Πραγματοποίησε τα πρώτα του επιστημονικά βήματα στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης και τώρα είναι επίκουρος καθηγητής Υπολογιστικής Αστροφυσικής στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Λουϊζιάνα στο Μπατον Ρουζ.
Ο δρ. Εμμανουήλ Χατζόπουλος διακρίθηκε πρόσφατα για τη δουλειά του στην αστροφυσική από το U.S. Department of Energy και μιλά στην «Π» για τη μέχρι σήμερα πορεία του.
«Φυσικά και υπάρχουν ακόμα μεγάλα αναπάντητα ερωτήματα τα οποία θα απαντηθούν και με την πρόοδο της τεχνολογίας, όπως αυξημένη υπολογιστική ισχύς, καθώς και πιο ευαίσθητα πειράματα», αναφέρει.
Το κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε στην «Π» έχει ως εξής:
Εξηγήστε μας τη σημασία της έρευνάς σας, για την οποία διακριθήκατε.
Αυτός ο τύπος αστρικών εκρήξεων ανακαλύφθηκε μόλις το 2005 με ρομποτικά τηλεσκόπια και δημιούργησε τεράστιο ενδιαφέρον στην επιστημονική κοινότητα, καθώς ο μηχανισμός που διέπει την παραγωγή της τεράστιας ενέργειας τους παραμένει υπό συζήτηση και μεγάλα ερωτηματικά παραμένουν αναπάντητα.
Δεύτερον, τη μελέτη αλληλεπιδράσεων μεταξύ διπλών αστέρων, καθώς πλέον είναι γνωστόν ότι αποτελούν έως και το 60% όλων των αστέρων, και κυρίως οι πιο δραματικές απολήξεις τους, που σηματοδοτούνται από τη σύμπηξη ή και τη σύγκρουση των δύο αστέρων μεταξύ τους.
Αυτού του είδους οι αλληλεπιδράσεις μπορούν να δημιουργήσουν εκλάμψεις που διαρκούν από ώρες έως και ημέρες καθώς και να οδηγήσουν στη δημιουργία ενός νέου άστρου που έχει σπάνιες και παράξενες ιδιότητες, όπως πολύ υψηλή περιστροφή και ισχυρά μαγνητικά πεδία.
Αυτού του είδους οι μελέτες μας εναπόκεινται στη διεξαγωγή προσομοιώσεων υψηλής ανάλυσης σε μερικούς από τους μεγαλύτερους υπερ-υπολογιστές των ΗΠΑ με απώτερο στόχο την επιτυχή σύγκριση των προβλέψεών μας με τις νέες παρατηρήσεις που συλλέγονται για αυτά τα φαινόμενα από τηλεσκόπια και επίγεια και σε τροχιά (διαστημικά τηλεσκόπια)».
Η Αστροφυσική είναι μία επιστήμη που μπορεί να πει κανείς ότι βρίσκεται ακόμα στα πρώτα της βήματα. Πόσα να περιμένουμε ακόμα; Τι μένει να ανακαλύψουμε και ποιος είναι ο δικός σας στόχος;
«Η Αστρονομία είναι μια από τις αρχαιότερες επιστήμες και έχει γεννηθεί στον τόπο μας, στην αρχαία Ελλάδα. Από τότε μέχρι σήμερα έχουν γίνει τεράστια βήματα στην κατανόησή μας για το σύμπαν και τα φυσικά φαινόμενα που το διέπουν.
Φυσικά και υπάρχουν ακόμα μεγάλα αναπάντητα ερωτήματα, τα οποία θα απαντηθούν και με την πρόοδο της τεχνολογίας, όπως αυξημένη υπολογιστική ισχύς, καθώς και ποιο ευαίσθητα πειράματα. Φανταστείτε ότι η πρόβλεψη της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας του Αϊνστάιν το 1915 για την ύπαρξη βαρυτικών κυμάτων που εκπέμπονται από τη σύμπηξη δυο μαύρων τρυπών επιβεβαιώθηκε πειραματικά μόλις πριν 5 χρόνια με την ανίχνευση βαρυτικών κυμάτων από το LIGO που βρίσκεται και στην πολιτεία διαμονής μου στη Λουϊζιάνα που το διαχειρίζεται σε κάποιο βαθμό και το Πανεπιστήμιο στο οποίο διδάσκω.
