Γιατί αρέσει στους ανθρώπους το κουτσομπολιό;

Μπορούμε να το ονομάσουμε κοινωνική κριτική ή απλά κουτσομπολιό. Το συναντάμε σε όλες τις κοινωνίες, υπήρχε σε όλες τις περιόδους της εξέλιξης του ανθρώπου. Ακόμα και οι προϊστορικοί άνθρωποι φλυαρούσαν για να πάρουν πληροφορίες για γειτονικές φυλές, για καιρό, για εχθρούς, προκειμένου να οργανώσουν τη ζωή τους καλύτερα.

Γιατί όμως οι άνθρωποι κουτσομπολεύουν; Πώς εξηγείται αυτή η έμφυτη περιέργεια και ανάγκη να μάθει ο καθένας βιογραφικά στοιχεία των γύρων του και να τα συζητήσει με άλλους; Εκτός από τα αρνητικά, έχει θετικά στοιχεία; Άραγε το κουτσομπολιό έχει φύλο και τι ευχάριστο συμβαίνει στον εγκέφαλό μας όταν κουτσομπολεύουμε;

Το κουτσομπολιό ψυχαναλυτικά

Η ψυχίατρος Ευγενία Χουρδάκη

Σύμφωνα με τη διευθύντρια της Ψυχιατρικής Κλινικής του Βενιζελείου Νοσοκομείου Ευγενία Χουρδάκη, το κουτσομπολιό είναι μια μέθοδος επικοινωνίας και σύνδεσης ατόμων μιας κοινωνικής ομάδας, δημιουργίας φιλίας, δεσμών ή “συμμαχιών”.

Κάποτε βοηθά στην εξομάλυνση κάποιων συγκρούσεων ενώ άλλοτε τις επιτείνει.

Το άτομο βελτιώνεται στις κοινωνικές δεξιότητες και κατανοεί καλύτερα κάποιες αξίες της κοινωνικής ομάδας.

Η ίδια εξηγεί:

“Ουσιαστικά το κουτσομπολιό είναι μια ασυνείδητη ανάγκη του ατόμου να κρίνει τον εαυτό του συγκρίνοντάς τον με τους άλλους. Ψυχαναλυτικά θεωρούμε ότι μέσω του κουτσομπολιού  γίνεται μη συνειδητή προβολή των αρνητικών πλευρών του εαυτού μας στους άλλους, χωρίς βέβαια να συναισθάνεται ότι είναι δικές του πλευρές. Έτσι σχολιάζει τους άλλους, διακηρύσσει ότι αυτός δεν θα είχε ποτέ ανάλογη αρνητική συμπεριφορά αλλά στην πραγματικότητα αρνείται δικά του χαρακτηριστικά τα οποία δεν παραδέχεται”.

Όπως μάλιστα σημειώνει, “στην εποχή της άνθησης του διαδικτύου και των ΜΜΕ είναι πιο εύκολη η ενημέρωση για τη ζωή και στάση των άλλων άρα πιο εύκολο το κουτσομπολιό για άτομα διάσημα. Έτσι το κουτσομπολιό γνωστών καλλιτεχνών είναι εύκολο και δημιουργεί την πλάνη ότι τους ξέρουμε καλά και άρα τους αποδίδουμε τα αρνητικά μας στοιχεία σαν να είναι φίλοι μας”.

 

Γιατί μπορεί να γίνει  καταστροφικό;

Πώς ορίζεται όμως το κουτσομπολιό;  Η κα Χουρδάκη αναφέρει: “Είναι η  αρνητική συνήθως συζήτηση ή αναφορές σε άλλους που περιέχουν φήμες ή πληροφορίες που δεν είναι επιβεβαιωμένες ως αληθής. Ανεύθυνες, συνήθως κακόβουλες διαδόσεις.

