Ήταν από τους ανθρώπους που έβαλαν τον θεμέλιο λίθο στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, και σήμερα, περισσότερα από 40 χρόνια μετά, δηλώνει περήφανος για το ίδρυμα που βοήθησε να στηθεί.
Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι και πρώτος πρόεδρος του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Γιώργης Κ. Αλεξανδράκης, περιγράφει «Μερικά από τα πρώτα βήματα του Πανεπιστημίου Κρήτης και άλλες ιστορίες.
Μία προσωπική αφήγηση», στο βιβλίο που κυκλοφορεί σε δεύτερη έκδοση από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
«Αν το Πανεπιστήμιο Κρήτης είναι το καλύτερο στην Ελλάδα, αυτό που του μένει είναι να συνεχίσει την ανοδική του πορεία και να έχει ανοικτή τη διάθεση να διορθώσει τις παραλείψεις και τις άλλες αδυναμίες του», αναφέρει σε συνέντευξή του στην «Π».
Το κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:
Ποιος ήταν ο λόγος που σας οδήγησε να γράψετε το βιβλίο για τα πρώτα βήματα του Πανεπιστημίου Κρήτης;
«Ο ενθουσιασμός των μελών της Διοικούσας, των διδασκόντων, του προσωπικού και του κόσμου της Κρήτης μου άφησε δημιουργικές και ευχάριστες εμπειρίες που νόμισα ότι ίσως αυτές να ενδιέφεραν και άλλους.
Για καιρό ήλπιζα πως κάποιος άλλος καλύτερος στο γράψιμο από εμένα θα έπαιρνε την πρωτοβουλία, αλλά ξαφνικά κοίταξα γύρω και είδα ότι πολλοί από τους πρωταγωνιστές είχαν ήδη φύγει από τη ζωή και άρχισα να σκέφτομαι ότι σε λίγο θα φύγομε όλοι, και δεν θα μείνει κανένας να διηγηθεί τι συνέβη τα πρώτα χρόνια.
Η δική μου ανάμιξη άρχισε την άνοιξη του 1977 και τελείωσε την άνοιξη του 1982.
Εδώ πρέπει να παρατηρήσω ότι πολλά από τα πρόσωπα που ανακατεύτηκαν με την οργάνωση του Πανεπιστημίου, τόσο στην αρχή όσο και αργότερα, είχαν πολύ ενοχληθεί από την έλευση της Δικτατορίας και είχαν αναπτύξει κάποια πατριωτική συνείδηση.
Νομίζω αυτό πρέπει να λεχθεί, γιατί τώρα πάλι που βγαίνομε από την δύσκολη εποχή της πτώχευσης χρειάζεται νέα δόση Πατριωτισμού».
Υπήρξαν τότε στιγμές που φοβηθήκατε ότι το όραμα δεν θα γίνει ποτέ πραγματικότητα;
«Ναι, γιατί έμαθα από πρώτο χέρι ότι δεν μπορούσα να εμπιστεύομαι τα Κόμματα της εποχής εκείνης.
Κοιτάξετε, το θέμα ενός Πανεπιστημίου έχει δύο πτυχές. Το να φτιάξομε μια ταμπέλα που να γράφει Πανεπιστήμιο Κρήτης είναι πολύ εύκολο. Νομίζω μάλιστα πως τώρα υπάρχει στην Ελλάδα ολόκληρη βιομηχανία που βγάζει ταμπέλες για πανεπιστήμια που λένε: πανεπιστήμιο της τάδε περιοχής, της δείνα πόλης. Το να κάνομε πραγματικό πανεπιστήμιο, άξιο του ονόματος είναι πάρα πολύ δύσκολη υπόθεση.