Άλλα μεγάλα ερωτήματα που παραμένουν έχουν να κάνουν με θέματα πιο «παραδοσιακής» αστροφυσικής, όπως οι ακριβείς μηχανισμοί αστρικών εκρήξεων, καθώς και τα λεγόμενα «παροδικά αστρικά φαινόμενα» (stellar transients) που και μερικά παραμένουν ανεξήγητα ως προς τον μηχανισμό που παράγει την ενέργειά τους, αλλά και με τα μεγαλύτερα ερωτήματα της κοσμολογίας, όπως το αν το Big Bang πράγματι σήμανε την αρχή του χρόνου (Loop Quantum Cosmology) καθώς και γιατί στο σύμπαν μας κυριάρχησε η ύλη της αντι-ύλης, ποια είναι η φύση της λεγόμενης σκοτεινής ύλης και σκοτεινής ενέργειας που αντιπροσωπέυουν το 96% της ύλης/ενέργειας στο Σύμπαν και πολλά άλλα. Θα έλεγα τα μεγαλύτερα και πιο βασικά ερωτήματα για τη φύση που παραμένουν ως αντικείμενο έντονης επιστημονικής μελέτης συνδέονται με έναν η με άλλον τρόπο με τομείς της Αστροφυσικής».
Πόσο διαφορετική είναι η κατάσταση για έναν ερευνητή στην Ελλάδα σε σχέση με το εξωτερικό όσο αφορά τη χρηματοδότηση και τη γραφειοκρατία;
«Σε επίπεδο χρηματοδότησης και επιστημονικού εξοπλισμού, υπάρχουν πολύ μεγάλες ευκαιρίες στις ΗΠΑ, καθώς και διαφορετικές πηγές χρηματοδότησης με μεγάλες επιχορηγήσεις, αλλά βέβαια είναι προγράμματα υψηλής ανταγωνιστικότητας, καθώς μόνο ένα top 8-12% των προτεινόμενων προγραμμάτων θα λάβει χρηματοδότηση με αυστηρά αξιοκρατικά κριτήρια.
Η βασικές πηγές ερευνητικής χρηματοδότησης στις ΗΠΑ είναι δημόσιες, αλλά υπάρχουν και σημαντικές ιδιωτικές πρωτοβουλίες σε διάφορα προγράμματα καθώς και ερευνητικά κέντρα (όπως το Flatiron Institute στην Νέα Υόρκη) που είναι απολύτως ιδιωτικής χρηματοδότησης. Καθώς ανατίθενται τεράστια ποσά Αμερικανών φορολογουμένων για διαχείριση σε ερευνητικές ομάδες σε διάφορα πανεπιστήμια, υπάρχει μια σχετική και δικαιολογημένη γραφειοκρατία για να διασφαλιστεί η σωστή χρήση των πόρων.
Πρέπει, για παράδειγμα, κάθε χρόνο οι ομάδες που έχουν λάβει χρηματοδότηση να συμπληρώνουν μια αναλυτική έκθεση στην οποία αναφέρουν τι χρήματα ξοδεύτηκαν και για ποιους σκοπούς, με αποδείξεις, καθώς και τι αποτελέσματα από την προτεινόμενη έρευνα έχουν παραχθεί και τι πρόοδος έχει γίνει. Όσον αφορά την Ελλάδα, τα πράγματα έχουν αλλάξει καθώς μεγάλα ποσοστά ερευνητικής χρηματοδότησης προέρχονται από προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου και υπάρχει μεγαλύτερη διασφάλιση του ποιοτικού ελέγχου.
Σχετικά με ερευνητικές χρηματοδοτήσεις του ελληνικού κράτους δεν έχω κάποια εμπειρία αλλά πιστεύω ότι η γραφειοκρατία είναι δεδομένη όσον αφορά δημόσιους πόρους γενικά. Εν τέλει θα έλεγα ότι μια βασική διαφορά της επαγγελματικής ζωής ενός ερευνητή στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα είναι ίσως ο βαθμός ανταγωνιστικότητας, καθώς στις ΗΠΑ είναι σημαντικό για συνεχή ανέλιξη το να υπάρχει επιτυχής χορήγηση του ερευνητικού σου προγράμματος καθώς και συνεχείς δημοσιεύσεις σε περιοδικά με κριτές («publish or perish») σε βαθμό όπου και για να διασφαλιστεί ο λεγόμενος θερινός μισθός (εκτός της διδακτικής/ακαδημαϊκής περιόδου των 9 μηνών) πρέπει να υπάρχει συνεχής ερευνητική χρηματοδότηση, ενώ στην Ε.Ε. σε γενικές γραμμές τα μέλη ΔΕΠ έχουν διασφαλισμένο μισθό και το καλοκαίρι».
Αθήνα, Καλαμάτα, Ηράκλειο, ΗΠΑ
Ο Εμμανουήλ Χατζόπουλος γεννήθηκε το 1986 στην Αθήνα και πέρασε τα σχολικά του χρόνια στην Καλαμάτα όπου και καλλιέργησε τον ενδιαφέρον και την αγάπη του για την αστροφυσική.
Σε ηλικία 15 ετών διακρίθηκε στον Πανελλήνιο Μαθητικό Διαγωνισμό Αστρονομίας και εκπροσώπησε την Ελλάδα στο International Space Camp στο διαστημικό κέντρο Marshall στο Huntsville της Alabama όπου και συμμετείχε σε προγράμματα εκπαιδεύσεων παρόμοια με αυτά που κάνουν οι αστροναύτες.
