Πέρασε από πολλές θέσεις εξουσίας. Υπουργός, βουλευτής, δήμαρχος. Η τελευταία θέση είναι αυτή που αγάπησε μακράν περισσότερο, καθώς του διασφάλισε την απόλυτη εγγύτητα αλληλεπίδρασης με τα προβλήματα και τις ανάγκες της κοινωνίας, που ήταν ζητούμενο για τον ίδιο, όπως εξομολογείται.
Ο Κώστας Ασλάνης, ένα από τα πιο έμπειρα και συγκροτημένα στελέχη της αυτοδιοίκησης, που άφησε το ξεχωριστό του πολιτικό αποτύπωμα στο Ηράκλειο, έχει πάντα ξεχωριστό ενδιαφέρον στις τοποθετήσεις του, αφενός λόγω της ευθύτητας που τον διακρίνει και αφετέρου λόγω της πολιτικής οξύνοιας και ωριμότητας που τον χαρακτηρίζει.
Σήμερα μιλά σήμερα στην «Π» για το παρόν και το μέλλον της αυτοδιοίκησης, την απλή αναλογική αλλά και την εικόνα που εμφανίζει ο Δήμος Ηρακλείου.
-Με την απόσταση των χρόνων που έχουν μεσολαβήσει ποιες είναι οι σκέψεις για τον Δήμο Ηρακλείου σε σχέση με την εικόνα που σήμερα εμφανίζει;
-Δε θέλω να είμαι άδικος, να περιαυτολογήσω και να εξιδανικεύσω το παρελθόν μας. Θέλω να πω από την αρχή ότι η εξέλιξη των πραγμάτων δεν αφορά πάντα στα σχέδια, την επάρκεια, την προετοιμασία, γιατί αυτά κοντράρουν πολλές φορές σε μια πραγματικότητα που είναι αδήριτη, η οποία είναι περιοριστική για τις δυνατότητες της αυτοδιοίκησης.
Αυτό που εγώ βρίσκω σαν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και σχετίζεται με τις κάποιες ικανοποιητικές στιγμές στην περιπέτειά μας που λέγεται Δήμος Ηρακλείου είναι η αγάπη, ή καλύτερα, ο έρωτας που είχαμε για την τοπική αυτοδιοίκηση και γι’ αυτή την ιστορική πόλη και τους ανθρώπους της.
Από την άλλη, οι συγκρίσεις δεν αντέχουν πολύ στη διαφορετικότητα των συνθηκών και στο γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια οι οικονομικές κρίσεις, τα μνημόνια και εσχάτως η πανδημία κάνουν πολύ πιο ζοφερή την ατμόσφαιρα και πολύ πιο δύσκολη την παρέμβαση για την ποιότητα ζωής στην πόλη.
-Τα κίνητρα και η προσέγγιση, ακόμα και το συναίσθημα, καθορίζουν την πολιτική διαχείριση;
-Τεράστιο ρόλο σχετικά με το ενδιαφέρον, με το πάθος που χρειάζεται, γιατί αν δεν αγαπήσεις την αυτοδιοίκηση, δεν μπορείς να αποδώσεις, δεν μπορείς να λύσεις προβλήματα, γιατί διαχρονικά το περιβάλλον είναι αντίξοο δύσκολο.
Αξιοποιώντας και το πέρασμά μου από την κεντρική πολιτική σκηνή, εκτιμώ ότι κανείς δεν αγάπησε την τοπική αυτοδιοίκηση από τους εξουσιαστές. Κανείς δεν της έδωσε τη σημασία που έχει και οι λυσιτελείς προσπάθειες με τα μεγαλόσχημα ονόματα «Καποδίστριας», «Καλλικράτης», παλαιότερα και πρόσφατα, δεν έχουν μεταβάλει μια οικονομική πραγματικότητα εξαιρετικά πενιχρή. Δυστυχώς δεν ξεπερνούν το 5-6 % των δημοσίων εσόδων οι δαπάνες για την τοπική αυτοδιοίκηση, που παραμένει το μακρύ χέρι της κεντρικής διοίκησης…
-Η δική σας ανάγνωση για το πώς πρέπει να λειτουργεί η αυτοδιοίκηση ποια είναι;
Πάντα έλεγα ότι είναι πολλά τα επίπεδα διοίκησης. Σε μας ήταν υπερβολικά πολλά στο παρελθόν όταν είχαμε κοινότητα, νομαρχίες. Θα πρέπει να ξεκαθαρίσει κανείς ως εξής τα πράγματα, το οποίο είναι και ζητούμενο: Η αντιστοίχιση των προβλημάτων που διαχειρίζεται οποιοδήποτε επίπεδο διοίκησης μπορεί κανείς να τα ξεχωρίσει, από τοπικά μεσαία όπως και γενικότερα.
