Μία γωνιά της Κρήτης βρίσκεται στην, όχι και τόσο μακρινή, Ιταλία. Τους δεσμούς των δύο πλευρών προσπαθεί να κρατήσει ζωντανούς το Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού Ιταλίας.
Η επικεφαλής του Ιδρύματος, κ. Αλίκη Κεφαλογιάννη Χατζάκη, μιλά στην «Π» για τις δράσεις και τους μελλοντικούς στόχους του Ιδρύματος.
Συμπαραστάτης στην προσπάθειά της είναι ο κ. Erich Jost, φιλέλληνας με κρητικές ρίζες, ο οποίος επί σειρά ετών υπήρξε διευθυντικό στέλεχος στο Παγκόσμιο Κέντρο Θεωρητικής Φυσικής Ηνωμένων Εθνών του Μιραμάρε της Τεργέστης και στο ICTP – U.N.E.S.C.O./I.A.E.A.
Αλ. Κεφαλογιάννη- Χατζάκη: «Σκοπός μας η προβολή και η διάδοση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας»
Πρόσφατα, η Κρήτη συμμετείχε στο Ευρωπαϊκό Φόρουμ Επιστήμης και Καινοτομίας ESOF. Ποιες ήταν οι εντυπώσεις των επισκεπτών από τα επιτεύγματα των ερευνητικών Ιδρυμάτων του νησιού;
«Στη συνείδηση των Ιταλών η Κρήτη είναι το λίκνο πολιτισμού χιλιάδων ετών, η ζεστή φιλοξενία, η μοναδική και πλούσια φυσική ομορφιά, η εξαιρετική γαστρονομία.
Η πρωτοπόρος Κρήτη στον τομέα της τεχνολογίας, έρευνας και καινοτομίας ήταν μία ευχάριστη έκπληξη που προκάλεσε περιέργεια και ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο στο κοινό όσο και στα ΜΜΕ.
Το ευρύτερο κοινό ενδιαφέρθηκε κυρίως για τις καινοτομίες τις σχετικές με την ποιότητα της ζωής των πολιτών, όπως η ηλεκτρονική διαχείριση θέσεων στάθμευσης για άτομα με ειδικές ανάγκες, το σύστημα αυτόματης διαλογής απορριμμάτων μέσω ενός ρομποτικού μοχλού που αναπτύχθηκε από το ΙΤΕ και χρησιμοποιείται από το 2018 στον Δήμο Ηρακλείου και Χανίων καθώς και η μελέτη της ποιότητας του αέρα στην Κρήτη που αποβλέπει στο στόχο “μηδενικές εκπομπές” έως το 2030.
Αλλά εκτός από το ευρύτερο κοινό υπήρξε και μεγάλο ενδιαφέρον από το εξειδικευμένο κοινό και από αρμόδιους φορείς του τομέα τόσο για τις προαναφερόμενες καινοτομίες όσο και για το πρωτοποριακό σύστημα λέιζερ για τον καθαρισμό και ανάδειξη των γλυπτών της Ακρόπολης, τον Γνωσιακό Γράφο Ανοικτών Διασυνδεδεμένων Δεδομένων και την μελέτη και παρακολούθηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε πάνω από μία ήπειρο.
Μου έκανε εντύπωση το ενδιαφέρον που έδειξε ο τοπικός και εθνικός ιταλικός Τύπος ξεχωρίζοντας και προβάλλοντας την Κρήτη ως λαμπρό παράδειγμα πρωτοπορίας στον τομέα της καινοτομίας και της αειφόρου ανάπτυξης. Τα προαναφερόμενα είχαν ως αποτέλεσμα την εκδήλωση ενδιαφέροντος από ιταλικούς φορείς για την ανάπτυξη συνεργασιών με αντίστοιχους κρητικούς.
Ήταν πραγματικά τιμή και χαρά για εμάς στο Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού Ιταλίας να διοργανώσουμε και να επιμεληθούμε σε συνεργασία με τον Erich Jost, το ΙΤΕ Ηρακλείου και τον Δήμο Χανίων την εξαιρετική αυτή παρουσία της Κρήτης, που μας έκανε τόσο περήφανους.»
