Το ρολόι στην κάμερα ασφαλείας που βρίσκεται εγκατεστημένη σε σπίτι στο Νταού Πεντέλης έδειχνε 4.41 μ.μ., όταν ανάμεσα στα πεύκα εμφανίστηκε ξαφνικά λευκός καπνός. Ο δυνατός άνεμος διαλύει για δευτερόλεπτα το σύννεφο και προσωρινά μοιάζει να μη συμβαίνει κάτι, μέχρι που πίσω από τη βλάστηση ξεπηδούν φλόγες.
Πρόκειται για την έναρξη της φονικής πυρκαγιάς της 23ης Ιουλίου, όπως προκύπτει από στιγμιότυπα του βίντεο που φέρνει κατ’ αποκλειστικότητα στο φως της δημοσιότητας η «Καθημερινη».
Η φωτιά, που κόστισε τη ζωή σε 96 άτομα, ξεκίνησε από ένα ξέφωτο ανάμεσα στα σπίτια του οικισμού και μέσα σε 2-3 λεπτά πήρε ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Το ακριβές σημείο βρίσκεται ανάμεσα σε μια διώροφη κατοικία και σε μια πρόχειρη κατασκευή που παραπέμπει σε μαντρί ή κοτέτσι. Μέχρι και χθες υπήρχαν εκεί υπολείμματα από κούτσουρα που επιχείρησε να κάψει κάτοικος της περιοχής, με αποτέλεσμα η φωτιά να ξεφύγει από τον έλεγχό του.
Το μοιραίο, όπως εξελίχθηκε, απόγευμα της 23ης Ιουλίου έπνεαν στην περιοχή ισχυροί δυτικοί άνεμοι που έσπρωξαν τη φωτιά ανατολικά. Τρία – τέσσερα σπίτια τυλίχθηκαν στις φλόγες, πριν η φωτιά βγει με ταχύτητα από τον οικισμό με κατεύθυνση προς τον Νέο Βουτζά. Το σπίτι στο οποίο βρίσκονται εγκατεστημένες οι κάμερες ασφαλείας που κατέγραψαν την εκδήλωση της πιο θανατηφόρας πυρκαγιάς στα ελληνικά χρονικά, μολονότι κυκλώθηκε από τις φλόγες, δεν υπέστη ζημιές.
Το «199» της Πυροσβεστικής ειδοποιήθηκε για την πυρκαγιά με 8 λεπτά καθυστέρηση, στις 4.49 μ.μ. και ενώ η φωτιά έχει ήδη φύγει από το Νταού. Τα περιπολικά του 12ου Πυροσβεστικού Σταθμού, που υπό κανονικές συνθήκες θα βρίσκονταν στην περιοχή από τις μεσημεριανές ώρες, είχαν ήδη πάρει εντολή να μετακινηθούν στη φωτιά της Κινέτας.
Τα δύο εθελοντικά οχήματα, με τα οποία είχαν αντικατασταθεί, βρίσκονταν μακριά και τα πληρώματά τους δεν εντόπισαν εγκαίρως τον καπνό, ενώ τελικά το Συντονιστικό Κέντρο της Πυροσβεστικής ειδοποιήθηκε από εθελοντικό πυροφυλάκιο στη Ραφήνα. Αντιστοίχως, από το βίντεο που διαθέτει η «Κ», αλλά και από επίσημα στοιχεία αναφορικά με την κινητοποίηση των δυνάμεων, προκύπτει ότι οι πρώτες υδροφόρες που έσπευσαν στο μέτωπο ήταν εθελοντικών ομάδων και έφθασαν στο σημείο στις 5.15 μ.μ., 34 λεπτά μετά την εκδήλωση της φωτιάς.
Εκτός ελέγχου
Περίπου την ίδια στιγμή, η ηγεσία της Πυροσβεστικής φέρεται να ενημερώνεται από τους πρώτους αξιωματικούς του σώματος που φθάνουν στο σημείο ότι η πυρκαγιά βρίσκεται εκτός ελέγχου και κατευθύνεται με μεγάλη ταχύτητα προς τον Νέο Βουτζά.
Οι κάτοικοι του Νταού και κυρίως όσων τα σπίτια «βλέπουν» στο ξέφωτο απ’ όπου ξεκίνησε η πυρκαγιά εξετάστηκαν από τους αξιωματικούς της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού (ΔΑΕΕ), που ερευνά τα αίτια της φωτιάς. Αρκετοί από αυτούς στις επίσημες καταθέσεις τους φέρονται να έχουν υποδείξει ως υπαίτιο τον 65χρονο γείτονά τους, που το απόγευμα της 23ης Ιουλίου επιχείρησε να κάψει ξύλα μπροστά από το σπίτι του.
Σε αυτό το συμπέρασμα είχαν άλλωστε καταλήξει ήδη από τις πρώτες ημέρες των ερευνών τα στελέχη της ΔΑΕΕ. Είχαν εξάλλου εντοπίσει υπολείμματα καύσης στο σημείο, καθώς και ενδείξεις σύμφωνα με τις οποίες κάποιος είχε προσπαθήσει αρχικά ρίχνοντας νερό και στη συνέχεια χρησιμοποιώντας πλάκες να καλύψει το σημείο απ’ όπου ξεκίνησε η πυρκαγιά.
Σοβαρές ευθύνες επιρρίπτει το πόρισμα
Στον προϊστάμενο της Εισαγγελίας Πρωτοδικών της Αθήνας Ηλία Ζαγοραίο κατατέθηκε το πόρισμα που συνέταξε ο τεχνικός σύμβουλος Ανδριανός Γκουρμπάτσης, τον οποίο όρισαν οικογένειες δύο θυμάτων που έχασαν τη ζωή τους στην καταστροφική φωτιά στο Μάτι την 23η Ιουλίου.
