Ο άνθρωπος ο οποίος έσυρε την πλάκα του τάφου εξομολογείται στην «Π»
Ένιωσε στις πλάτες του αφόρητη πίεση. Δεν υπήρχε το παραμικρό περιθώριο σφάλματος. Δεν θα τον συγχωρούσε η ανθρωπότητα. Ίσως να μην συγχωρούσε και ο ίδιος τον εαυτό του.
Ο αναπληρωτής καθηγητής της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ κ. Χάρης Μουζάκης, ο οποίος ηγείται της διαδικασίας θωράκισης του Ιερού Ναού του Αγίου Μηνά, είναι ο άνθρωπος που επιφορτίστηκε με την τεράστια ευθύνη να ανοίξει, σχεδόν μετά από πέντε αιώνες, το εμβληματικότερο μνημείο της Χριστιανοσύνης, τον Πανάγιο Τάφο.
Έμεινε 10 μήνες στα Ιεροσόλυμα, όπου με τους συνεργάτες του ανέλαβε τις εργασίες επισκευής του Ιερού Κουβουκλίου (και όχι μόνο) κατόπιν σχεδιασμού και μελέτης των επεμβάσεων πάνω στο μνημείο από τη διεπιστημονική επιτροπή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
Μέγιστη πρόκληση, ανεπανάληπτη εμπειρία ζωής. Είναι αναμφίβολα κομβικό πρόσωπο των ιστορικών γεγονότων που κατέγραψε καρέ-καρέ το National Geographic και παρακολούθησαν περισσότεροι από δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο.
Τον συναντήσαμε στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Μηνά, όπου μας άνοιξε την καρδιά του γι’ αυτή τη συγκλονιστική εμπειρία και με τη βιωματική περιγραφή του μας “μύησε“ στα άδυτα του Παναγίου Τάφου. Πρόκειται για έναν πραγματικά σεμνό και πράο άνθρωπο.
Η συζήτηση μαζί του ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και ας κράτησε για τον εαυτό του και τους συνεργάτες του μυστικά αιώνων. Δεν θα μπορούσε να γίνει και αλλιώς. Ίσως ορισμένα από αυτά τα καταγράψουν οι ιστορικοί του μέλλοντος.
Όπως μας εξιστόρησε, γύρω στο 1810 οι Έλληνες αποσπούν φιρμάνι από τον σουλτάνο, έτσι ώστε να ανοικοδομήσουν τον Πανάγιο Τάφο που έχει καταστραφεί από φωτιά. Ο αρχιτέκτονας Κομνηνός Κάλφας, από τη Μυτιλήνη, ήταν αυτός που ανέλαβε την αναστήλωση.
Κάτω από την πίεση του ισραηλινού κράτους, οι τρεις κοινότητες οι οποίες κυρίως έχουν τον έλεγχο του Ναού της Αναστάσεως υποχρεώνονται να προβούν στην ανοικοδόμηση του μνημείου.
Πρόκειται για το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο, τους Λατίνους με το Τάγμα των Φραγκισκανών και τους Αρμένιους, με τους κόπτες της Αιγύπτου να έχουν μόνο ένα μικρό παρεκκλήσι μέσα στον Ναό, στα δυτικά του Παναγίου Τάφου.
Η κατασκευή του μνημείου ξεκίνησε γύρω στο 1810, όμως 15 χρόνια μετά την κατασκευή του αρχίζουν οι ορθομαρμαρώσεις- δεν πρόκειται περί μαρμάρου αλλά περί διακοσμητικών πετρών κατάλληλα επεξεργασμένων- να αποκλίνουν και να φουσκώνουν προς τα έξω.
Στη δεκαετία του 1940 οι Εγγλέζοι, οι οποίοι είχαν τον διοικητικό έλεγχο του μνημείου, εγκατέστησαν περιμετρικά έναν μεταλλικό κλωβό για να στηρίξουν αυτές τις ορθομαρμαρώσεις, κατόπιν μελέτης μηχανικού του στρατού τους.
Όμως με την πάροδο των ετών η κατάσταση επιδεινώνεται και ο κίνδυνος κατάρρευσης κάποιων ορθομαρμαρώσεων είναι ορατός.
Έτσι, την αποκατάσταση του μνημείου αναλαμβάνει το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, με επιστημονική υπεύθυνο την καθηγήτρια της Σχολής Χημικών Μηχανικών κ. Αντωνία Μοροπούλου, τους καθηγητές Μανόλη Κορρέ από την Αρχιτεκτονική Σχολή, τον καθηγητή Ανδρέα Γεωργόπουλο από τη Σχολή Τοπογράφων, τον καθηγητή Κώστα Σπυράκο από τη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών. Σχεδίασαν και μελέτησαν τις επεμβάσεις πάνω στο μνημείο.