Ποιες είναι οι δράσεις και ποια τα σχέδια για το μέλλον του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού Ιταλίας;
«Το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού Ιταλίας ιδρύθηκε το 2007 και εδρεύει στην Τεργέστη. Σκοπός του ΕΙΠ Ιταλίας είναι η προβολή και η διάδοση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας, η ενίσχυση του διαπολιτισμικού διαλόγου και η άσκηση πολιτιστικής διπλωματίας στην Ιταλία και Σλοβενία.
Οι πολιτιστικές εκδηλώσεις καλύπτουν όλο το φάσμα του ελληνικού πολιτισμού με την στενή και την ευρεία έννοια του όρου, όπως στην περίπτωση του ESOF. Αναπτύσσει την δραστηριότητα του βασικά με συνεργασίες και συνεργίες, τόσο με ιταλικούς και σλοβενικούς φορείς όσο και με ελληνικούς και κυπριακούς φορείς που δραστηριοποιούνται στην Ιταλία και Σλοβενία.
Ο τρόπος ανάπτυξης της πολιτιστικής δραστηριότητας του ΕΙΠ Ιταλίας γίνεται με: α) Παρουσίαση παραγωγών και προγραμμάτων του ΕΙΠ Αθήνας ή άλλων ελληνικών και κυπριακών φορέων, β) Ένταξη εκδηλώσεων ελληνικού πολιτισμού σε μεγάλες ιταλικές και σλοβένικες διοργανώσεις και γ) Μεμονωμένες εκδηλώσεις κατόπιν προτάσεων άλλων φορέων, καλλιτεχνών ή λογοτεχνών.
Η διάδοση και προβολή της ελληνικής γλώσσας και τα εκπαιδευτικά προγράμματα έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα στην δραστηριότητα μας.
Διοργανώνουμε μαθήματα ελληνικής γλώσσας με φυσική παρουσία και on line στην Τεργέστη και το Udine για ενήλικες Ιταλούς και μαθητές και καθηγητές ιταλικών σχολείων. Τα μαθήματα διαρκούν από τον Οκτώβριο έως τον Μάιο κάθε έτους.
H διδασκαλία γίνεται, όχι μόνο με τον παραδοσιακό τρόπο, αλλά εμπλουτίζεται με οπτικοακουστικό υλικό και διαδραστικά με στόχο την προσέγγιση των σπουδαστών με τον πολιτισμό, τις παραδόσεις και την επικαιρότητα της χώρας μας. Τα επίπεδα του προγράμματος διδασκαλίας διαμορφώνονται με βάση το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες και διοργανώνονται τμήματα από το επίπεδο Α1 έως Γ2.
Στο τέλος κάθε έτους διοργανώνουμε ένα ταξίδι των μαθητών μας στην Ελλάδα, δραστηριότητα που έχει ανασταλεί λόγω πανδημίας. Το ΕΙΠ Ιταλίας είναι επίσημο εξεταστικό κέντρο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας για την απόκτηση τίτλου ελληνομάθειας που αναγνωρίζεται από το Ιταλικό Κράτος. Μία άλλη προτεραιότητά μας είναι η διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας με συστηματικό τρόπο στα ιταλικά σχολεία.
Η μέχρι τώρα πιλοτική διοργάνωση μαθημάτων νεοελληνικής γλώσσας σε ιταλικά κλασσικά λύκεια της Τεργέστης και του Ούντινε εντάσσεται στο Πρόγραμμα P.O.F., πρόγραμμα εμπλουτισμού του σχολικού προγράμματος βασιζόμενο στην αρχή της αυτονομίας των ιταλικών σχολείων, το οποίο δίνει δικαίωμα credits που προσμετρώνται στην βαθμολογία του εθνικού απολυτηρίου.
Το ΕΙΠ Ιταλίας επίσης δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στα εκπαιδευτικά προγράμματα με θέματα ελληνικού πολιτισμού σε ιταλικά σχολεία αλλά και ελληνικών σχολείων που πραγματοποιούν την σχολική εκπαιδευτική εκδρομή τους στην Ιταλία.
