Η Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου στην Κρήτη βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω σοβαρής κρίσης λειψυδρίας.
Παρακολουθώντας τις εξελίξεις και όπως έχει γίνει ήδη γνωστό, ο Δήμος Μινώα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα με τα πέντε φράγματά του (Αμουργελών, Καραβάδου, Σχοινιά, Ινίου, Παρτήρων) να αδυνατούν να καλύψουν τις αρδευτικές και υδρευτικές ανάγκες.
Οι γεωτρήσεις στα χωριά Δεμάτι και Γαλατάς παράγουν νερό με υψηλή περιεκτικότητα σε γύψο, καθιστώντας το ακατάλληλο για πόση. Η ανάγκη για νέες γεωτρήσεις και δίκτυα ύδρευσης είναι επιτακτική, καθώς οι κάτοικοι εξαρτώνται από τη μεταφορά νερού με βυτία εδώ και πάνω από 20 χρόνια.
Επίσης, ο Δήμος Αρχανών Αστερουσίων αντιμετωπίζει προβλήματα με τη σοβαρή πτώση της στάθμης του νερού στις υφιστάμενες γεωτρήσεις και τις συχνές βλάβες στον ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό.
Οι περιοχές Πύργος, Χάρακας και Μελιδοχώρι δέχονται μεγάλες πιέσεις λόγω της έλλειψης νερού, με τους καλλιεργητές να αιτούνται συνεχώς νέες συνδέσεις άρδευσης. Η ανάγκη για άμεσες παρεμβάσεις είναι κρίσιμη για την εξασφάλιση της υδροδότησης και άρδευσης.
Ήδη ο Δήμος Βιάννου κηρύχθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της αυξημένης ζήτησης νερού στους παραλιακούς οικισμούς. Οι περιοχές Βαχός, Άγιος Βασίλειος, Κερατόκαμπος και Λουτράκι είναι ιδιαίτερα ευάλωτες, καθιστώντας την ανάγκη για νέες γεωτρήσεις ζωτικής σημασίας.
Η παρούσα λοιπόν ανάλυση εστιάζει στις επιστημονικές αιτίες της κρίσης, τις επιπτώσεις της και προτείνει τεκμηριωμένες στρατηγικές για την αντιμετώπισή της.
Η συνδυασμένη δράση με βάση τις σύγχρονες επιστημονικές γνώσεις και τεχνολογίες είναι απαραίτητη για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας των υδάτινων πόρων στην περιοχή μας.
Οι επιστημονικές αιτίες της λειψυδρίας και οι επιπτώσεις της κρίσης
Οι 6 βασικοί άξονες επιστημονικών αιτιών είναι:
Άξονας 1
Η κλιματική αλλαγή και η αύξηση θερμοκρασίας
Οι αυξημένες θερμοκρασίες προκαλούν αύξηση της εξάτμισης και μείωση των αποθεμάτων υδάτων. Η μέση θερμοκρασία στην Κρήτη έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, εντείνοντας την ξηρασία.
Άξονας 2
Η μεταβολή βροχοπτώσεων
Η μείωση των βροχοπτώσεων και η μεταβολή των εποχικών μοτίβων έχουν οδηγήσει σε λιγότερα και ακανόνιστα υδάτινα αποθέματα.
Άξονας 3:
Η υπερεκμετάλλευση υδάτινων πόρων και οι γεωργικές πρακτικές
Η εντατική γεωργία και η αλόγιστη χρήση νερού για άρδευση έχουν εξαντλήσει τους υπόγειους υδροφορείς.
Άξονας 4
Η αστική χρήση
Η αύξηση του πληθυσμού και η ανάπτυξη τουριστικών υποδομών έχουν αυξήσει τη ζήτηση νερού.
Άξονας 5
Οι δομικές αδυναμίες και οι παλιές υποδομές
Τα δίκτυα ύδρευσης και άρδευσης είναι παλιά και υποφέρουν από διαρροές, με αποτέλεσμα μεγάλες απώλειες νερού.
Άξονας 6
Η ανεπαρκής συντήρηση
Η έλλειψη τακτικής συντήρησης των υποδομών έχει οδηγήσει σε συχνές βλάβες και διακοπές υδροδότησης.
Οι 6 βασικές επιπτώσεις της κρίσης
Επίπτωση 1
Η γεωργική παραγωγή – Μείωση απόδοσης καλλιεργειών
Η έλλειψη νερού μειώνει τις αποδόσεις των καλλιεργειών και αυξάνει τα κόστη παραγωγής.