Θα έλεγα λοιπόν εγώ ότι έπρεπε να υπάρχουν τρία επίπεδα: Ένα επίπεδο τοπικό, ένα ενδιάμεσο -περιφερειακό και ένα κεντρικό. Στο τοπικό επίπεδο, που αντιστοιχεί με τα κοντινά και άμεσα προβλήματα του πολίτη, απαιτούνται πόροι, νομική εξουσιοδότηση και μηχανισμός για να μπορούν να αντιμετωπισθούν.
Ποτέ αυτή την απλή αλήθεια και αυτή την αντιστοίχιση δεν την έκαναν πράξη, για λόγους μικροπολιτικούς και μικροκομματικού συμφέροντος, οι σχηματισμοί, οι φορείς, όσο μεγαλόσχημοι και αν είναι και όσο και αν έχουν μπει μεγάλες ιστορικές ταμπέλες στις παρεμβάσεις τους.
-Θέλετε να μας πείτε ένα παράδειγμα σε σχέση με την έλλειψη αυτοτέλειας στον ρόλο της αυτοδιοίκησης;
-Υπήρχε στην πλατεία στα Λιοντάρια στην έξοδο προς τη Χάνδακος ένα περίπτερο ακριβώς στη μέση του δρόμου. Προσπάθησα ως δήμαρχος το περίπτερο αυτό να το μεταφέρω στη γωνία, στην άκρη στο πεζοδρόμιο, για να μην ενοχλεί την κίνηση των πεζών.
Χρειάστηκαν τρία ολόκληρα χρόνια. Σημειωτέον, δεν το είχαν καν οι αρχικοί ιδιοκτήτες του που τα έπαιρναν ανάπηροι πολέμου σαν ανταπόδοση από την πολιτεία. Τα είχαν ενοικιαστές.
Όταν αποφάσισε το Δημοτικό Συμβούλιο να μετακινηθεί, ακολούθησε παρέμβαση της Νομαρχίας και το θέμα οδηγήθηκε στο κεντρικό υπουργείο. Χρειάστηκε να περάσουν τρία χρόνια για να γίνει αυτή η μετακίνηση.
-Εδώ όμως δεν υπάρχει το κεφάλαιο της διεκδίκησης;
-Αυτό είναι η πρώτη μου σοβαρή παρατήρηση. Μιλώντας για τη σημερινή κατάσταση δεν θα μπω στη διαδικασία να πω τι κάναμε και τι δεν κάναμε… Δεν θα μιλήσω για την περίοδο Κουράκη, την οποία θεωρώ αρνητική, στείρα περίπου, και σκοτεινή, καθώς καπηλεύτηκε και σφετερίστηκε πράγματα και δεν είχε καμία έμπνευση.
Γι’ αυτό και τάχθηκα στο μέτρο του δυνατού, κοντά στη σημερινή δημοτική Αρχή, χωρίς να με καλύπτει απόλυτα. Προσπάθησα με τις υπάρχουσες δυνατότητες και περιορισμούς να παράξω ένα έργο για το οποίο δεν θα κάνω απολογισμό. Έχει γίνει καταγραφή στην πολιτική συνείδηση του πολίτη.
Με μια σημείωση ότι εγώ συγκρούστηκα με την εξουσία του ΠΑΣΟΚ για λόγους πολιτικούς και ιδεολογικούς, για να μπει το Ηράκλειο στους Ολυμπιακούς Αγώνες και για άλλα σημαντικά θέματα – γιατί με τα οικονομικά τα μίζερα ένας δήμος δεν έχει δυνατότητα να κάνει ουσιαστική παρέμβαση εκτός από τα σκουπίδια και το νεκροταφείο.
Με βάση τους κεντρικούς αυτοτελείς πόρους, είμαστε η χειρότερη περίπτωση στην Ευρώπη. Δηλαδή η Αλβανία διαθέτει το 15-17% των δημοσίων εσόδων στους δήμους, η Γαλλία το 33%, οι σκανδιναβικές χώρες το 50% και η Ελλάδα ακόμα περιορίζεται στο 5- 6%.