Το τι υπάρχει πίσω από την ταμπέλα είναι το πρόβλημα. Ήδη ξέραμε ότι το Πανεπιστήμιο Κρήτης για μη ακαδημαΐκούς λόγους έγινε τρία κομμάτια. Πολύ σοβαρό πρόβλημα αυτό. Εγώ είχα ορκιστεί να μην ανακατευτώ γι΄αυτό τον λόγο. Εν πάσει περιπτώσει, τώρα που χάθηκε η πρώτη μάχη, τι μένει να γίνει;
Α υτό που μένει είναι να οργανωθούν και να λειτουργήσουν σωστά τα τρία κομμάτια, ώστε να λυθούν μερικά από τα προβλήματα που εμάστιζαν τα ελληνικά πανεπιστήμια για πολλά χρόνια. Αυτό για τα ελληνικά πράγματα είναι μεγάλη κουβέντα. Φοβόμουν ότι σε κάποιο σημείο το κομματικό χέρι θα πέσει βαρύ και θα τα χαλάσει όλα πριν προλάβει το πράμα να ριζώσει. Ο μακαρίτης ο Πετρίδης έβλεπε συνέχεια εφιάλτες γι’ αυτό.
Μόλις έφτασα στο Ηράκλειο για το ξεκίνημα του Φυσικού Τμήματος το καλοκαίρι του 1978, έκαμα συζητήσεις και νόμιζα συμφωνίες, με κομματικούς παράγοντες ότι τα Κόμματα δεν θα ανακατευτούν στο Πανεπιστήμιο. Πολύ σύντομα είδα ότι οι συμφωνίες άρχισαν να «σπούνε».
Έτσι, φτάσαμε στο σημείο όπου τα Κόμματα προσπάθησαν να ματαιώσουν τις πρώτες εκλογές των καθηγητών του Πανεπιστημίου. Αν τα κατάφερναν, το Πανεπιστήμιο Κρήτης θα γινόταν όπως τα άλλα. Στη συνέχεια μετά τις πρώτες εκλογές καθηγητών τον Μάρτιο του 1982, φτάσαμε στον επαίσχυντο νόμο 1268/1982 που κλόνισε από τα θεμέλιά του το Πανεπιστήμιο Κρήτης».
Αναφέρεστε στην επιρροή των κομμάτων στα πανεπιστήμια αλλά και τον κατακερματισμό των ιδρυμάτων που στο τέλος πλήττουν τα ΑΕΙ. Τελικά το Πανεπιστήμιο Κρήτης κατάφερε να ξεφύγει από το ελληνικό πρότυπο;
«Κατάφερε εν μέρει, χάρη στον πατριωτισμό ορισμένων μελών του, την υποστήριξη του κρητικού λαού και μέρους της ηγεσίας του. Π.χ. αν ματαιώνονταν οι πρώτες εκλογές, το θέμα του Πανεπιστημίου Κρήτης σαν «Κάτι που ξεχωρίζει» θα είχε λήξει πριν προλάβει να αρχίσει».
Σήμερα, περισσότερα από 40 χρόνια μετά, αισθάνεστε υπερήφανος για το ίδρυμα που βοηθήσατε να στηθεί και ιδιαίτερα για το Τμήμα Φυσικής;
«Απολύτως! Είμαι πολύ υπερήφανος για το πανεπιστήμιο Κρήτης και για το Τμήμα Φυσικής, το οποίο, τολμώ να πω, αρχικά επρωτοστάτησε στα πράγματα όλου του Πανεπιστημίου και του ΙΤΕ.
Για να είμαι απολύτως ειλικρινής, πρέπει να εκμυστηρευτώ ότι αρκετές φορές βλέπω σφάλματα και παραλήψεις που με ενοχλούν, αλλά κανείς δεν είναι τέλειος.
Αν το Πανεπιστήμιο Κρήτης είναι το καλύτερο στην Ελλάδα, αυτό που του μένει είναι να συνεχίσει την ανοδική του πορεία και να έχει ανοικτή τη διάθεση να διορθώσει τις παραλήψεις και τις άλλες αδυναμίες του».