Έπειτα σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Κρήτης όπου και του δόθηκε η δυνατότητα να συμμετέχει σε υψηλής ποιότητας εκπαίδευση και έρευνα με διεθνώς αναγνωρισμένους καθηγητές.
Εν συνεχεία το 2008 μετέβη στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής για διδακτορικό στην Αστροφυσική στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Ώστιν, υπό την επίβλεψη του καθηγητή J. Craig Wheeler όπου και έκανε τη διατριβή του στους υπέρλαμπρους υπερκαινοφανείς (superluminous supernovae) και συμμετείχε σε ερευνητικά προγράμματα ανακάλυψης νέων supernovae όπως το Texas Supernova Search Project.
Το 2013 τιμήθηκε με τη μεταδιδακτορική υποτροφία Enrico Fermi Fellowship στο πανεπιστήμιο του Σικάγο και συγκεκριμένα στο κέντρο υπολογιστικής αστροφυσικής FLASH, όπου και έμεινε για 3 χρόνια.
Τέλος το 2016 προσελήφθη ως επίκουρος καθηγητής Υπολογιστικής Αστροφυσικής στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Λουϊζιάνα στο Μπατον Ρουζ (Louisiana State University), όπου και εργάζεται μέχρι σήμερα.
Εκεί διαχειρίζεται χρηματοδότηση από το Εθνικό Ινστιτούτο Ερευνών των ΗΠΑ (National Science Foundation) καθώς και την πρόσφατη χρηματοδότηση-διάκριση από το Υπουργείο Ενέργειας (Department of Energy Career Award) για να μελετήσει νέα εξωτικά φαινόμενα υπερκαινοφανών καθώς και αστρικών αλληλεπιδράσεων και συμπήξεων.
Είμαι περήφανος που φοίτησα στην Κρήτη
Τα πρώτα δικά σας βήματα έγιναν στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Πόσο σας βοήθησαν οι σπουδές σας στην Κρήτη για τη μετέπειτα πορεία σας;
«Είμαι πολύ περήφανος που είμαι απόφοιτος του Φυσικού Τμήματος του Πανεπιστημίου της Κρήτης, καθώς είναι ένα τμήμα διεθνώς αναγνωρισμένο για την ποιότητα της διδασκαλίας και της έρευνας και διαθέτει ένα διδακτικό και ερευνητικό προσωπικό που στην μεγάλη του πλειονότητα δίνει πολύ καλές ευκαιρίες στους φοιτητές που ενδιαφέρονται να ενασχοληθούν με υψηλής ποιότητας έρευνα, καθώς και να συμμετάσχουν και σε τοπικά αλλά και σε διεθνή ερευνητικά προγράμματα και να έχουν πρόσβαση σε καλό εξοπλισμό (τηλεσκόπια, εργαστήρια αλλά και υπολογιστικά κέντρα).
Τα μαθήματα που πήρα ως προπτυχιακός φοιτητής στο Π.Κ. θεωρώ ότι με εξόπλισαν σε όλους τους βασικούς τομείς της Φυσικής και της Αστροφυσικής και ότι μου έδωσαν πολύ γερά θεμέλια για να βρίσκομαι σε πλεονεκτική θέση σαν μεταπτυχιακός φοιτητής όταν έκανα το διδακτορικό μου στο Πανεπιστήμιο του Τέξας σε σχέση με τους συμφοιτητές μου εκεί.
Επίσης ποτέ δεν θα ξεχάσω την πρώτη μου εμπειρία κάνοντας παρατηρήσεις με το υψηλής ποιότητας τηλεσκόπιο του Σκίνακα, καθώς και τις ατελείωτες ώρες ανάλυσης και επεξεργασίας παρατηρησιακών δεδομένων στο γραφείο μου, εκει στο Τμήμα Φυσικής.
Ήταν υψίστης σημασίας ότι οι δύο πρώτες μου επιστημονικές δημοσιεύσεις σε διεθνώς αναγνωρισμένα περιοδικά με κριτές έγιναν στα τελευταία μου 2 χρόνια σαν φοιτητής στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, με την επίβλεψη των καθηγητών κ. Ιωσήφ Παπαδάκη και κ. Βασίλη Χαρμανδάρη, με τους οποίους και διατηρώ πολύ καλές και φιλικές σχέσεις και σήμερα αλλά και συνεχίζουμε την συζήτηση για πιθανή επιστημονική συνεργασία.
Εν κατακλείδι, θα έλεγα ότι οι σπουδές μου στο Πανεπιστήμιο Κρήτης ήταν σημαδιακές για τη μετέπειτα καριέρα μου και τη μελλοντική μου επιτυχία στον τομέα μου και θα συμβούλευα τους Έλληνες νέους που επιδιώκουν μια επαγγελματική καριέρα στην Φυσική να το έχουν ως πρώτη επιλογή».