-Παλαιότερα εάν ένας υπουργός έκοβε το Ηράκλειο από ένα χρηματοδοτικό πρόγραμμα κηρυσσόταν ανεπιθύμητος… Τώρα βλέπουμε ότι οι αντιδράσεις όχι απλώς δεν είναι σε αυτή την κλίμακα, αλλά συχνά δεν υπάρχουν καθόλου…
-Το έκανα αυτό με το Ρωμαίο μας, όταν έκοψε το Ηράκλειο τότε που έπρεπε να μπει σε ένα πρόγραμμα ευρωπαϊκό και μπήκε νομίζω η Σύρος, που δεν είχε καν δικαίωμα,. Τότε τον χαρακτήρισα ανεπιθύμητο για τον Δήμο Ηρακλείου. Προς τιμήν του αργότερα ο ίδιος μου εξομολογήθηκε ότι σωστά έπραξα και ότι και εκείνος στη θέση μου θα είχε την ίδια στάση.
Είναι βασικό ότι δεν υπήρξε διεκδίκηση στην αυτοδιοίκηση. Ακόμα και μερικοί που θεωρούνται αστέρες της τοπικής αυτοδιοίκησης και εξαργύρωσαν αυτή την διασημότητα στο κεντρικό πολιτικό επίπεδο, όπως είναι ο Αβραμόπουλος για παράδειγμα… Το λέω αυτό για να περιγράψω μια νοοτροπία. Κανείς δεν έκανε αυτό που πρέπει για τη χειραφέτηση της αυτοδιοίκησης από την πολιτική και κεντρική χειραγώγηση.
Ακόμα και ο ΣΥΡΙΖΑ, που συμπαθώ και εντάσσομαι στην πρόσκλησή του για να μην επανακάμψει η δεξιά με τη μορφή της ακροδεξιάς και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, και που παρά την κριτική μου βλέπω πολλά θετικά. Η θεσμική διεκδίκηση είναι εν υπνώσει. Βέβαια, για να είμαι δίκαιος, πέρα από την έλλειψη έμπνευσης που έχουν οι σημερινοί λειτουργούντες την τοπική αυτοδιοίκηση, είναι και η σημερινή συγκυρία που είναι δύσκολη.
-Ποιος είναι ο ρόλος της αυτοδιοίκησης σε αυτά τα κρίσιμα ζητήματα;
-Όλα αυτά έπρεπε να είναι στο ενδιαφέρον της αυτοδιοίκησης και δεν το βλέπω να υπάρχουν. Βέβαια έχουν ενταθεί οι δυσκολίες σε ό,τι αφορά την ποιότητα ζωής και τα προβλήματα των Ηρακλειωτών και από την άλλη είναι πλέον αναντίστοιχη και πολύ πιο πίσω η φροντίδα της εξουσίας. Η αυτοδιοίκηση παντού μπορεί να έχει ρόλο παρά το αυτοπεριοριστικό πλαίσιο το οποίο έχει επιλέξει.
Ένα μικρό παράδειγμα θα φέρω χωρίς να θέλω να περιαυτολογώ: Στις Δαφνές (που με δημοψήφισμά τους εντάχθηκαν στο Ηράκλειο) μια χρονιά είχαν μια μεγάλη καταστροφή στα αμπέλια. Ήξερα ότι το χωριό είχε καμιά πενηνταριά φοιτητές, άλλοι στο εξωτερικό άλλοι ήδη φοιτούσαν και άλλοι μόλις είχαν περάσει στο Πανεπιστήμιο και λόγω της καταστροφής αδυνατούσαν οι γονείς τους ακόμα και να τους γράψουν…
Το σκέφτηκα πολύ, ρωτήσαμε και τους δικηγόρους και πήρε μια απόφαση το Δημοτικό Συμβούλιο, να διαθέσει από ίδιους πόρους 250 εκατομμύρια δραχμές (αν θυμάμαι καλά) στις οικογένειες που είχαν φοιτητές επειδή καταστράφηκαν τα αμπέλια.
