Ίσως το μεγαλείο του αρχαίου ελληνισμού να βρίσκεται στον πολυκεντρικό του χαρακτήρα. Στο γεγονός ότι ποτέ δεν υπήρξε ένα ισχυρό κέντρο που να καθυποτάξει όλα τα άλλα. Κρήτη, Μυκήνες, Αθήνα, Σπάρτη, Θήβα, Άργος, Κόρινθος, Μέγαρα, Μακεδονία ανέρχονται και κατέρχονται, παραμένουν όμως σημαντικοί αυτόνομοι πόλοι. Ποτέ στον Ελλαδικό χώρο δεν υπάρχει μια απόλυτα κυρίαρχη φιγούρα, όπως ο Δαρείος των Περσών.
Με εξαίρεση πιθανά τον Αλέξανδρο που ίσως ο βραχύς βίος της αυτοκρατορίας του να οφείλεται στη βαθιά αντίφαση και την απόλυτη αδυναμία να συγκεράσει επί μακρόν το πνεύμα της ελευθερίας μέσα στην οποία ο ίδιος μεγάλωσε κι εκπαιδεύτηκε (Αριστοτέ- λης) με τα δεσποτικά ήθη του απόλυτου μονάρχη, προς τον οποίο πορεύτηκε στα ύστερα χρόνια του.
Το πάθος της ελευθερίας πάλλει τις ελληνικές πόλεις. Μόνο έτσι μπορούν να υπάρξουν. Και στο πρώτο ιστορικά αυτόνομο- δημοκρατικό μοντέλο, όπου απουσιάζει η απόλυτη αυθεντία, o ελεύθερος άνθρωπος εμφανίζεται για πρώτη φορά στο ιστορικό προσκήνιο και θεμελιώνει τον μεγαλύτερο πολιτισμό, άφθαστο για τις άλλες κοινωνίες της εποχής, όπου δεν υπάρχουν ελεύθερα άτομα, παρά μόνο μονάρχες και δούλοι.
Ο Φαλμεράγιερ αμφισβήτησε τη σχέση των νεοελλήνων με τους αρχαίους Έλληνες. Η αλήθεια είναι ότι ο ελλαδικός χώρος κατακλύσθηκε από πολλές φυλές και πολλά έθνη. Από μόνο του αυτό δε λέει όμως ούτε αποδεικνύει κάτι. Ο μεγάλος Έλληνας γλωσσολόγος, ο κρητικός Γ. Χατζιδάκις σάρωσε τα επιχειρήματα του Φαλμεράγιερ.
Σε μια πολύχρονη γλωσσολογική μελέτη αποδεικνύει ότι η ελληνική γλώσσα έχει αλλάξει περισσότερο τα χρόνια ανάμεσα στον Όμηρο και τον Περικλή παρά ανάμεσα στον Περικλή και σήμερα.
Και ο Ν. Πολίτης σε μια δική του μελέτη ανακαλύπτει ότι το μεγάλο ελληνικό δημοτικό τραγούδι του Νεκρού αδερφού απαντάται σε όλη τη Βαλκανική χερσόνησο, μέχρι τη Ρουμανία και τη Βοσνία. Έδωσε και πήρε πολιτισμό ο Ελληνισμός μέσα στις χιλιετίες. Αλλά σε καμιά περίπτωση δεν αφομοιώθηκε, δε χάθηκε όπως έλεγαν οι ρηχές θεωρίες του Φαλμεράγιερ.
Δεν διέσωσε μόνο τη γλώσσα και την τέχνη του ο Έλληνας διέσωσε και τα βαθύτερα χαρακτηριστικά του. Την καχυποψία του για το κέντρο- κράτος, την ανάγκη να παραμείνει αυτόνομος, ανεξάρτητος, όπως οι αρχαίες ελληνικές πόλεις. Ο αγώνας του ’21 είναι η στιγμή που καρποφορεί το μεγαλειώδες αφήγημα του Ρήγα. Το πάθος για την ελευθερία ίδιο κι απαράλλαχτο όπως παλιά οδηγεί τους Έλληνες . Αλίμονο όμως, αμέσως μόλις ο Τούρκος ηττάται στα πεδία των μαχών ξεσπούν ατελείωτοι εμφύλιοι πόλεμοι.
Ίδια κι απαράλλαχτα όπως και στην αρχαιότητα όταν λίγες δεκαετίες μετά που ο Ξέρξης τραβούσε τα μαλλιά του στο Αιγάλεω βλέποντας το Θεμιστοκλή να του βυθίζει όλα τα καράβια, ξέσπασε ο φοβερός, ο μάταιος Πελοποννησιακός πόλεμος, η ταφόπλακα του αρχαίου κόσμου.
