοποιός πρέπει να είναι και μελετητής και άψογος χειριστής του μοναδικού του εργαλείου, της γλώσσας. Προσωπικά, είχα την τύχη να σπουδάσω στο τότε εξατάξιο γυμνάσιο, που η γλώσσα, η καθαρεύουσα αλλά και τα Αρχαία Ελληνικά ήταν μέρος της βασικής μας εκπαίδευσης. Μαθαίνω πως τα παιδιά σήμερα διδάσκονται τον Παπαδιαμάντη σε μετάφραση. Μα, η μουσικότητα του Παπαδιαμάντειου λόγου πώς μπορεί να μεταφραστεί; Η πυκνότητα και ο πλούτος της γλώσσας του πώς μπορεί να μεταφραστεί; Αυτός ο «αταξινόμητος κι ατίθασος ποιητής του πεζού λόγου», ο βαθιά μεταφυσικός Παπαδιαμάντης, ο συγγενής του Καζαντζάκη, που πάσχει και αγωνιά, που χαίρεται και δακρύζει σε κάθε παράγραφο, σε κάθε του λέξη, αυτός είναι ο δικός μας Παπαδιαμάντης, που πιστεύουμε πως τον υπηρετούμε, με τη σεμνότητα και το πάθος που του αρμόζει”.
“Ευτυχώς έχουμε την ιστορία μας και τη μνήμη μας”
Σήμερα μετά από μια επταετία και… στο τούνελ της κρίσης βλέπετε φως;
Ας ελπίσουμε πως έχουμε ξύσει τον πάτο του βαρελιού και ανακάμπτουμε. Ας ελπίσουμε. Το δυστύχημα είναι πως αυτή η πενταετία ήταν από τις χειρότερες για την πατρίδα μας. Εύχομαι να μην ξαναδούμε τέτοια. Δυστυχώς αφήνουμε στα παιδιά μας τα βάρη των δικών μας χρεών, πραγματικών αλλά και πνευματικών.
Έχετε πει «ναι» σε δουλειές που δεν σας ταίριαζαν για να βιοποριστείτε;
Υπήρξα τυχερός, μεγάλωσα εργασιακά, σε περίοδο «παχιών αγελάδων», κι έτσι δεν αναγκάστηκα να κάνω εκπτώσεις στα όνειρά μου. Δεν περηφανεύομαι γι’ αυτό. Κατανοώ πλήρως τι σημαίνει να ελαχιστοποιείς τις απαιτήσεις σου, λόγω συνθηκών. Θλίβομαι όμως που το μόνο που μπόρεσε η δικιά μου γενιά , κι εγώ -δεν βγάζω τον εαυτό μου απ’ έξω- είναι που καταλήξαμε να προσφέρουμε στους νέους ανασφάλεια, ανεργία και απαξίωση… Και φυσικά πολλές ανεκπλήρωτες υποσχέσεις…
Ποιες είναι οι πληγές της ελληνικής κοινωνίας κατά τη γνώμη σας που εντάθηκαν ή βγήκαν στο φως με την κρίση;
Κοινωνική δικαιοσύνη, ανάπτυξη και ελευθερία ήταν έννοιες με τις οποίες μεγαλώσαμε. Σήμερα, δυστυχώς, πρέπει να επανεφεύρουμε το περιεχόμενο αυτών των αξιών, αφού για δεκαετίες έχουν τόσο αλλοιωθεί, ώστε ουσιαστικά διαπομπεύθηκαν… Ευτυχώς, έχουμε την ιστορία μας. Τη μνήμη μας. Ας ανατρέξουμε στις καταβολές μας, για να παραδειγματιστούμε, να εμπνευστούμε και να πάρουμε θάρρος να ξαναρχίσουμε.
Ένας καλλιτέχνης μπορεί να αλλάξει πράγματα με την παρουσία του στα βουλευτικά έδρανα;
Ο καθένας μας έχει χρέος απ’ όπου κι αν βρίσκεται να βάλει πλάτη, να σηκώσει τον κόσμο λίγο πιο ψηλά. Ο καθένας μας πρέπει να νιώσει το χρέος να σώσει τον κόσμο, κι αν αυτός δεν σωθεί, να πει «εγώ φταίω».