Γι’ αυτή μας την απόφαση η τότε περιφερειακή διοίκηση με πήγε στο άρθρο 18, λέγοντας ότι δεν είχαμε τη δικαίωμα να αποφασίσουμε τη διάθεση χρημάτων του δημοτικού ταμείου για τον σκοπό αυτό. Τότε μας δικαίωσε ο διευθυντής των νομικών συμβούλων του Υπουργείου Εσωτερικών Μαυρίκας, κόντρα στις αρνητικές εισηγήσεις που είχε…
-Αυτή η δυσκολία διεκδικητικής και αποτελεσματικής παρέμβασης που εντοπίζετε πώς ερμηνεύετε κατά την άποψή σας;
-Η τελευταία δημοτική Αρχή και το Δημοτικό Συμβούλιο έχει τη δυσκολία που προέκυψε από την απλή αναλογική. Αυτή τη δυσκολία η Δεξιά την έχει δαιμονοποιήσει και φρόντισε να την αντικαταστήσει θεσμικά. Αλλά και η ίδια η αυτοδιοίκηση, οι δήμαρχοι, τα δημοτικά συμβούλια την έχουν δαιμονοποιήσει με την επίκληση της δυσκολίας κυβερνησιμότητας.
Επικαλούνται τις δυσκολίες που υπάρχουν αντί να κάνουν αυτό που έπρεπε και να φτάσουν στην ουσία της απλής αναλογικής που επέβαλε τη συνεργασία και τη συνεννόηση. Έπρεπε και ο κεντρικός νομοθέτης να έχει δημιουργήσει όργανα καινούρια, όπου πριν να φτάσει ένα θέμα στο Δημοτικό Συμβούλιο, να το επεξεργάζονται και με λαϊκή συμμετοχή να υπάρχει μια διαβούλευση ουσίας, ώστε να φτάσει ώριμο και να έχουμε πολύ καλύτερες αποφάσεις.
Δυστυχώς προώθησαν την απλή αναλογική «ξερή», χωρίς άλλα όργανα που θα μπορούσαν να ενισχύσουν τον ρόλο της και από την άλλη μεριά και η πλευρά της αυτοδιοίκησης δείχνει έλλειψη έμπνευσης. Θα μπορούσε κάθε δήμος να βάλει διαδικασίες διαβούλευσης που να περιλαμβάνουν και τη λαϊκή γνώμη και να προετοιμάσει τους δίαυλους επικοινωνίας και συνεργασίας για την ώσμωση την καινούρια που επιβάλλει η απλή αναλογική.
-Πώς ερμηνεύεται κατά την άποψη σας αυτή η έλλειψη έμπνευσης;
-Καταρχάς, για να εμπνεύσεις πρέπει να είσαι και ο ίδιος εμπνευσμένος.
Θα πω ένα παράδειγμα: Διάβασα κάπου πριν 1,5 χρόνο ότι πουλιέται στη Γαλλία το σπίτι που έζησε τα τελευταία 20 χρόνια και έγραψε αριστουργήματα ο Ν. Καζαντζάκης, το οποίο παλαιότερα είχα επισκεφθεί.
Όταν διάβασα ότι πουλιέται, πήγα στον δήμαρχο και παρακάλεσα να μου αναθέσει την αγορά του για λογαριασμό του Δήμου, χωρίς καμία επιθυμία να φανεί το όνομά μου, αλλά να έχω την ευθύνη με μια ανάθεση.
Εγώ είχα δεσμευτεί να βρω και τα χρήματα για να το εξασφαλίσω για λογαριασμό του Δήμου και θα μπορούσαμε να εξασφαλίσουμε το σπίτι του Ν. Καζαντζάκη και να το λειτουργούμε σαν πολιτιστική πρεσβεία ανάμεσα στη Γαλλία και το Ηράκλειο.
Τα είπα στον δήμαρχο, είδα μια επιφύλαξη και διευκρίνισα ότι δε θέλω να φανώ εγώ. Ανέθεσε το θέμα σε συνεργάτες του υπαλλήλους. Όταν αργότερα ξανασυναντηθήκαμε, οι υπάλληλοι συνεργάτες και αντιδήμαρχοι είχαν επικοινωνήσει με τους υπαλλήλους του γαλλικού δήμου και υπήρχαν διαχειριστικές δυσκολίες.
Τότε αντέδρασα έντονα για τον τρόπο διαχείρισης… Ένα θέμα τέτοιας κλίμακας θα λυθεί σε αυτό το επίπεδο και όχι σε επίπεδο πρεσβείας και υπουργείου Πολιτισμού; Έτσι τη χάσαμε την ευκαιρία… που δείχνει χαρακτηριστικά την έλλειψη έμπνευσης.
