Είναι κάποιες από τις εικόνες που αποτυπώθηκαν πιο έντονα στο μυαλό του διευθυντή Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Λασιθίου, κ. Μανόλη Κ. Μακράκη, κατά την έρευνά του για το έβδομο κατά σειρά βιβλίο του με τον τίτλο «Εν Λασιθίω».
«Οι δάσκαλοι της εποχής ήταν «ενθέου ζήλου». Πολλοί ήταν “ήρωες”», αναφέρει ο κ. Μακράκης σε συνέντευξή του στην «Π».
Το βιβλίο, που εκδόθηκε από τον Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου, παρουσιάζεται αύριο, Τετάρτη 29 Ιανουαρίου, στις 7 το απόγευμα στην αίθουσα «Μανόλης Καρέλλης» της οδού Ανδρόγεω.
Για το βιβλίο θα μιλήσουν ο π. πρύτανης-ευρωβουλευτής κ. Γιώργος Γραμματικάκης, ο ιστοριοδίφης-συγγραφέας, κ. Γιώργος Παναγιωτάκης, η π. σχολική σύμβουλος κ. Μαρία Τζενάκη. Θα συντονίσει ο δημοσιογράφος κ. Λευτέρης Βαρδάκης.
Το κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:
Το βιβλίο αφορά σε μία δύσκολη εποχή για την Κρήτη. Τι είναι αυτό που σας έκανε περισσότερο εντύπωση κατά την έρευνά σας;
«Η χρονική περίοδος που ερευνάται είναι τα έτη 1868 έως σήμερα. Η εκπαίδευση ούτε αυτονόητη ούτε δεδομένη ήταν. Τα έτη 1868-97 η παιδεία θεωρήθηκε απαραίτητη για τη διαφώτιση του λαού και την επίτευξη του εθνικού στόχου της Ένωσης, ενώ τα έτη της Κρητικής Πολιτείας θεωρήθηκε ο επιούσιος άρτος των Κρητοπαίδων, απαραίτητη για κοινωνική άνοδο, ευημερία και πρόοδο.
Εντυπωσιάζουν τα πολλά προσκόμματα στην πρόοδο των μαθητών: υποτυπώδη στενά διδακτήρια που δεν χωρούσαν τους μαθητές και συνεπώς χρησιμοποιούσαν ναούς ή άλλους ακατάλληλους χώρους για διδασκαλία, είχαν χωμάτινη στέγη που έμπαζε νερά ή που κινδύνευε να καταπέσει και να καταπλακώσει μαθητές και δασκάλους.
Ακόμη οι πένητες γονείς, οι ρακένδυτοι και ξυπόλητοι μαθητές που στερούνται όχι μόνο διδακτικά βιβλία και άλλα χρειώδη αλλά και το ξεροκόμματο, το κολατσιό τους. Μαθητές που έπρεπε να περπατούν πάνω σε παγωμένα νερά για να φτάσουν στο σχολείο.
Εντυπωσιάζει η αφοιτησία των μαθητών ιδιαίτερα των θηλέων, λόγω νοοτροπίας. Η προθυμία των δασκάλων να εργαστούν ακόμη και με μειωμένες αποδοχές αλλά και η μη καταβολή των δεδουλευμένων τους το διάστημα 1889-1896.
Το γεγονός όμως που αποτέλεσε το μεγαλύτερο εμπόδιο σ’ έναν τόπο ορεινό, δυσπρόσιτο και απομονωμένο όπως το Οροπέδιο Λασιθίου ήταν οι δυσκολίες διαβίωσης το χειμώνα, γεγονός που εξανάγκαζε τις οικογένειες να κατηφορίζουν για διαχείμανση και ελαιοσυλλογή στα μετόχια (χειμαδιά). Μαζί τους έπαιρναν και τα παιδιά τους. Η διακοπή της φοίτησης ή η φοίτηση σε άλλο σχολείο είχε αρνητικές συνέπειες στην πρόοδο των μαθητών.
Επίσης η ανυπαρξία ως το 1961 πλήρους 6/ξίου Γυμνασίου ανάγκαζε τους μαθητές από το Οροπέδιο είτε να διακόψουν τις σπουδές τους και να στραφούν στην εκμάθηση κάποιας τέχνης είτε στη μετακίνηση στα Γυμνάσια άλλων περιοχών (Αγ. Νικολάου, Νεάπολης, Βιάννου, Καστελλίου και Ηρακλείου)».
