Πολύ απλοϊκά θα μπορούσε να της αποδοθεί ο χαρακτηρισμός «κυνηγός των χάκερς», όμως είναι πολλά περισσότερα. Η αποστολή της είναι μοναχική, προϋποθέτει ατελείωτες ώρες σκέψης και σχεδιασμού μπροστά σε μία οθόνη υπολογιστή και χιλιάδες γραμμές κώδικα και στοχεύει στην ασφαλή χρήση των πληροφορικών συστημάτων και στην αποτροπή κακόβουλων παρεμβάσεων.
Είναι μόλις 31 ετών, είναι ένα σπουδαίο μυαλό που ήδη διαπρέπει στο εξωτερικό και στο μέλλον έχουμε να περιμένουμε πολλά περισσότερα.
Είναι η Μαρία Χρηστάκη από την Επισκοπή Ηρακλείου που κάνει υπερήφανους όλους τους Κρητικούς. Παρά τη σταθερά ανοδική της πορεία τόσο σε ακαδημαϊκό όσο και ερευνητικό επίπεδο, εκείνη παραμένει ένα απλό κορίτσι με φωτεινό χαμόγελο και σπάνιο ήθος.
Συνομιλήσαμε μαζί της για πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα και συνειδητοποίησα ότι αυτά που πολλοί θεωρούν σήμερα σενάρια επιστημονικής φαντασίας, είναι απλά η ζωή μας αύριο.
«Οι εξελίξεις είναι συναρπαστικές: Στα επόμενα χρόνια θα μπορεί ο καθένας να έχει προσωπικό ηλεκτρονικό γραμματέα, θα κάνουμε αναζήτηση στο διαδίκτυο με τη σκέψη μας, τα εμπορεύματα θα μεταφέρονται σε μακρινές αποστάσεις με drones και θα έχουμε αυτοοδηγούμενα αυτοκίνητα.
Θα ζούμε σε έξυπνα σπίτια, όπου τα ψυγεία θα διαθέτουν την ικανότητα να ανιχνεύουν τις ελλείψεις και να κάνουν τις ανάλογες παραγγελίες, οι κουζίνες θα μαγειρεύουν το φαγητό που θέλουμε, και τα σπίτια θα γνωρίζουν μέσω του ημερολογίου μας πόσο θα απουσιάζουμε ώστε να ρυθμίζουν τη θέρμανση».
Την περίοδο αυτή η Μαρία ασχολείται με την εύρεση λαθών σε προγράμματα που διαχειρίζονται κρυπτονομίσματα, δηλαδή ηλεκτρονικές μορφές νομισμάτων, όπως το Bitcoin.
Τι είναι αυτό; Ναι, μπορεί να ψέλλισα μέσα μου τους στίχους «τι με κοιτάζεις Ρόζα μουδιασμένο, συγχώρα με που δεν καταλαβαίνω τι λένε τα κομπιούτερς και οι αριθμοί», αλλά η ψηφιακή επανάσταση είναι ασυγκράτητη.
Ερ: Αθήνα, Ζυρίχη, Σιάτλ, Κεντ, Καϊζερσλάουτερν. Πόλεις, πανεπιστήμια, πτυχία, διακρίσεις, έρευνα. Μέχρι πού μπορεί να φτάσει αυτή η διαδρομή;
Απ: Ήταν ένα γοητευτικό και αναγκαίο ταξίδι ως εδώ. Πού θα οδηγήσει δεν ξέρω, ξέρω μόνο ότι αγαπώ αυτό που κάνω και το κάνω με ενθουσιασμό.
Ερ: Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύς λόγος για τη “φυγή των μυαλών” (brain drain), λόγω της κρίσης. Η δική σου «φυγή» ήταν απόρροια αυτής της κατάστασης ή συνειδητή επιλογή;
Απ: Είναι αλήθεια ότι η οικονομική κρίση στην Ελλάδα πυροδότησε ένα μεγάλο κύμα μαζικής μετανάστευσης των νέων που είδαν τις ελπίδες για μια καλύτερη ζωή να εξανεμίζονται πολύ γρήγορα. Ωστόσο, η δική μου επιλογή ήταν εν μέρει συνειδητή, καθώς οι ευκαιρίες να κάνω αυτό που θέλω είναι περισσότερες στο εξωτερικό.
Αυτοκίνητα με ηλεκτρονικό πορτοφόλι
Ερ: Σήμερα εργάζεσαι ως ερευνήτρια στο παγκοσμίου φήμης Max Planck Institute, το οποίο θεωρείται το απόλυτο κέντρο βασικής έρευνας στις θετικές επιστήμες, τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Πες μας λίγα πράγματα για το αντικείμενο σου.