Επίπτωση 2
Οι οικονομικές απώλειες
Οι αγρότες αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες λόγω της μειωμένης παραγωγής και των αυξημένων εξόδων για αρδευτικό νερό.
Επίπτωση 3
Η καθημερινή ζωή και η περιορισμένη πρόσβαση σε νερό
Οι κάτοικοι αντιμετωπίζουν προβλήματα πρόσβασης σε καθαρό νερό για καθημερινή χρήση, όπως μαγείρεμα και προσωπική υγιεινή.
Επίπτωση 4
Οι υγειονομικές επιπτώσεις
Η έλλειψη καθαρού νερού μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας, όπως γαστρεντερικές ασθένειες.
Επίπτωση 5
Η περιβαλλοντική υποβάθμιση και η υποβάθμιση υδροφορέων
Η υπερεκμετάλλευση των υδροφορέων οδηγεί σε μείωση της ποιότητας και της ποσότητας του νερού.
Επίπτωση 6
Η απώλεια βιοποικιλότητας
Η ξηρασία και η έλλειψη νερού επηρεάζουν τα τοπικά οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα.
Οι 10 προτεινόμενες στρατηγικές αντιμετώπισης
Στρατηγική 1
Έκτακτη χρηματοδότηση και επενδύσεις – Υποδομές ύδρευσης και άρδευση
Αντικατάσταση και αναβάθμιση των παλαιών υποδομών για τη μείωση των απωλειών νερού. Επένδυση σε νέες υποδομές, όπως γεωτρήσεις και φράγματα.
Στρατηγική 2
Εγκαταστάσεις ανακύκλωσης νερού
Δημιουργία εγκαταστάσεων για την επαναχρησιμοποίηση υδάτων από αστικά και βιομηχανικά λύματα.
Στρατηγική 3
Ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών νερού – Αφαλάτωση θαλασσινού νερού
Επένδυση σε τεχνολογίες αφαλάτωσης για την παραγωγή πόσιμου νερού από θαλασσινό νερό.
Στρατηγική 4
Συλλογή όμβριων υδάτων
Δημιουργία συστημάτων συλλογής και αποθήκευσης όμβριων υδάτων για χρήση στην άρδευση και την ύδρευση.
Στρατηγική 5
Συντήρηση και αναβάθμιση υφιστάμενων υποδομών – Προληπτική συντήρηση
Εφαρμογή προγραμμάτων τακτικής συντήρησης για τη μείωση των διαρροών και των βλαβών.
Στρατηγική 6
Τεχνολογίες ελέγχου διαρροών
Χρήση σύγχρονων τεχνολογιών για την ανίχνευση και την αποκατάσταση διαρροών στα δίκτυα ύδρευσης.
Στρατηγική 7
Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση – Προγράμματα εκπαίδευσης
Εκπαίδευση των πολιτών και των αγροτών για την ορθή χρήση και διαχείριση του νερού.
Στρατηγική 8
Εκστρατείες ευαισθητοποίησης
Καμπάνιες ενημέρωσης για την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τη σημασία της εξοικονόμησης νερού.
Στρατηγική 9
Εφαρμογή τεχνολογικών λύσεων – Έξυπνα μετρητικά συστήματα
Εγκατάσταση συστημάτων παρακολούθησης της κατανάλωσης νερού σε πραγματικό χρόνο για την αποφυγή σπατάλης.
Στρατηγική 10
Αυτοματοποιημένα συστήματα άρδευσης
Χρήση αυτοματοποιημένων συστημάτων για τη βέλτιστη διαχείριση του αρδευτικού νερού.
Συμπεράσματα
Η κρίση λειψυδρίας στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου απαιτεί μια πολυδιάστατη προσέγγιση για την αποτελεσματική διαχείριση των υδάτινων πόρων. Η εφαρμογή επιστημονικά τεκμηριωμένων στρατηγικών και η χρήση σύγχρονων τεχνολογιών είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση της κρίσης και τη διασφάλιση της βιωσιμότητας της περιοχής.
Η συνεργασία μεταξύ της κεντρικής κυβέρνησης, των τοπικών αρχών και της κοινωνίας των πολιτών θα είναι καθοριστική για την επιτυχία των προτεινόμενων μέτρων και την εξασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος για τους κατοίκους της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου.
Ο Αντώνης Κρητικός είναι κοινωνικός επιστήμονας, διδάκτορας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με ειδίκευση στη «Συνέργεια του Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στον Τομέα του Τουρισμού»