Η Αμερική έχει κάτι να ζηλέψει από την Ελλάδα όσον αφορά στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και την έρευνα; Ποια είναι η εικόνα των ξένων επιστημόνων για τους Έλληνες συναδέλφους τους;
«Στο πρώτο μέρος της ερώτησής σας η απάντηση είναι όχι. Η κλίμακα των πανεπιστημιακών υποθέσεων και σπουδών στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι τεράστια. Η στενή σύνδεση των επιστημών με την τεχνολογία τοποθετεί την Αμερική σε ηγετική θέση σε πολλούς τομείς της οικονομίας. Παράλληλα, η παρουσία των πανεπιστημίων στα θέματα διανόησης και καλών τεχνών είναι πολύ ισχυρή.
Τέλος, η ανάμειξη των κομμάτων στα πανεπιστήμια είναι αδιανόητη. Μπορεί ορισμένα επιστημονικά συμπεράσματα να μην αρέσουν στο άλφα ή βήτα κόμμα αλλά δεν βάζουν τους φοιτητές ή άλλους παράγοντες να πλήξουν τα πανεπιστήμια.
Ακόμη και στα Πολιτειακά Πανεπιστήμια, που χρηματοδοτούνται σε μεγάλο ποσοστό από την Πολιτεία, το καθηγητικό σώμα έχει την ελευθερία να καθορίζει τα ακαδημαϊκά πράγματα χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις. Αρκετοί Έλληνες επιστήμονες είναι διεθνώς γνωστοί και χαίρουν του σεβασμού των συναδέλφων τους σε όλο τον κόσμο».
Ποια είναι τα συναισθήματά σας σήμερα όταν επιστρέφετε στα πάτρια εδάφη;
«Πρέπει να σας πω ότι εγώ είμαι λίγο «φανατικός Κρητικός». Οι φυσικές καλλονές της Κρήτης, οι φίλοι, οι συγγενείς με συγκινούν πολύ και με ενθουσιάζουν, στο σημείο που παραβλέπω τις σχετικές αδυναμίες. Στην οικογένειά μου λένε ότι όταν είμαι στην Κρήτη γίνομαι «άλλος άνθρωπος». Συνήθως, όταν έρχομαι, φτάνω αεροπορικώς στο Ηράκλειο και από τη χαρά μου πηδώ από το τελευταίο σκαλοπάτι της σκάλας του αεροπλάνου.
Το γεγονός ότι η Κρήτη έχει ένα καλό πανεπιστήμιο με ευχαριστεί ιδιαιτέρως. Εκτός του ότι είμαι υπερήφανος σαν Κρητικός για το Πανεπιστήμιό μας, στο προσωπικό επίπεδο επειδή έχω περάσει όλη μου σχεδόν την ζωή σε ακαδημαϊκό περιβάλλον, η ύπαρξή του πανεπιστημίου προσθέτει στη χαρά και άνεση που αισθάνομαι όταν είμαι στη Μεγαλόνησο».
Μοιρασμένος σε Κρήτη και Αμερική
Στη μακρά ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία υπηρέτησε ως πρόεδρος και αντιπρόεδρος της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι και επί 25ετία πρόεδρος του Τμήματος Φυσικής του ίδιου Πανεπιστημίου.
Για τη συμβολή του στην ανάπτυξη των Πανεπιστημίων Κρήτης και Μαϊάμι, του απονεμήθηκαν τα βραβεία Εξεχουσών Υπηρεσιών (2002) και Εξέχοντος Διδασκάλου (2002) επί τη ευκαιρία του εορτασμού της 25ετίας από την έναρξη λειτουργίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Το 2009 ανακηρύχτηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φυσικής από το Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Το Πανεπιστήμιο Μαϊάμι του αφιέρωσε το Γραφείο του Προέδρου του Τμήματος Φυσικής το 2011 και τον ανακήρυξε Διακεκριμένο Ομότιμο Καθηγητή.