Επίσης, συμβάλλει στην αδελφοποίηση ιταλικών σχολείων με ελληνικά και κυπριακά, στην συμμετοχή ελληνικών σχολείων σε διεθνείς πολιτιστικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται στην Ιταλία, όπως επί παραδείγματι ο Διεθνής Διαγωνισμός Ποίησης ‘Castello di Duino’ με τον οποίο συνεργαζόμαστε από το 2009 και κάθε χρόνο έχουμε πάνω από σαράντα συμμετοχές σχολείων και νέων ποιητών με σημαντικές διακρίσεις, το Μεσογειακό Μαθητικό Συνέδριο που διοργανώνεται κάθε χρόνο και πέρσι στην Βενετία συμμετείχαν 3.000 Έλληνες και Ιταλοί μαθητές.
Η δραστηριότητά μας σχεδιάζεται για το άμεσο μέλλον με βάση τις νέες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί εξαιτίας της υγειονομικής κρίσης. Επικεντρώνουμε την ανάπτυξη της δραστηριότητας με φυσική παρουσία αλλά και τον παράλληλο σχεδιασμό της πραγματοποίησης της on line ανάλογα με την εξέλιξη της πανδημίας.
Φυσικά ήδη έχουμε ξεκινήσει τον σχεδιασμό για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του ’21, σημαντική επέτειο που είναι μία θαυμάσια ευκαιρία προβολής των επίκαιρων ελληνοτουρκικών προβλημάτων.»
Ποια είναι η παρουσία του ελληνικού και ιδιαίτερα του κρητικού στοιχείου στην Ιταλία;
«Δεν θα μπορούσα να μην ξεκινήσω από τις ελληνικές και κρητικές ρίζες των περιοχών της Μεγάλης Ελλάδας που διατηρούνται ζωντανές μέχρι σήμερα στις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα και την διάλεκτο των κατοίκων τους.
Να συνεχίσω με τις Ιστορικές Ελληνικές Κοινότητες και συγκεκριμένα της Βενετίας που χρονολογείται από τον 15ο αιώνα, της Νάπολης από τον 16ο αιώνα, του Λιβόρνο από τον 17ο αιώνα και της Τεργέστης 18ο αιώνα. Οι Ιστορικές Κοινότητες είναι εύρωστες οικονομικά, διαθέτουν σημαντικές κτιριακές υποδομές, ιστορικό αρχείο και βιβλιοθήκη, ορθόδοξη εκκλησία, ιστορικό σχολείο και ορισμένες όπως της Τεργέστης Μουσείο.
Στη συνέχεια δημιουργήθηκαν οι νέες Κοινότητες που μαζί με τις ιστορικές αριθμούν 20. Όλες οι ελληνικές κοινότητας έχουν μία δυναμική παρουσία στο πολιτιστικό χώρο, στην φιλανθρωπία και στη διατήρηση των ελληνικών παραδόσεων.
Οι Έλληνες της Ιταλίας σήμερα με βάση τους υπολογισμούς της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Ιταλίας είναι περίπου 30.000 και το μεγαλύτερο ποσοστό προέρχεται από τους Έλληνες φοιτητές που σπούδασαν σε ιταλικά πανεπιστήμια, κυρίως τις δεκαετίες ’80 και ’90 και οι οποίοι δραστηριοποιήθηκαν επαγγελματικά στην Ιταλία και δημιούργησαν οικογένεια.
Στον αριθμό αυτό συμπεριλαμβάνονται Έλληνες που διαμένουν στην Ιταλία για επαγγελματικούς σκοπούς και Έλληνες δεύτερης και τρίτης γενεάς. Σχετικά με τους Κρήτες που ζουν στην Ιταλία δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία. Υπάρχει μία πολιτιστική ομάδα οι ΄Κρήτες της Ιταλίας’ που αριθμεί 272 μέλη και συνεργάζεται με την Παγκρητική Ομοσπονδία Ευρώπης και το Παγκόσμιο Συμβούλιο Κρητών.»