Στο πόρισμά του, ο κ. Γκουρμπάτσης επιρρίπτει ευθύνες σε αρμόδιους φορείς που δεν έπραξαν τα δέοντα για να αποτραπεί η τραγωδία, εστιάζοντας σε πλήθος παραλείψεων και λαθών που έγιναν από Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, Περιφέρεια, Δήμους, Πυροσβεστική και Αστυνομία.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στο πόρισμά του, «ο μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της χώρας γενικά δεν λειτούργησε κατά τα προβλεπόμενα από το σχετικό νόμο και σύμφωνα με τις σχετικές εγκυκλίους σε όλες τις φάσεις της αντιμετώπισης της ως άνω πυρκαγιάς και γενικά της διαχείρισης του εν λόγω καταστροφικού φαινομένου και κρίσης, αφού δεν ανταποκρίθηκε αποτελεσματικά και με επάρκεια στην εκ του νόμου αποστολή του και τις προβλεπόμενες από αυτόν αρμοδιότητές του», προσθέτοντας: «Τα ως άνω σοβαρά εγκληματικά λάθη, ενέργειες, παραλείψεις, ολιγωρίες, αρρυθμίες και δυσλειτουργίες εντοπίζονται κυρίως στη ΓΓΠΠ, στο Π.Σ., στην Ελληνική Αστυνομία, και στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Περιφέρεια και Δήμους), – όχι βέβαια ότι οι λοιπές δυνάμεις πολιτικής προστασίας λειτούργησαν αποτελεσματικά και στο βαθμό των δυνατοτήτων τους – όπως αυτές προσδιορίστηκαν και εξειδικεύτηκαν αναλυτικά ανωτέρω, χωρίς βέβαια να αποκλείεται και σε άλλες αρμόδιες κρατικές αρχές, φορείς και υπηρεσίες, αφού δεν έχουν περιέλθει σε γνώση μου όλα τα αιτούμενα απαραίτητα έγγραφα στοιχεία και πληροφορίες».
Και στη συνέχεια σημειώνει: «Τα φαινόμενα δυσλειτουργίας, και το διαπιστούμενο επιχειρησιακό, υπό την ευρεία έννοια του όρου, έλλειμμα, εντοπίζεται κυρίως σε δράσεις συντονισμού, επικοινωνίας και συνεργασίας των εμπλεκομένων δυνάμεων πολιτικής προστασίας καθώς και σε λάθη, ενέργειες και παραλείψεις κατά τις δράσεις ετοιμότητας, κινητοποίησης και αντιμετώπισης και γενικά της διαχείρισης της κρίσης εκ του καταστροφικού αυτού φαινομένου».
Ο πρώην υπαρχηγός της Πυροσβεστικής αναφέρεται και στον μηχανισμό της Πολιτικής Προστασίας, για τον οποίο επισημαίνει:
«Αποδείχθηκε εν τέλει και εκ του αποτελέσματος, ότι κατά το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από τη λήξη της προηγούμενης αντιπυρικής περιόδου μέχρι και την έναρξη της τρέχουσας αντιπυρικής περιόδου, δεν κατόρθωσε, όπως επιβάλλονταν εκ του νόμου και της αποστολής του αλλά και των σχετικών Εγκυκλίων της ΓΓΠΠ, να είναι στην πράξη -και όχι επί ασκήσεως- κατάλληλα και έγκαιρα προετοιμασμένος και επαρκώς επιχειρησιακά οργανωμένος και να βρίσκεται πάντοτε ετοιμοπόλεμος και σε κατάσταση αυξημένης ετοιμότητας, όταν οι περιστάσεις το απαιτούν.
Όπως π.χ. όταν ο δείκτης κινδύνου πυρκαγιάς σε μια περιοχή, όπως για παράδειγμα στην Αττική την 23η Ιουλίου 2018, είναι υψηλός (κατηγορία κινδύνου 4), προκειμένου να αντιμετωπίσει και γενικά να διαχειριστεί και μάλιστα στην ίδια ή έστω και σε άλλη Περιφέρεια ταυτόχρονα δύο μεγάλες καταστροφές, λόγω δασικών πυρκαγιών και με την έκταση και ένταση σαν αυτές που εκδηλώθηκαν στην Κινέτα και στο Νταού Πεντέλης – Καλλιτεχνούπολη – Ν. Βουτζά – Μάτι – Κόκκινο Λιμανάκι.
Και αυτό στην προκειμένη περίπτωση δεν ήταν απλά μόνο εμφανέστατο στις καταστροφικές πυρκαγιές της 23 Ιουλίου 2018, ότι δηλαδή ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας, ως αρμόδιος μηχανισμός του Κράτους για την αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών και λήψης μέτρων για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών και διαχείρισης των συνεπειών λόγω δασικών πυρκαγιών, έτσι ώστε να υπάρχει άμεσος έλεγχος αυτών που ενδέχεται να εκδηλωθούν κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου, δεν ήταν προετοιμασμένος για τη λήψη κατάλληλων μέτρων και ανάληψη αποτελεσματικών δράσεων, αλλά πρωτίστως και το σημαντικότερο είχε άμεσες επιπτώσεις στις απώλειες εκ της συγκεκριμένης καταστροφής, που απολογιστικά μέχρι σήμερα αριθμούν 96 ανθρώπινα θύματα, 31 άλλους σοβαρά τραυματίες καθώς και μεγάλης έκτασης ζημιές σε δομές, υποδομές και περιουσίες πολιτών και το φυσικό περιβάλλον».