Η κορυφαία τιμητική διάκριση της Σοφίας Κολοτούρου με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για την ποιητική συλλογή της «η τρίτη γενιά» είναι μόνο μια αφορμή για τη συνέντευξη αυτή. Διότι οι αιτίες για να προκαλέσεις μια τέτοια συζήτηση είναι αναρίθμητες. Πρόκειται για ένα άνθρωπο που από την πρώτη στιγμή που θα βρεθείς κοντά του σου προκαλεί θαυμασμό, συγκίνηση και τρυφερότητα.
Όχι μόνο για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει την κώφωση, που άλλαξε τη ζωή της από την τρυφερή ηλικία των 4,5 ετών, αλλά κυρίως για την τρόπο με τον οποίο έχει αφιερώσει ολόψυχα τον εαυτό της στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των μεταγλωσσικών κωφών. Η γιατρός και ποιήτρια Σοφία Κολοτούρου μιλάει σήμερα στην «Π» για όλα αυτά και μας εξηγεί γιατί τα επόμενα χρόνια δεν θα υπάρχει κώφωση…
Η απονομή του Βραβείου Ποίησης στα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας, για την ποιητική σας συλλογή «Τρίτη Γενιά», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Gutenberg», είναι μια σπουδαία κατάκτηση που φαντάζομαι ότι εδραιώνει βαθύτερα τη σχέση σας με την τέχνη. Τι σημαίνει για σας η διάκριση αυτή και τι σηματοδοτεί στη ζωή σας;
«Το Κρατικό Βραβείο Ποίησης είναι η ανώτερη λογοτεχνική διάκριση αυτή τη στιγμή στη χώρα μας. Οπότε, βεβαίως είναι κάτι που με γεμίζει υπερηφάνεια, αλλά και ένα βαθύ αίσθημα ευθύνης απέναντι στην ποίηση που υπηρετώ».
Έχασε στα 4,5 χρόνια της την ακοή της, αλλά δεν το έβαλε κάτω!
Πότε ξεκινάει η σχέση σας με την ποίηση και πώς την προσδιορίζετε;
“Γράφω ποιήματα ήδη από την δευτέρα δημοτικού (στην πρώτη έμαθα απέξω το «ανθολόγιον ποιημάτων» που μας έδιναν τότε).
Για μένα η ποίηση είναι έρωτας, είναι λατρεία, είναι προσευχή. Όπως λέω και σε ένα ποίημά μου «οι ποιητές προσεύχονται με στίχους».
Ποιοι είναι οι ποιητές που έχουν «γράψει» μέσα σας και με ποια στοιχεία από αυτούς έχετε ταυτιστεί;
“Αγαπώ ιδιαίτερα τη γενιά του Μεσοπολέμου (με προεξάρχοντα τον Καρυωτάκη), πράγμα που φαίνεται και σε αφιερωματικά ποιήματά μου, αλλά και τους νεότερους ποιητές που επανέφεραν τον έμμετρο ομοιοκατάληκτο στίχο στο προσκήνιο.
Ποιος είναι ο ρόλος της ποίησης κατά την άποψη σας σήμερα;
Η ποίηση σήμερα πιστεύω ότι πρέπει να έχει όχι μόνο προσωπικό, αλλά και κοινωνικοπολιτικό χαρακτήρα, να μιλάει και για τα ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα”.
Σε ποια ηλικία ήρθε η κώφωση στη ζωή σας; Πώς αντιμετωπίσατε εσείς και η οικογένειά σας αυτή τη νέα πραγματικότητα;
“Έχω σοβαρό πρόβλημα ακοής ήδη από 4,5 ετών. Πρόλαβα να μάθω να μιλάω ως παιδί, πριν χάσω την ακοή μου κι αυτό με βοήθησε στο να μπορώ να παρακολουθήσω το γενικό σχολείο και να επικοινωνώ διαβάζοντας τα χείλη. Σίγουρα η διάγνωση αποτέλεσε κάτι που δυσκόλεψε πολύ, την οικογένειά μου κυρίως. Εγώ δεν δυσκολεύτηκα τόσο να προσαρμοστώ γιατί ήμουν πολύ μικρή και τα παιδιά προσαρμόζονται ευκολότερα”.
Η επιλογή
Η κώφωση έπαιξε ρόλο στην επιλογή των σπουδών σας; Αμφιταλαντευτήκατε σε σχέση με τις επιλογές σας;
“Ήμουν άριστη μαθήτρια στο σχολείο (τέλειωσα το Λύκειο με 20) και στόχευα σε υψηλόβαθμες σχολές. Κατά βάθος επιθυμούσα τη φιλολογία επειδή αγαπούσα τα γράμματα, αλλά ήθελα και την ιατρική επειδή είχα τότε τη – μάλλον αφελή – εντύπωση ότι θα βρω τη θεραπεία της κώφωσης και θα βοηθήσω τον εαυτό μου και άλλους”.