Το πάθος της ελευθερίας είχε δυστυχώς πάντα και τη μικρονοϊκή του εκδοχή. Κι αν η αρχαιότητα έχει το σπάνιο μεγαλείο της μάχης των Πλαταιών, όπου όλοι οι Έλληνες, για πρώτη και μοναδική φορά κατάφεραν και παρέταξαν όλες τις δυνάμεις της ελευθερίας απέναντι στη βαρβαρότητα, στα χρόνια του ’21 δεν υπήρξε κάτι αντίστοιχο. Η μικρονοϊκή εκδοχή της ελευθερίας έφερε πάλι τον Τούρκο από πάνω, κι έκανε τη ναυμαχία στο Ναβαρίνο αναγκαιότητα για την ελευθερία.
Και βγαίνοντας ο Τούρκος πια απ΄ το ιστορικό προσκήνιο της χώρας άφησε πρόσφορο έδαφος για νέες ατελείωτες εμφυλιοπολεμικές συγκρούσεις. Βασιλικοί- βενιζελικοί, δημοτικιστές- καθαρευουσιάνοι, αριστεροί- δεξιοί, εθνοκαθαροί και μιάσματα, δημοκρατικές και μη δυνάμεις, μνημονιακοί- αντιμνημονιακοί είναι μερικά απ΄ τα ισχυρότερα δίπολα τα χρόνια μετά την απελευθέρωση.
Στο γύρισμα της χιλιετίας το κέντρο- κράτος έχει γίνει πια έπαθλο. Δεκαετίες πάχυνσης με ξένο χρήμα, και ηγεμονίας ιδεών που παντού αλλού είναι πλήρως ευτελισμένες από τα αμέτρητα εγκλήματά τους (κομμουνισμός) έχουν φέρει τη μεγαλύτερη πνευματική αλλοίωση και τη μεγαλύτερη παρακμή που συνέβη ποτέ.
Το κράτος είναι πια έπαθλο φαυλότητας και χυδαίων εξυπηρετήσεων. Κι αυτό σε μια εποχή που όλοι οι άλλοι, οι μεταγενέστεροι, καταλαβαίνουν πια τη σπουδαιότητα του μικρού κράτους, της άμεσης δημοκρατίας, του ενδυναμωμένου κι αυτόνομου πολίτη.
Σε μια εποχή που καταλαβαίνουν, μετά 3000 χρόνια, αυτά μες στα οποία εμείς γεννηθήκαμε, αυτά χάρη στα οποία εμείς υπήρξαμε. Σε μια εποχή που η τεχνολογία χαμογελάει στο κράτος και του δείχνει τον τρόπο που θα μικρύνει δραστικά, σ΄ αυτή λοιπόν την εποχή οι άθλιοι και οι αγράμματοι του εγχώριου κρατισμού προσπαθούν να πλασάρουν το κράτος σαν εγγυητή της δικαιοσύνης και της προόδου!
Οι πολλές, μικρές, αυτόνομες κοινότητες, αυτό ήταν πάντα ο Ελληνισμός στις μεγάλες του στιγμές. Κι όταν το κράτος- κέντρο λεηλάτησε τις κοινότητες αυτές, όπως έκανε η καμαρίλα του βυζαντινού παλατιού και των καλόγερων με τη ζωντανή κι ακμάζουσα περιφέρεια της Νίκαιας και της Ηπείρου, το τέλος ήταν πια κοντά (Σ. Ράμφος). Οι πολλές, μικρές αυτόνομες επιχειρήσεις γνώσης είναι η νέα εκδοχή του 21ου αιώνα για τις κοινότητες αυτές.
Είναι η ψυχή του αυριανού ελληνισμού, που θα πάρει τη σκυτάλη που ξεκίνησε απ΄ τις αρχαίες ελληνικές πόλεις, την αιτωλική συμπολιτεία, στα Αμπελάκια μετά και τις άλλες μεγάλες, κοσμοπολίτικες, κοινότητες του ελληνισμού σ’ όλη την Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο. Δεν το χρειαζόμαστε αυτό το κράτος- τέρας και όλη την κομματική και πελατειακή καφρίλα που πάει μαζί του.
*Ο Νίκος Σακκάς είναι Δρ. Μηχανικός, καθηγητής στο Μεσογειακό Πανεπιστήμιο Ελλάδος, επισκέπτης καθηγητής στο πανεπιστήμιο Hull της Αγγλίας, μέτοχος σε διεθνείς εταιρείες έντασης τεχνολογίας και τακτικός εμπειρογνώμονας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε θέματα καινοτομίας καθώς και είναι υποψήφιος ευρωβουλευτής με τη “Δημιουργία ξανά”!