«Όποιος αποπειραθεί να σηκώσει την πλάκα, αυτή θα σπάσει…»
Ο καθηγητής Χ. Μουζάκης περιγράφει: «Ο Πανάγιος Τάφος αποτελείται από δύο θαλάμους, τον νεκρικό θάλαμο και τον θάλαμο του αγγέλου.
Ο νεκρικός θάλαμος είναι αυτός στον οποίον εναποτέθηκε το σώμα του Κυρίου και η θέση του αγγέλου είναι ακριβώς μπροστά από τον νεκρικό θάλαμο όπου ο άγγελος μίλησε και ανήγγειλε την Ανάσταση στις Μυροφόρες.
«Ο τάφος είναι καλυμμένος με μία μαρμάρινη πλάκα, η οποία είναι κατά τέτοιο τρόπο κατασκευασμένη ώστε αν κάποιος αποπειραθεί να τη σηκώσει η πλάκα θα σπάσει και θα φανεί ότι κάποιος προσπάθησε να παραβιάσει τον τάφο.
Η πλάκα στη μέση έχει μία μεγάλη διαμπερή χαραγή, είναι σκισμένη. Αν κάποιος την πιάσει δεξιά ή αριστερά, αυτή θα σπάσει αμέσως.
Επιπλέον κατά την προσπάθεια ανοίγματος του τάφου διαπιστώσαμε ότι στο παρελθόν είχε γίνει προσπάθεια να σηκώσουν την πλάκα αυτή ανεπιτυχώς, χωρίς να την καταστρέψουν.
Ανοίχθηκε αυτή η πλάκα κατά τρόπο τέτοιο, ώστε να μην διατρέξει κανέναν κίνδυνο να σπάσει και αποκαλύφθηκε δεύτερη πλάκα από κάτω, σπασμένη, η οποία σκέπαζε τον τάφο.
Πάνω στον βράχο, εκεί που ακουμπούσε το κεφάλι του Κυρίου, υπήρχε μια λακκούβα για να ακουμπάει το κεφάλι. Επίσης ήταν λαξεμένη η περιοχή όπου θα ακουμπούσαν ο θώρακας και οι πνεύμονες και στα πόδια υπήρχε ένα αυλάκι για τη συλλογή των πτωματικών υγρών. Ο τάφος αυτός είχε κατασκευαστεί για τον Ιωσήφ της Αριμαθαίας, ο οποίος τον παραχώρησε για την ταφή του Κυρίου.
Στον ταφικό θάλαμο υπάρχει διάκοσμος ζωγραφιστός και επιπλέον είναι αγιογραφημένος με όλες τις Μυροφόρες.
Στον βόρειο τοίχο του θαλάμου δεσπόζει η μορφή του Παντοκράτορα, σκαλισμένη πάνω σε μάρμαρο, το οποίο είναι σκεπασμένο με ασημένιο θώρακα.
Για να περάσετε στον θάλαμο του αγγέλου στον νεκρικό θάλαμο υπάρχει μια χαμηλή πόρτα και πρέπει να σκύψετε για να μπείτε μέσα σε αυτό. Αυτό είναι το δωμάτιο του αγγέλου, είναι όλο διακοσμημένο με μάρμαρο το οποίο και αυτό είχε επηρεαστεί από τις κατασκευαστικές ατέλειες του μνημείου.
Το μνημείο βρίσκεται σε χώρο στεγασμένο, τη Ροτόντα, έργο του Μεγάλου Κωνσταντίνου και της μητέρας του. Στην οροφή φέρει μια οπή από την οποία περνάει το φως και φωτίζεται ο χώρος της Ροτόντας. Στα ανατολικά του Παναγίου Τάφου βρίσκεται ο Ναός της Αναστάσεως».
Αφόρητη πίεση, τεράστια η ευθύνη υπό το βλέμμα της παγκόσμιας κοινότητας
Ο καθηγητής Χ. Μουζάκης παραμένει στα Ιεροσόλυμα για 10 μήνες. Σε 10 μήνες συντελέστηκε και το έργο, αφού υπήρχε ρητή υποχρέωση να παραδοθεί πριν την Ανάσταση του 2016. Τέσσερις τεχνίτες, τέσσερις συντηρητές και ένας επιβλέπων μηχανικός αποτέλεσαν την ομάδα της επισκευής.
«Έμεινα 10 μήνες για την επισκευή του έργου, πραγματοποιώντας επιτόπου εργαστηριακές δοκιμές, ενώ ήμουν επιφορτισμένος με τη λειτουργία του εργοταξίου. Παράλληλα το Πολυτεχνείο είχε ειδική επιστημονική ομάδα, η οποία επέβλεπε το έργο μας».
Το πλέον κρίσιμο ωστόσο είναι ότι στη διάρκεια της παραμονής του είχε την κύρια ευθύνη του ανοίγματος του Παναγίου Τάφου, γεγονός που είχε να συμβεί αιώνες πριν. Ήταν ιστορικές στιγμές.