Κάνετε έναν τεράστιο αγώνα σε πολλά επίπεδα, σε σχέση με τους κωφούς και θα ήθελα καταρχάς να μας εξηγήσετε γιατί στα επόμενα χρόνια δεν θα υπάρχει κώφωση.
“Ευτυχώς, με έχουν προλάβει εκλεκτοί συνάδερφοι ΩΡΛ που πριν από 30 χρόνια διεθνώς (και 20 στην Ελλάδα) εφαρμόζουν τα λεγόμενα «κοχλιακά εμφυτεύματα». Πρόκειται για μικρά τσιπάκια που εμφυτεύονται στον κοχλία του αυτιού. Σε ένα παιδί που γεννιέται κωφό, εάν μπει εμφύτευμα όσο είναι μωρό, έχουμε πολύ καλά αποτελέσματα και το παιδί ακούει και μιλάει. Η επέμβαση γίνεται και στο ΠΑΓΝΗ. Γι’ αυτό λέμε ότι σύντομα δεν θα υπάρχουν πια κωφά παιδιά, με την έννοια που το λέμε σήμερα, αλλά παιδιά που ακούνε με το εμφύτευμα”.
Η σχέση με την Κρήτη
Έχετε μια ιδιαίτερη σχέση με την Κρήτη και θα θέλαμε να μας μιλήσετε γι’ αυτήν;
“Σπούδασα στην Ιατρική Σχολή στο Ηράκλειο στη δεκαετία του 1990. Οταν πήρα το πτυχίο μου, δούλεψα δυο ακόμα χρόνια στο ΠΑΓΝΗ, στο Παθολογοανατομικό Τμήμα. Επομένως, πέρασα όλα τα νεανικά μου χρόνια στο Ηράκλειο. Εμεινα 10 χρόνια συνολικά στην πόλη σας και γι’ αυτό ελπίζω να μου επιτρέπετε να την θεωρώ και δική μου πόλη”.
Είστε ένας από τους βασικούς πυλώνες και η ψυχή της ΑΚΟΥΣΤΗΡΙΞΗΣ (www.akoustirixi.gr), ενός σωματείου που έχει αναπτύξει πολύ σπουδαία και συγκροτημένη δράση για τα δικαιώματα των μεταγλωσσικών κωφών και βαρήκοων και την ανάγκη τους να επικοινωνούν με τον προφορικό λόγο και όχι με τη νοηματική γλώσσα.
Μιλήστε μας για την προσπάθειά σας αυτή και τα προβλήματα που συναντάτε.
“Όπως σας είπα και παραπάνω, εγώ σε όλη μου τη ζωή μιλούσα και μιλάω προφορικά. Περισσότερο και από την προσπάθειά μας να αποκαταστήσουμε την ακοή στα παιδιά σήμερα, είναι σημαντικό να αποκαταστήσουμε και την ομιλία τους. Να μπορούν δηλαδή να μιλούν με κατανοητή φωνή, για να μπορούν να επικοινωνούν μόνα τους, χωρίς διερμηνείς και λοιπούς μεσάζοντες.
Το πρόβλημά μας είναι ότι επί πολλά χρόνια έχει επικρατήσει γύρω μας το στερεότυπο του κωφάλαλου που δεν μπορεί να ακούσει αλλά ούτε και να μιλήσει και που δεν γνωρίζει γράμματα.
Έτσι, δεν σκέφτονται να βάλουν υποτίτλους στην τηλεόραση και αλλού, πιστεύοντας ότι μας καλύπτει η νοηματική. Τα μέλη όμως του δικού μας σωματείου ΑΚΟΥΣΤΗΡΙΞΗ (www.akoustirixi.gr ) αποτελούνται από ανθρώπους εγγράμματους, που δεν γνωρίζουν νοηματική και που έχουν σαν μητρική τους την ελληνική γλώσσα.
Εμείς παλεύουμε για υποτίτλους, γραπτά κείμενα και τα νεότερα συστήματα αναγνώρισης ομιλίας και μετατροπής της σε γραπτό κείμενο (speech to text).
Και κυρίως παλεύουμε για να αλλάξουμε τη νοοτροπία του κόσμου σχετικά με το τι σημαίνει κώφωση στον 21ο αιώνα”.