Τι έχει σήμερα να ζηλέψει ή να «αντιγράψει» ένας εκπαιδευτικός από τους δάσκαλους της εποχής;
«Ασφαλώς τον οίστρο και την ευσυνειδησία. Τη συνείδηση της ύψιστης αποστολής τους. Οι δάσκαλοι της εποχής ήταν “ενθέου ζήλου”. Πολλοί ήταν “ήρωες”.
Κινητοποιούσαν τις τοπικές κοινωνίες για ανέγερση σχολείων, δίδασκαν σε υποτυπώδη δυσπρόσιτα σχολεία με πολλαπλάσιους μαθητές, μετακινούνταν με τα πόδια υπό τραγικές συνθήκες περνώντας χειμάρρους που κινδύνευαν να τους παρασύρουν, συντηρούσαν αγροκήπια, λειτουργούσαν συσσίτια, οργάνωναν θεατρικές παραστάσεις και γυμναστικές επιδείξεις.
Ήταν τα πρότυπα των κοινωνιών. Δεν έλειπαν βέβαια και τα αρνητικά παραδείγματα. Δάσκαλοι που καταντούσαν τα σχολεία στρεβλωτήρια με τους ανελέητους ξυλοδαρμούς που προκαλούσαν την εγκατάλειψη του σχολείου από πολλούς μαθητές.
Σήμερα οι δάσκαλοι έχουν καλύτερη εκπαίδευση, υψηλότερη παιδαγωγική κατάρτιση και διδακτική επάρκεια, διαθέτουν περισσότερα προσόντα, όμως αρκετοί, όπως οι αναπληρωτές, έχουν δικαιολογημένα αβεβαιότητα για το μέλλον τους.
Ίσως απαιτούνται κίνητρα για το ανέβασμα του πήχη. Είναι όμως αναγκαία η “αντιγραφή” των δασκάλων-προτύπων, γιατί αν δεν μπορούμε να γίνουμε λειτουργοί όπως εκείνοι, ας προσπαθήσουμε να γίνουμε σωστοί επαγγελματίες».
Το βιβλίο, μεταξύ άλλων, αφιερώνεται σε όσους έκτισαν σχολεία γερά θεμελιωμένα. Σήμερα υπάρχει ενδιαφέρον από τους αρμόδιους φορείς για την εκπαίδευση του τόπου μας;
«Αναντίλεκτα οι εποχές είναι διαφορετικές. Τότε η παιδεία ήταν το πρόταγμα. Η εκπαίδευση ήταν το απαραίτητο μέσον για τους κατοίκους προκειμένου να αποδράσουν από έναν δύσκολο στη διαβίωση τόπο. Πάλευαν για να ξεφύγουν από τις δύσκολες συνθήκες του Oροπεδίου.
Συνεπώς και το ενδιαφέρον των τοπικών κοινωνιών υπήρξε εντονότερο. Συνεργάζονταν οι τοπικές κοινωνίες με προσφορά εθελοντικής εργασίας, η εκκλησία με εκποίηση των ενοριακών κτημάτων ή με διάθεση χρημάτων από το μοναστηριακό ταμείο και συνεπικουρούσαν το έργο της Πολιτείας, για τον κοινό σκοπό της ανέγερσης διδακτηρίων.
Αναμφίβολα η σημερινή συγκυρία είναι δύσκολη. Δεν είναι όμως δυσκολότερη άλλων εποχών. Συνεπώς, απαντώντας στο ερώτημά σας, έχω την πεποίθηση ότι το ενδιαφέρον όλων των αρμόδιων φορέων και ιδιαίτερα της Πολιτείας πρέπει να είναι μεγαλύτερο, η παιδεία πρέπει να είναι ξανά το πρόταγμα και η αύξηση των πόρων για εκπαιδευτικούς σκοπούς επιβεβλημμένη».
Είναι το έβδομο βιβλίο σας. Τι να περιμένουμε από εσάς το επόμενο διάστημα;
«Σίγουρα τα επόμενα βιβλία μου! Ασφαλώς θα συνεχίσω να ερευνώ και να συγγράφω. Ευελπιστώ να εκδώσω ένα βιβλίο που θα αγκαλιάζει ολόκληρη την Κρήτη, θα είναι χρήσιμο στους εκπαιδευτικούς και ωφέλιμο στους μαθητές, φιλοδοξώντας να παροτρύνει τα παιδιά και τους νέους μας να γνωρίσουν το νησί μας και να το αγαπήσουν διαφυλάσσοντας τη σπουδαία κληρονομιά του».