Δεδομένων των συνθηκών, δεν μπορώ να μη σας ρωτήσω, ποιες είναι οι συνθήκες στην Ιταλία λόγω κοροναϊού;
«Η Ιταλία όπως ξέρετε ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που βίωσε – κυρίως στον Βορρά- με δραματικό τρόπο την πανδημία, λόγω κατάρρευσης του συστήματος υγείας, ενός από τα καλύτερα της Ευρώπης. Εξαιτίας της τρομαχτικής αυτής εμπειρίας οι πολίτες τηρούν τα μέτρα τα οποία έχουν μπει στην καθημερινότητά τους και εφαρμόζεται ευρέως το smart working.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η κατάσταση να είναι σήμερα υπό έλεγχο. Έχοντας βιώσει την συγκλονιστική αυτή εμπειρία νοιώθω την ανάγκη να πω ότι στην Ελλάδα, που αποτελεί ένα λαμπρό παράδειγμα αντιμετώπισης της πρώτης φάσης της πανδημίας, θα πρέπει να συνεχίσουμε να τηρούμε τα μέτρα, τον μόνο τρόπο για να την αντιμετωπίσουμε μέχρι την ανακάλυψη ενός ασφαλούς εμβολίου και θεραπείας.»
Ένας Ιταλός με κρητικές ρίζες Erich Jost: «Οι Ιταλοί και οι Έλληνες μοιάζουν όντως μεταξύ τους»
Ποια είναι η σχέση σας με την Κρήτη;
«Ο παππούς μου από την μεριά της μητέρας μου ήταν γνήσιος Κρητικός. Από την στιγμή που πάτησα πόδι σ’αυτή την μικρή ‘ήπειρο’, πολλά χρόνια πριν, βρήκα τις ρίζες μου.
Η Κρήτη είναι ένα μοναδικό πολιτισμικό και ιστορικό σταυροδρόμι, εάν σκεφτούμε την γεωγραφική της θέση, και ίσως μπορεί κανείς να την εκτιμήσει ακόμα περισσότερο και με πιο αντικειμενικό μάτι, έχοντας ζήσει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως εγώ. Επίσης δεν θυμάμαι χρονιά που να έμεινα μακριά της και φυσικά έχω συγγενείς εκεί.»
Ποια είναι η εικόνα που υπάρχει στην Ιταλία για την Ελλάδα και ειδικότερα την Κρήτη;
«Γενικά, θεωρώ ότι στην Ιταλία, η εικόνα της Ελλάδας και της Κρήτης συνδέεται πρωτίστως με τον ρόλο τους στην δημιουργία του δυτικού πολιτισμού. Στην Δύση, όλοι μας προερχόμαστε από εκεί. Επίσης, επικρατεί και μια άλλη εικόνα της Ελλάδας: αυτή του ελκυστικού τουριστικού προορισμού για διακοπές, ένας ωραίος τόπος όπου νιώθεις όμορφα παντού.
Είναι ένας τόπος που έχει κάτι ιδιαίτερο κάτι διαφορετικό. Πιστεύω ότι οι Ιταλοί και οι Έλληνες μοιάζουν όντως μεταξύ τους.. Δεν είναι απλά ένα κλισέ.. όταν λέμε “μια φάτσα, μια ράτσα”.»
Τι δράσεις θα θέλατε να οργανώσετε στο μέλλον για την περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων των δύο χωρών;
«Θα ήθελα πάρα πολύ να κάνω ένα περαιτέρω βήμα. Πέρα από τις «γνωστές εικόνες», όπως η αρχαιολογική-ιστορική κληρονομιά, το κλίμα, η «φιλοξενία», το φαγητό, η φύση, θα ήθελα να συμβάλλω στην προώθηση εκείνων των τομέων της Κρήτης που δεν είναι τόσο γνωστοί αλλά είναι σημαντικοί όπως , επί παραδείγματι αυτόν της έρευνας και της καινοτομίας και εν γένει του πολιτισμού με την ευρύτερη του έννοια.
Το ESOF ήταν μία μοναδική ευκαιρία. Στην προσπάθειά μου αυτή θεωρώ ότι το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού Ιταλίας θα είναι πολύτιμος αρωγός και θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι ενώ έχει ως βασικό σκοπό την διάδοση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας, η δράση του χαρακτηρίζεται από μία ευρεία, ρεαλιστική και σύγχρονη οπτική. Εντέλει, η συνεργασία μας ήταν για μένα ένα προνόμιο.»