Ένα κρανίο 210.000 ετών που βρέθηκε στην Ελλάδα φέτος τον Ιούλιο και αποτελεί το αρχαιότερο δείγμα σύγχρονου ανθρώπου (Homo sapiens) σε όλη την Ευρασία είναι μεταξύ των σημαντικότερων αρχαιολογικών ανακαλύψεων για το 2019, σύμφωνα με το LiveScience.
Μέχρι τώρα, τα πρώτα δείγματα των σύγχρονων ανθρώπων που είχαν βρεθεί στην Ευρώπη ήταν ηλικίας μικρότερης των 45.000 ετών. Το κρανίο που βρέθηκε στο σπήλαιο Απήδημα, στη Μάνη, είναι σχεδόν πέντε φορές παλαιότερο.
Η είδηση για τη σημαντική ανακάλυψη από Ελληνες και ξένους επιστήμονες μεταδόθηκε διεθνώς από επιστημονικά περιοδικά, καθώς το εύρημα πιθανόν να αναδιαμορφώσει την ιστορία τού πώς ο άνθρωπος εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και τις θεωρίες σχετικά με την ιστορία του είδους μας, γράφουν οι Νew York Times.
Το σύμπλεγμα σπηλαίων «Απήδημα» βρίσκεται στη βάση του παράκτιου κρημνώδους μετώπου της Μάνης που εκτείνεται μεταξύ των όρμων Διρού και Λιμενίου στη Λακωνία και είναι τόπος όπου έχουν ανακαλυφθεί σημαντικά αρχαιολογικά και ανθρωπολογικά ευρήματα. Ένα δεύτερο κρανίο, που βρέθηκε στο ίδιο σπήλαιο της Πελοποννήσου και εκτιμάται ότι είναι τουλάχιστον 170.000 ετών, διαθέτει χαρακτηριστικά Νεάντερταλ. Τα δύο κρανία είχαν ανακαλυφθεί στο σπήλαιο της Μάνης στο τέλος της δεκαετίας του 1970, στη διάρκεια ερευνών του Ανθρωπολογικού Μουσείου της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Όμως έως τώρα δεν είχαν μελετηθεί διεξοδικά και είχαν παραμείνει σχετικά άγνωστα, παρά τη μεγάλη σπουδαιότητα τους, όπως τώρα γίνεται αντιληπτό με μεγάλη καθυστέρηση. Οι ερευνητές από τη Γερμανία, την Ελλάδα και τη Βρετανία, με επικεφαλής τη διακεκριμένη Ελληνίδα παλαιοανθρωπολόγο Κατερίνα Χαρβάτη του Κέντρου Σένκενμπεργκ για την Ανθρώπινη Εξέλιξη και το Παλαιοπεριβάλλον του γερμανικού Πανεπιστημίου Έμπερχαρντ Καρλς του Τίμπινγκεν, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», μελέτησαν για πρώτη φορά συγκριτικά τα δύο κρανία, γνωστά ως «Απήδημα 1» και «Απήδημα 2». Χρησιμοποίησαν σύγχρονες μεθόδους απεικόνισης και χρονολόγησης και έκπληκτοι έφεραν στο φως τα νέα στοιχεία.
Όπως είχε δηλώσει η κα Χαρβάτη, «τα αποτελέσματα της έρευνάς μας δείχνουν τη σημαντικότητα του ελλαδικού χώρου για την ανθρώπινη εξέλιξη. Έχουμε τον αρχαιότερο σύγχρονο άνθρωπο εκτός Αφρικής, που μεταφέρει την άφιξη του Homo sapiens στην Ευρώπη περισσότερο από 150 χιλιάδες χρόνια νωρίτερα απ’ ό,τι νομίζαμε μέχρι τώρα. Η δουλειά αυτή είναι αποτέλεσμα 25 χρόνων έρευνάς μου στην Αφρική, στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Ως Ελληνίδα, εύχομαι η έρευνα στην Ελλάδα να συνεχιστεί, καθώς πιστεύω ότι η χώρα μας έχει ακόμα πολλά να δώσει στο χώρο της παλαιοανθρωπολογίας».
Οι επιστήμονες επεσήμαναν τις λιγοστές γνώσεις που ακόμη υπάρχουν για τα ανθρώπινα απολιθώματα στη νοτιοανατολική Ευρώπη και τη σημασία της Ελλάδας για την κατανόηση της ανθρώπινης εξέλιξης και των πρώτων μεταναστευτικών κινήσεων.
Η νοτιοανατολική Ευρώπη γενικότερα και ειδικότερα η περιοχή της σημερινής Ελλάδας αποτέλεσε σημαντικό διάδρομο για την εξάπλωση των πρώτων αυτών «μεταναστών» από την Αφρική. Η νέα μελέτη, σύμφωνα με τους ερευνητές, ενισχύει επίσης τη θεωρία ότι δεν υπήρξε μόνο μία «έξοδος» από τη μαύρη ήπειρο, αλλά πολλές.
Το σπήλαιο Απήδημα ανεσκάφη στις δεκαετίες του 1970-80 από ερευνητές του Μουσείου Ανθρωπολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Απέφερε σημαντικά ευρήματα που φιλοξενούνται στο Μουσείο. Το Μουσείο ιδρύθηκε το 1886 και είναι ένα από τα παλαιότερα του είδους του στην Ευρώπη. Η νέα έρευνα πραγματοποιήθηκε με χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας στην K. Χαρβάτη, καθώς και του Γερμανικού Ερευνητικού Ιδρύματος (DFG).
Σχεδόν παράλληλα, δημοσιεύθηκε μια άλλη επιστημονική μελέτη από ερευνητές του Εθνικού Κέντρου Ερευνών της Γαλλίας (CNRS). Εξέτασαν και αυτοί τα δύο κρανία από το σπήλαιο Απήδημα. Κατέληξαν σε ένα διαφορετικό συμπέρασμα. Ότι αυτά αντιπροσωπεύουν μια μεταβατική φάση ανάμεσα στον Ευρωπαίο «Όρθιο άνθρωπο» (Homo erectus) και στους Νεάντερταλ, κάτι με το οποίο όμως δεν συμφωνεί η ερευνητική ομάδα υπό την Κ. Χαρβάτη.
Οι άλλες ανακαλύψεις
Οι 17 αποκεφαλισμένοι σκελετοί που βρέθηκαν σε ρωμαϊκό κοιμητήριο στο Σάφολκ της Μ. Βρετανίας, ο πιο πολύχρωμος τάφος 4.400 ετών που ήρθε στο φως στο Khuwy στην Αίγυπτο,η πληθώρα ανακαλύψεων στην Κοιλάδα των Βαειλέων στην Αίγυπτο. Η 5.000 ετών μεγαλόπολις που βρέθηκε στο En Esur στο Ισραήλ, τα νέα στοιχεία για τα πεπραγμένα του Πόντιου Πιλάτου, όπως η ανακάλυψη ενός δρόμου 600 μ που έφτιαξε στην Ιερουσαλήμ.,οι 30 ξύλινες σαρκοφάγοι με μούμιες ιερέων στην Αίγυπτο, ένα τείχος 115 χλμ στο δυτικό Ιράν, που δεν είναι ξεκάθαρο πότε χτίστηκε, και η ταφή δύο παιδιών με κράνη πριν 2.100 χρόνια στο Εκουαδόρ.