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
“Απευθυνόμαστε στον κόσμο μιας Ελλάδας που πείνασε, που αγάπησε, που υπέμεινε”
Aπευθύνεστε σε ένα πιο εξοικειωμένο με τον λόγο τού Παπαδιαμάντη κοινό;
Απευθυνόμαστε σ’ όλο τον κόσμο, τους επαΐοντες, αλλά και τους νέους, στον κόσμο μιας Ελλάδας που πόνεσε, που κρύωσε, που πείνασε, που αγάπησε, που υπέμεινε. Απευθυνόμαστε στον κόσμο που αισθάνεται τη δική του ξεχωριστή θέση, στον κόσμο με ανοιχτούς ορίζοντες, που θα ήθελε να ακούσει, αλλά και να ταξιδέψει με τον «αγωνισμένο και λυτρωμένο» Άγιο των γραμμάτων μας.
Έχετε πει ότι με τους ήρωες που ερμηνεύετε δεν έχετε πάντα κοινά στοιχεία, αλλά τα ανακαλύπτετε. Μέσα από τα κείμενα αυτά εσείς τι βρήκατε στον Παπαδιαμάντη;
“Τον πατέρα μου, τον παππού μου, τα ξαδέρφια μου, τους χωριανούς μου, τη θάλασσα, τον σωματικό κόπο, την απόρριψη του φτωχού ανθρώπου, τη συγχώρεση, τον Καζαντζάκη και την Ασκητική του, την Κρήτη, τη Σκιάθο, την πατρίδα μας, τα βουνά μας, την παιδική μας αθωότητα, τις απογοητεύσεις μας, αλλά και τη χριστιανική αγάπη, που ξεχειλίζει από τα «μικρά μεγάλα θαύματα» του Σκιαθίτη μας.
“Το νησί” δεν θα τελείωνε αν γυριζόταν κάπου αλλού”
Συμμετείχατε στην τελευταία μεγάλη παραγωγή πριν την κρίση που καθήλωσε τους Έλληνες, «Το Νησί». Εσείς τι θυμάστε περισσότερο;
“Μνημονεύω πάντα ένα γεγονός που δεν είναι φιλοφρόνηση αλλά ιστορία. Το νησί δεν θα μπορούσε, δεν θα έφτανε να ολοκληρωθεί, δεν θα «απόσωνε», αν γυριζόταν κάπου αλλού στην Ελλάδα. Συγγνώμη για το κάθετο του ύφους, αλλά η συμμετοχή και η προσφορά των Κρητών, στηΝ πραγματοποίηση της σειράς ήταν πολυ παραπάνω από συγκινητική. Προσωπικά, πέρα απ’ τους συγγενικούς μου δεσμούς με τη μεγαλόνησο, νιώθω και πνευματική συγγένεια”.
Ζώντας αρκετό καιρό με Κρητικούς τι γνώμη σχηματίσατε;
“Κοιτάξτε, για να μην γινόμαστε γραφικοί και απλουστευτικοί, εμείς οι Νεοέλληνες απέχουμε από τους παππούδες μας και τις συνήθειές τους. Η διαρκής όμως διαπίστωση κάθε φορά που επισκέπτομαι το νησί είναι ότι τα χαρατηριστικά που αγάπησαν οι ταξιδευτές και οι επισκέπτες του παρελθόντος ξεχωρίζουν πίσω από την προμετωπίδα ενός σύγχρονου και ομογενοποιημένου «φαίνεσθαι». Χαρακτηριστικά που πολύ αγαπώ είναι η φιλοξενία, ο αυθορμητισμός, η γενναιοδωρία η περηφάνεια…”.
Σήμερα στο Ηράκλειο
Ο Στέλιος Μάινας διαβάζει μερικά από τα αριστουργηματικά διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη σήμερα, Δευτέρα 20 Νοεμβρίου, στις 9 το βράδυ, στο κινηματοθέατρο Αστόρια, στο πλαίσιο του 3ου Φεστιβάλ Πολιτισμού Ηρακλείου «Τεχνικές Λύσεις Κτιρίων-Αντώνης Καρακωνσταντάκης».
Τιμές εισιτηρίων: 13 ευρώ γενική είσοδος, 10 ευρώ μειωμένο (φοιτητικό, ανέργων). Προπώληση: Ταμείο θεάτρου Αστόρια.