Απ: Το Max Planck Institute πράγματι προσφέρει πολλές δυνατότητες σε έναν ερευνητή και, κυρίως, δεν περιορίζει το ερευνητικό του πεδίο.
Το αντικείμενο της έρευνάς μου είναι να αναπτύσσω θεωρητικές βάσεις και πρακτικά εργαλεία που επιτρέπουν στους προγραμματιστές να δημιουργούν πιο αξιόπιστο και χρήσιμο λογισμικό και να βελτιώνουν την παραγωγικότητά τους. Οι τεχνικές και τα εργαλεία μου τους βοηθούν να αποδεικνύουν την ορθότητα των προγραμμάτων τους και να ελέγχουν την ύπαρξη λαθών σε αυτά, ώστε να γίνονται ασφαλέστερα για τους χρήστες.
Αυτή την περίοδο, ασχολούμαι με την εύρεση λαθών σε προγράμματα που διαχειρίζονται ηλεκτρονικές μορφές νομισμάτων, όπως το Bitcoin. Για να γίνει πιο κατανοητό, θα σου δώσω ένα απλοποιημένο παράδειγμα πάνω σ’ αυτό: τα αυτοκίνητα σε μερικά χρόνια θα διαθέτουν δικό τους ηλεκτρονικό πορτοφόλι και θα διαχειρίζονται δικά σου κρυπτονομίσματα. Έτσι, όταν θα περνάς τα διόδια, το λογισμικό του αυτοκινήτου σου θα τα αναγνωρίζει και θα πληρώνει ηλεκτρονικά χωρίς εσύ να χρειάζεται να προβείς σε καμία ενέργεια. Αυτό φυσικά ενέχει τον κίνδυνο να επέμβει ένας χάκερ στο λογισμικό του αυτοκινήτου σου και να το προγραμματίσει να τον πληρώνει σε κάθε φανάρι, νομίζοντας ότι πληρώνει διόδια.
Εδώ, παρεμβαίνω εγώ, παρέχοντας στους προγραμματιστές τα κατάλληλα εργαλεία, προκειμένου να επιτύχουν αυτόματα ένα τέτοιο υψηλό επίπεδο ορθότητας των προγραμμάτων τους, ώστε να περιορίσουν στο ελάχιστο ή και να εξαλείψουν την επέμβαση τρίτων, και κατά δεύτερο λόγο, ελέγχοντας και αποδεικνύοντας τον βαθμό ορθότητας αυτού του επιπέδου.
Ερ: Πόσο διαφορετικό είναι το περιβάλλον για έναν ερευνητή για παράδειγμα στη Γερμανία που θεωρείται «παράδεισος» σε σχέση με την Ελλάδα;
Απ: Η οικονομία της Γερμανίας είναι από τις ισχυρότερες παγκοσμίως. Όπως είναι φυσικό, επενδύει πολλά στους τομείς της έρευνας και τεχνολογίας. Με αυτές τις προϋποθέσεις, ναι, αποτελεί «παράδεισο» για τους ερευνητές, καθώς από τη μια τους παρέχει όλες τις οικονομικές δυνατότητες να αναπτύξουν νέες μεθόδους και τεχνολογίες και από την άλλη διαθέτει το πεδίο εφαρμογής αυτών των μεθόδων και τεχνολογιών. Στην Ελλάδα, ακόμη και προ κρίσης, δεν υπήρχαν οικονομικές δυνατότητες αυτού του επιπέδου, ούτε η ανάλογη βιομηχανική ανάπτυξη κι έτσι, η όποια προσπάθεια σύγκρισης νομίζω ότι θα αδικούσε τη χώρα μας.
«Η Ελλάδα είναι πολύ ισχυρός μαγνήτης»
Ερ: Ποιο είναι το δικό σου όνειρο, το δικό σου όραμα σε ερευνητικό επίπεδο;
Απ: Ζώντας στην εποχή της ψηφιακής επανάστασης, στόχος μου είναι να συνεισφέρω το κατά δύναμιν στην επίτευξη της μέγιστης δυνατής ασφάλειας για όλους, εφόσον, θέλοντας και μη, η τεχνολογία επηρεάζει άμεσα τη ζωή μας.
Ερ: Σκέφτεσαι την επιστροφή σου στην Ελλάδα και υπό ποιες συνθήκες;
Απ: Θεωρώ ότι είναι δύσκολο να συμβεί, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, δεδομένης της δουλειάς μου και του ότι το αντικείμενο της δουλειάς του συζύγου μου δεν θα βρει ανταπόκριση στην Ελλάδα. Παρ’ όλα αυτά, δεν μπορώ να προδικάσω το μέλλον. Η Ελλάδα είναι πολύ ισχυρός μαγνήτης.