Αλλά και ως κουτσομπολιό ορίζεται η διάδοση κοινωνικών πληροφοριών  για ανθρώπους που δεν είναι παρόντες και συχνά αποτελεί εργαλείο για συγκέντρωση πληροφοριών για τη φήμη ομάδων ή τον κοινωνικό προσανατολισμό σε κοινωνικές ομάδες που υπάρχουν στην καθημερινή ζωή όπως στη δουλειά. Έτσι, πολλές φορές επιλέγονται σε μια δουλειά για παράδειγμα άτομα λόγω της φήμης τους κι όχι λόγω των αντικειμενικών προσόντων τους.

Στο κουτσομπολιό μπορεί να υπάρχει υπερβολή, διόγκωση, παρερμηνεία ή και παρατήρηση πραγματικότητας κι αυτό είναι η χειρότερη μορφή του. Αν το κουτσομπολιό που υπάρχει σε όλους τους χώρους  και κυρίως σε εργασιακά περιβάλλοντα ξεφύγει από τον έλεγχο μπορεί να χαλάσει σχέσεις, να πληγώσει το αίσθημα αξιοπρέπειας του ατόμου, να το καταρρακώσει, να προκαλέσει εντάσεις, άγχος, να βλάψει την αποδοτικότητα μιας ομάδας, να μειώσει το ενδιαφέρον και το κίνητρο για πρόοδο”.

Ουσιαστικά το κουτσομπολιό είναι μια ασυνείδητη ανάγκη του ατόμου να κρίνει τον εαυτό του συγκρίνοντάς τον με άλλους

Η προσωπικότητα του κουτσομπόλη

Η ψυχίατρος σκιαγραφόντας την προσωπικότητα των ανθρώπων που “τρέφονται” σχολιάζοντας τους άλλους σημειώνει: “Ο κουτσομπόλης δικαιολογεί   την τυχόν επιφυλακτικότητα ή καχυποψία του προς άλλους με την αρνητική εικόνα που πλάθει για τους άλλους μέσω του κουτσομπολιού. Θεωρεί ότι δεν έχει ανάγκη προσωπικής εξέλιξης και βελτίωσης. Δυσκολεύεται να εκφράσει θετικά σχόλια για τους άλλους. Επισημαίνει και υπερτονίζει αρνητικά χαρακτηριστικά ή λάθη συμπεριφοράς των άλλων.

Εστιάζεται συνεχώς σε αρνητικά σημεία. Χάνει την εμπιστοσύνη των γύρω και δεν έχει φίλους. Με αρνητικό τρόπο επιζητά την προσοχή των άλλων. Ασχολείται συνεχώς μόνο με τη συμπεριφορά και πράξεις των άλλων, αποφεύγοντας να δει άλλα θέματα που απασχολούν τον ίδιο.

Ένας άνθρωπος μπορεί να κουτσομπολέψει γιατί δεν έχει άλλα ενδιαφέροντα, είτε από ζήλεια, είτε για να τραβήξουν την προσοχή των άλλων, ή για να νιώσουν μέλη μιας ομάδας με κοινό ενδιαφέρον το κουτσομπολιό, είτε για να κερδίσουν την αποδοχή κάποιων άλλων ή γιατί οι ίδιοι νιώθουν άγχος, στενοχώρια ή θυμό και μέσω κουτσομπολιού ξεφεύγουν από τα δικά τους θέματα.

Το κακόβουλο κουτσομπολιό φέρνει σε δύσκολη θέση όχι μόνο αυτόν ο οποίος σχολιάζεται αλλά κι αυτούς που κουτσομπολεύουν, καθώς σε δεύτερο χρόνο οι άλλοι χάνουν την εμπιστοσύνη τους στον «κουτσομπόλη», τον  απομακρύνουν από δίπλα τους, καθώς φοβούνται  ότι θα γίνουν στόχος του  κουτσομπολιού του.