«Ήμουν με δύο εργάτες, με μεγάλη φόρτιση εκείνη τη στιγμή, διότι αντιλαμβάνεστε τι θα σήμαινε να έβγαινα έξω και να έλεγα ότι έσπασε η πλάκα! Ήμουν κάτω από πίεση ότι πρέπει να γίνουν όλα με χειρουργική ακρίβεια, όπως είχαν σχεδιαστεί, δεν υπήρχε περιθώριο του παραμικρού σφάλματος. Αυτό ήταν ένα τεράστιο φορτίο, διότι δεν εργαζόμασταν υπό συνθήκες της απλής λογικής αλλά κάτω από την πίεση των πραγμάτων. Εκείνη η στιγμή δεν σου αφήνει περιθώρια να σκεφτείς άλλα πράγματα, είσαι απόλυτα αφοσιωμένος στο έργο σου.
Εκείνη τη στιγμή, ειλικρινά το λέω, δεν σκεφτόμουν τι θα συμβεί όταν θα ανοίξω τον τάφο από θρησκευτικής απόψεως. Εκείνη τη στιγμή έπρεπε να κάνω πέντε κινήσεις χειρουργικής ακρίβειας για να μην σπάσω την πλάκα».
Οι κρυφοί πίροι και ο ελιγμός με το «συρτάρωμα»
Ο καθηγητής αποκαλύπτει ότι μέσα στην ασφυκτική πίεση που ένιωθαν, ήρθαν αντιμέτωποι και με απρόοπτα. Μυστικά των προηγούμενων που είχαν κλείσει τον Τάφο. Είχαν ακινητοποιήσει την πλάκα με κρυφούς πίρους. «Όταν αντιληφθήκαμε ότι η πλάκα εμποδιζόταν από τους πίρους, έπρεπε να ανιχνεύσουμε πού βρίσκονται και να ακυρώσουμε τη λειτουργία τους. Αντιλαμβάνεστε την πίεση και τη συγκέντρωση που είχαμε εκείνη τη στιγμή».
Αυτό ήταν κάτι που προφανώς και τους αιφνιδίασε και τους έκανε να προβληματιστούν. «Τι άλλο θα βρίσκαμε στο επόμενο βήμα; Δεν ήταν ένα το ζήτημα. Αν κάτι πήγαινε στραβά, θα με έβριζε όλη η ανθρωπότητα…».
Ο καθηγητής και η ομάδα του εντοπίζουν τελικά δύο ήλους μεγάλου μήκους, με τους οποίους ήταν πακτωμένο το μάρμαρο. «Δεν έπρεπε με τίποτα να σηκώσουμε την πλάκα. Εκεί αποφάσισα, παίρνοντας την ιδέα το πώς δουλεύει ένα συρτάρι, να τραβήξω την πλάκα οριζόντια. Χωρίς να την ανασηκώσουμε με σχοινιά, γιατί θα την έσπαγα, σκέφτηκα όπως ανοίγει το συρτάρι, να την τραβήξουμε συρταρωτά.
Αυτό ήταν το κομβικό κλειδί, το οποίο δεν μου ήρθε εκείνη τη στιγμή στην πίεση, το είχα σχεδιάσει διότι με απασχολούσε πολύ αυτό το θέμα. Και εμφανίστηκε ο Τάφος».
Χρειάστηκαν σχεδόν 2,5 ώρες για να συρθεί η πλάκα και αφού είχε προηγηθεί η προεργασία απεγκλωβισμού της. Ο κ. Μουζάκης παραδέχεται ότι η ανάθεση αυτού του έργου ήταν μεγάλη πρόκληση για τον ίδιο. «Ήταν μια πρόκληση, ναι, παρόλο που είχε ορισμένα θέματα επιστημονικά που δεν ήταν γνωστά και γι’ αυτό σας είπα ότι πειραματίστηκα εκεί πέρα και τα οποία τα έλυσα αυτά τα προβλήματα.
Αυτή ήταν η επιστημονική αξία της εργασίας, αλλά είχε πρόκληση, γιατί υπήρχαν θέματα τέτοια, τα οποία δεν προβλέπονταν στις γενικές μελέτες που έγιναν από τους συναδέλφους μου. Δεν υπήρχαν οδηγίες πώς θα στερεώσουμε τα μάρμαρα, πώς θα γίνει το ένα, πώς θα γίνει το άλλο, δεν υπήρχαν οδηγίες πώς θα ανοίξει ο Τάφος».
Ο Πανάγιος Τάφος άνοιξε, το Ιερό Κουβούκλιο αποκαταστάθηκε και το ταξίδι στους αιώνες συνεχίζεται, με φως, ημίφως και… σκοτάδι.