Ερ: Το αλάθητο στην κατασκευή πληροφορικών συστημάτων πόσο εφικτό είναι;
Απ: Δεν υπάρχει αλάθητο. Τα πληροφορικά συστήματα δεν είναι παρά ανθρώπινες κατασκευές και όπως ξέρουμε ο άνθρωπος δεν διεκδικεί το αλάθητο. Ωστόσο, η επιστημονική κοινότητα εργάζεται καθημερινά για τη βελτίωσή τους.
Ερ: Πόσο συναρπαστικό είναι το κυνήγι των χάκερ;
Απ: Κάτω απ’ τη λέξη «κυνήγι» κρύβεται πολλή και μοναχική δουλειά. Ατέλειωτες ώρες σκέψης και σχεδιασμού μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή και χιλιάδες γραμμές κώδικα. Παρ’ όλα αυτά, το αποτέλεσμα είναι όντως συναρπαστικό, καθώς στοχεύει στην ασφαλή χρήση των πληροφορικών συστημάτων και την παρεμπόδιση κακόβουλων παρεμβάσεων.
Έρχονται συναρπαστικές εξελίξεις
Ερ: Ποια θα είναι η εξέλιξη των τεχνολογιών πληροφορικής και ποιες θα είναι οι αλλαγές της ζωής μας στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα σε 20-30 χρόνια;
Απ: Οι εξελίξεις είναι συναρπαστικές: Στα επόμενα χρόνια θα μπορεί ο καθένας να έχει προσωπικό ηλεκτρονικό γραμματέα, θα κάνουμε αναζήτηση στο διαδίκτυο με τη σκέψη μας, τα εμπορεύματα θα μεταφέρονται σε μακρινές αποστάσεις με drones, και θα έχουμε αυτοοδηγούμενα αυτοκίνητα. Θα ζούμε σε έξυπνα σπίτια, όπου τα ψυγεία θα διαθέτουν την ικανότητα να ανιχνεύουν τις ελλείψεις και να κάνουν τις ανάλογες παραγγελίες, οι κουζίνες θα μαγειρεύουν το φαγητό που θέλουμε και τα σπίτια θα γνωρίζουν μέσω του ημερολογίου μας πόσο θα απουσιάζουμε, ώστε να ρυθμίζουν τη θέρμανση.
Ερ: Κάπου διάβασα ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός είναι πιθανόν να περιλαμβάνει δισεκατομμύρια ανθρώπους αλλά και δισεκατομμύρια ρομπότ. Οι επαΐοντες της τεχνολογίας ευαγγελίζονται ολοένα και πιο έξυπνα σπίτια, ακόμα και έξυπνες πόλεις αλλά και μεγαλύτερη ασφάλεια των ηλεκτρονικών συναλλαγών με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης. Ή του Bitcoin!
Απ: Ναι, αν και ίσως όχι με τη μορφή των ρομπότ που βλέπουμε στο σινεμά. Όσο για τις έξυπνες πόλεις, έχουν ήδη ξεκινήσει προσπάθειες προς αυτήν την κατεύθυνση. Ο BillGates έχει ήδη αναγγείλει τη δημιουργία μιας έξυπνης πόλης 80.000 κατοικιών στην Αριζόνα, ενώ κάτι ανάλογο επιχειρείται σε άλλες πόλεις και κράτη από αρκετές μεγάλες εταιρείες, όπως η Google. Σε αυτές τις πόλεις, για παράδειγμα, ειδικοί αισθητήρες θα συλλέγουν και θα εκμεταλλεύονται πληροφορίες από την καθημερινότητα με στόχο την καλύτερη λειτουργία της πόλης, όπως πιο ορθολογική χρήση της ενέργειας, οικονομική ευημερία, λιγότερη εγκληματικότητα και διευκόλυνση της ζωής των κατοίκων.
Όσον αφορά στις συναλλαγές, το Bitcoin και γενικώς η χρήση κρυπτονομισμάτων κερδίζουν ολοένα έδαφος και θα παίξουν καθοριστικό ρόλο σ’ αυτές. Ήδη, σε κάποιες χώρες τις Λατινικής Αμερικής υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν περισσότερες συναλλαγές με κρυπτονομίσματα παρά με το εθνικό τους νόμισμα, προκειμένου να μη χάσουν χρήματα λόγω του πληθωρισμού.
Ερ: Η εποχή της τεχνητής νοημοσύνης έρχεται «φορτωμένη» με υποσχέσεις, προκλήσεις αλλά και κινδύνους;
Απ: Ναι, ενέχει κινδύνους. Η τεχνολογία μπορεί να ξεφύγει από τον έλεγχο αν βρεθεί σε κακά χέρια, και αυτό προσπαθεί να αποφύγει η επιστημονική κοινότητα υιοθετώντας αυστηρούς ηθικούς κανόνες.