Πέρα όμως από αυτό το ατυχές περιστατικό, δεν μπορούμε να μη δούμε την απόσταση που υπάρχει ανάμεσα στον σημερινό δήμαρχο και την προηγούμενη δημοτική Αρχή που ήταν σκοταδιστική. Είμαι κοντά στη σημερινή δημοτική Αρχή, όμως θεωρώ ότι ο σημερινός δήμαρχος Ηρακλείου δεν τα ακούει όλα και έχει και δεν έχει και ιδιαίτερη έμπνευση στα πολιτιστικά.
Οι ξυλοπόδαροι δεν είναι πολιτισμός
-Το Ηράκλειο στην πορεία εξέλιξης του τελευταία χρόνια θεωρείτε ότι έλυσε κάποια θέματα και ποια νομίζετε ότι μένουν ανοικτά;
-Το Ηράκλειο και κάθε πόλη πρέπει να διαλέξει τους στόχους της. Και ο στόχος της είναι η ποιότητα ζωής, η εξυπηρέτηση των πολιτών, η βελτίωση της καθημερινότητας, οι προοπτικές για τους νέους και από εκεί και πέρα κάποιες απόλυτες αξίες όπως είναι η παράδοση, η ιστορία, ο πολιτισμός. Το Ηράκλειο συνδέθηκε με τον πολιτισμό από πολύ νωρίς και μπορώ να πω ότι διαχρονικά με διάφορες δημοτικές Αρχές είχε κάποιες επιτυχίες.
Ξεκινώ από τον Μάνο Χατζιδάκι και την προσπάθεια για το περίφημο φεστιβάλ κατέληξαν βέβαια σε μερικά ακατανόητα όπως είναι αυτό των τελευταίων χρόνων «των πέντε πολιτισμών» (και είναι ένα ερώτημα γιατί να είναι πέντε ή έξι και όχι οκτώ), με τους ξυλοπόδαρους στους δρόμους και αλλά ακατανόητα και δεύτερα πράγματα…
Να θυμίσω στη δική μας τη θητεία τρεις σταθμούς: Ο ένας ήταν τα φαγιούμ, που καταλυτικό ρόλο είχε ο μακαρίτης Ν. Γιανναδάκης. Ο άλλος ήταν η έκθεση των βυζαντινών εικόνων και ο τρίτος σταθμός ήταν το 1997 όπου σε συνεργασία με το ρώσικο Υπουργείο Πολιτισμού έγιναν στη Μόσχα μια εβδομάδα εκδηλώσεις με τον γενικό τίτλο «Κρήτη Μόσχα 17ος αιώνας» που περιλάμβαναν διαλέξεις, σεμινάρια, εκθέσεις αντικειμένων και εικόνων, απίθανα πράγματα και υψηλού επιπέδου.
Θα έλεγα λοιπόν ότι αυτό το επίπεδο που το έχουμε ανάγκη και για τη δική μας πολιτιστική αναβάθμιση, αλλά και για την παρουσία μας στον ελληνικό χώρο αλλά και στον παγκόσμιο χώρο, όλο αυτό που ξεκίνησε κατέληξε στους ξυλοπόδαρους και σε μίζερα πράγματα. Δεν αναφέρομαι στην περίοδο Κουράκη, γιατί δεν καταγράφηκε κάποια δραστηριότητα στον τομέα αυτό.
Αντίστοιχα πολύ γρήγορα και εντελώς αποσπασματικά αναφέρω ότι επί των ημερών μας έγιναν εκατοντάδες διανοίξεις του σχεδίου πόλης και περνούσαν στο “ντούκου”. Αντίθετα, βλέπω τα τελευταία χρόνια οι ελάχιστες διανοίξεις να γίνονται σόου τηλεοπτικό. Η βελτίωση της ποιότητας ζωής, τα πολεοδομικά και περιβαλλοντικά ζητήματα ήταν θέματα με τα οποία είχαμε ασχοληθεί τα τελευταία χρόνια και βλέπω να έχουν χειροτερέψει.
Έλεγα πάντα ότι, αν εμείς είχαμε μια τετραετία, το Ηράκλειο σήμερα θα είχε τραμ, θα είχε άλλη ζωή. Όμως δεν μπορώ να μην αναγνωρίσω τα δύσκολα σημερινά δεδομένα, που ασφαλώς έχουν δυσκολέψει τη γενικότερη κατάσταση, όπως είναι η ανεργία, η μετανάστευση, τα οικονομικά προβλήματα, η περιπέτεια της γεωργίας.