Ταυτόχρονα σε δύσκολη θέση έρχεται και αυτός που είναι παρών σε μια συζήτηση που περιλαμβάνει κουτσομπολιό. Το σωστότερο για τον τελευταίο είναι να διακόψει τη συζήτηση λέγοντας ότι δεν θέλει να ακούει ή να συμμετέχει σε κουτσομπολιά”.

Κουτσομπολιό και πρόληψη άνοιας

Ωστόσο, το κουτσομπολιό έχει και τα θετικά του, αφού, για παράδειγμα, έχει κάποιο ρόλο στην πρόληψη της άνοιας,  σύμφωνα με τις επισημάνσεις της ίδιας.

“Είναι γνωστό ότι η πνευματική άσκηση βοηθά στην πρόληψη της άνοιας.

Το κοινωνικό κουτσομπολιό ως μέσο συλλογής, ανταλλαγής κι επεξεργασίας  πληροφοριών (κι όχι κακόβουλων σχολίων), λειτουργεί σαν μια τεχνική εξάσκησης του μυαλού κι ενδυνάμωσης μνήμης. Επιπλέον διευκολύνει την κοινωνικοποίηση ηλικιωμένων ατόμων καθώς αποτελεί κοινό θέμα συζήτησης.  Έτσι καταφέρνει να έχει ρόλο στην πρόληψη άνοιας”.

Γιατί βελτιώνει τη διάθεση;

Η ψυχίαρος επιπλέον εξηγεί γιατί βελτιώνει τη διάθεση. “Ο κοινωνικός σχολιασμός” λέει “έχει αποδειχτεί ότι πυροδοτεί το κέντρο ευχαρίστησης του εγκεφάλου, σαν να κάνει το άτομο μια ευχάριστη αγαπημένη του δραστηριότητα. Μάλιστα τα αρνητικά νέα και τα γύρω από αυτά κουτσομπολιά επηρεάζουν πιο έντονα το κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου και οδηγούν σε έκκριση ντοπαμίνης,  ενός νευροδιαβιβαστή που οδηγεί στο να παραχθεί  το αίσθημα της απόλαυσης και η αύξηση της αυτοπεποίθησης.

Επίσης μέσω του κουτσομπολιού μοιραζόμαστε τις σκέψεις και συναισθήματά μας με κάποιον με αποτέλεσμα να  αποφορτιζόμαστε, χαλαρώνουμε και δενόμαστε περισσότερο με αυτόν. Αυξάνονται οι πληροφορίες που έχουμε για το σχολιαζόμενο και ίσως αλλάζουμε και τη στάση μας απέναντί του καθώς με συζητήσεις μπορεί να μειωθούν τα αρνητικά στοιχεία του και να αυξηθούν τα θετικά του”.

Στίγμα για καθετί διαφορετικό

Κατά τη γνώμη της κας Χουρδάκη, η μεγαλύτερη αρνητική συνέπεια του κουτσομπολιού είναι η δημιουργία του στίγματος για καθετί διαφορετικό. “Για παράδειγμα” αναφέρει “το κουτσομπολιό είναι ολέθριο σε μια ψυχική νόσο. Ο ασθενής και οι συγγενείς κρύβουν τη νόσο και δεν απευθύνονται σ’ έναν ειδικό γιατρό φοβούμενοι τις διαδόσεις.  Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η κατάληξη είναι οδυνηρή. Οι ασθενείς δεν λαμβάνουν θεραπεία, μετατρέπονται σε χρόνια ανίατα περιστατικά ή μπορεί να καταλήξουν και στην αυτοκτονία. Όλα αυτά γιατί υπάρχει ο φόβος του αρνητικού σχολιασμού, ή τρομοκρατία του κουτσομπολιού”.

 

Διαβάστε επίσης:

• Το κουτσομπολιό δεν είναι μόνο γυναικεία υπόθεση

• Η τιμωρία για τις κουτσομπόλες του Μεσαίωνα

• Η δύναμη του κουτσομπολιού στην Αρχαία Ελλάδα