Η αξεπέραστη διαφορά μεταξύ ανθρώπου και κομπιούτερ
Ερ: Ο Μιχάλης Δερτούζος πίστευε πως “η Επανάσταση της Πληροφορικής δεν υπηρετεί ακόμη τον άνθρωπο, ενώ ακόμη ο άνθρωπος υπηρετεί την τεχνολογία”. Εσύ τι πιστεύεις;
Απ: Πιστεύω ότι άνθρωπος και επιστήμη και τεχνολογία αλληλοϋπηρετούνται και αλληλοεξυπηρετούνται. Χάρη στην επανάσταση της πληροφορικής, ο κόσμος έγινε μια γειτονιά και η πληροφορία από προνόμιο των λίγων έγινε αναφαίρετο δικαίωμα όλων. Χρειάζονται όμως πολύ προσεκτικά βήματα, προκειμένου η τεχνολογία να μην ξεφύγει από τον έλεγχο του ανθρώπου, ιδιαίτερα τώρα που οι εξελίξεις είναι τόσο καταιγιστικές, ώστε το νομικό πλαίσιο δεν επαρκεί πολλές φορές για να τον προστατεύσει.
Ερ: Υπάρχει δόση αληθείας σε αυτό που λέει ο ποιητής «τα κομπιούτερς δεν λένε για αγάπη κουβέντα»;
Απ: Είναι άλλο πράγμα να δημιουργήσεις ένα ευφυές σύστημα και τελείως διαφορετικό να το προικίσεις με αισθήματα. Αλλά ακόμη κι αν το πετύχεις, θα είναι πάντα προϊόντα προγραμματισμού και ποτέ αυθόρμητα. Αυτή είναι μια αξεπέραστη διαφορά μεταξύ ανθρώπου και ρομπότ.
Ερ: Πώς είναι η ζωή σου εκτός διαδικτύου και έρευνας, εκτός λογισμικών;
Απ: Τόσο εγώ όσο και ο σύζυγός μου ο οποίος στήνει τη δική του εταιρεία με αντικείμενο την προστασία των τραπεζικών συστημάτων, εργαζόμαστε πολλές ώρες καθημερινά. Εκτός δουλειάς ζούμε μια πολύ ήρεμη ζωή. Μας αρέσει να κάνουμε πεζοπορία στο δάσος, εξορμήσεις με το αυτοκίνητο για να γνωρίζουμε την ευρύτερη περιοχή, διαβάζουμε, βλέπουμε ταινίες, πηγαίνουμε για καφέ και, φυσικά ασχολούμαστε με την καθημερινότητα όπως όλοι.
Ερ: Το μότο της ζωής σου;
Απ: Δεν έχω κάποιο μότο. Αν μπορούσα να πω κάτι, αυτό θα ήταν: «Κάνε ό,τι κάνεις, αρκεί να το κάνεις καλά και για καλό».
Ερ: Oι σχέσεις σου με την Κρήτη και την Επισκοπή;
Απ: Σχέσεις λατρείας! Βρίσκονται οι ρίζες μου εκεί! Πουθενά δεν έχω νιώσει σαν στο σπίτι μου όσο στην Επισκοπή και πουθενά δεν έχω βρει τη ζεστασιά των ανθρώπων της Κρήτης. Πάσχω κι εγώ απ’ την αθεράπευτη νοσταλγία των ξενιτεμένων και φροντίζω να επισκέπτομαι την Κρήτη όσο συχνά μου επιτρέπουν οι υποχρεώσεις μου.
Με βιογραφικό που συναρπάζει
Από το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο στο Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Ζυρίχης όπου της απονεμήθηκε το 2015 το μετάλλιο του ETH, το οποίο απονέμεται στις καλύτερες διδακτορικές διατριβές του Πολυτεχνείου.
Την ίδια χρονιά κερδίζει και το EAPLS Best PhD Dissertation Award, το οποίο απονέμεται στην καλύτερη διδακτορική διατριβή πανευρωπαϊκά στις Γλώσσες Προγραμματισμού.
Τον Σεπτέμβριο του 2015 συνεχίζει στη Microsoft Research στο Seattle, στην Αμερική, ως μετα-διδακτορική ερευνήτρια. Την επόμενη χρονιά προσλαμβάνεται ως επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Kent στην Αγγλία.
Από τον Οκτώβριο του 2017 εργάζεται ως καθηγήτρια και ερευνήτρια στο παγκοσμίου φήμης Max Planck Institute για Συστήματα Λογισμικού, στο Kaiserslautern, στη Γερμανία.
Το ίδιο φθινόπωρο, το Facebook την τιμά με το βραβείο Faculty Research Award, για τη δουλειά της στην ανάλυση προγραμμάτων με σκοπό την εύρεση λαθών σε αυτά.