Η Κρήτη είναι μία από τις περιφέρειες της Ελλάδας που ταλαιπωρείται αρκετά από το άσθμα. Οι νέες συνθήκες ζωής φέρνουν και νέες ανάγκες προσέγγισης και θεραπείας. Η δρ. Ελένη Γ. Τζωρτζάκη, πνευμονολόγος-φυματιολόγος και διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης με μεταδιδακτορικές σπουδές στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, στο Rutgers University NJ USA, μιλά στην «Π» και δίνει όλες τις απαντήσεις γύρω από το νόσημα, τις νέες προσεγγίσεις και τα αποτελέσματα ερευνών, καθώς και τρόπους αντιμετώπισή του.
Ερ.: Λόγω των επιβαρημένων περιβαλλοντικά κυρίως συνθηκών θα μπορούσε να υποθέσει κανείς πως το άσθμα ως νόσημα κινείται ανοδικά. Ποια είναι τα επίσημα στοιχεία για την Ελλάδα και την Κρήτη;
Απ.: “Το άσθμα είναι πολύ συχνό νόσημα. Υπολογίζεται ότι περίπου 358 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από άσθμα παγκοσμίως. Ωστόσο λόγω των νεότερων θεραπευτικών δυνατοτήτων στην Πνευμονολογία, οι θάνατοι από άσθμα μειώνονται διαρκώς, περίπου 250.000 περιστατικά ετησίως. Αντίθετα, η συχνότητα της νόσου αλλά και των αλλεργιών συνεχώς αυξάνεται και μάλιστα το ποσοστό διαφέρει σημαντικά μεταξύ των χωρών. Είναι συχνότερο στις δυτικές χώρες, αλλά φαίνεται ότι και άλλοι παράγοντες, γενετικοί, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί, παίζουν ρόλο. Ειδικότερα στην Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνα της Ομάδας Άσθματος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, το 8.6% του γενικού πληθυσμού έχει άσθμα. Το άσθμα είναι συχνότερο στην Αττική, την Πελοπόννησο και την Κρήτη. Οι διαφορές αυτές πιθανόν να οφείλονται στις κλιματολογικές συνθήκες αλλά και τη διαφορετική έκθεση σε ερεθιστικούς παράγοντες και αλλεργιογόνα του περιβάλλοντος”.
Ερ.: Το Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Πνευμονολογίας στο Μιλάνο που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα φέρνει νέα στοιχεία για το άσθμα και νέες ευκαιρίες στους ιατρούς. Μπορούμε να αναφερθούμε επιγραμματικά σε αυτά;
Απ.: “Μια από τις σημαντικότερες ανακοινώσεις που έγιναν στο πρόσφατο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Πνευμονολογίας στο Μιλάνο αλλά και στο 26ο Πανελλήνιο Πνευμονολογικό Συνέδριο στην Αθήνα ήταν αυτή των αποτελεσμάτων μελέτης για το άσθμα. Η μελέτη δημοσιεύθηκε και στο Lancet, ένα από τα σημαντικότερα ιατρικά περιοδικά, και περιλάμβανε 4.725 ασθενείς. Εξαιτίας του σχεδιασμού της, επιτρέπει τη συγκριτική αξιολόγηση των μέχρι τώρα θεραπευτικών τεχνικών για το άσθμα με μια νέα πρωτοποριακή συνδυαστική θεραπεία υπό πραγματικές συνθήκες, συμπληρώνοντας τα μέχρι σήμερα δεδομένα των κλινικών μελετών. Συγκεκριμένα, η μελέτη ανέδειξε, για πρώτη φορά, ότι η νέα συνδυαστική θεραπεία φουροϊκής φλουτικαζόνης/βιλαντερόλης, την οποία μάλιστα οι ασθενείς ελάμβαναν μία μόνο φορά την ημέρα, μέσω απλής και ιδιαίτερα εύχρηστης εισπνευστικής συσκευής διπλασιάζει τις πιθανότητες να επιτύχουν έλεγχο ή / και κλινικά σημαντική βελτίωση του ελέγχου του άσθματος σε σχέση με την καθιερωμένη μέχρι σήμερα θεραπεία. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως οι ασθενείς λαμβάνοντας την αγωγή τους μόνο μια φορά την ημέρα, μπορούν πλέον να ελπίζουν σε λιγότερα συμπτώματα, λιγότερες νυχτερινές αφυπνίσεις, μικρότερη ανάγκη για επιπλέον ανακουφιστική αγωγή, καλύτερη ποιότητα ζωής και λιγότερες μέρες απουσίας από τη δουλειά ή το σχολείο. Η παραπάνω μελέτη δίνει την ευκαιρία στην ιατρική κοινότητα να επανεξετάσει την αντιμετώπιση και τη διαχείριση του άσθματος σε σχέση με την καθιερωμένη μέχρι σήμερα θεραπευτική πρακτική”.
Ερ.: Υπάρχουν νέες θεραπείες για το άσθμα; Σε ποιο στάδιο βρίσκονται και πώς θα μπορούσαν να εφαρμοστούν;
Απ.: “Το άσθμα γενικά διαφέρει στις εκδηλώσεις του και ο κάθε ασθενής χρειάζεται ειδική αντιμετώπιση, προσαρμοσμένη στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητές του. Επιπλέον, το 5-10% των περιπτώσεων άσθματος είναι ανθεκτικό ή απαντά μερικώς στη θεραπεία, υποβαθμίζοντας σοβαρά την ποιότητα ζωής των ασθενών. Οι πρόσφατες εξελίξεις στην κατανόηση της ανοσοπαθογένειας, των ενδότυπων και φαινότυπων και ειδικά του σοβαρού άσθματος έδωσαν ώθηση στην έρευνα για την κλινική χρήση βιολογικών παραγόντων, οι οποίοι στοχεύουν είτε στη δέσμευση της IgE (omalizumab), είτε των κυτταροκινών οι οποίες ενορχηστρώνουν την ασθματική φλεγμονή όπως η ιντερλευκίνη 5, οδηγώντας στην επιλογή εξατομικευμένων θεραπειών για κάθε ασθενή. Το πρώτο μονοκλωνικό αντίσωμα που εφαρμόστηκε στο σοβαρό άσθμα με πολύ καλά αποτελέσματα και στη χώρα μας είναι το Omalizumab (αντι-IgE), το οποίο χορηγείται υποδορίως κάθε 15 ή 30 ημέρες. Η νεότερη στοχευόμενη θεραπεία και μάλιστα με εντυπωσιακά άμεσα αποτελέσματα είναι η αντι-IL-5 έναντι της ιντερλευκίνης IL-5 χημειοτακτικού παράγοντα των ηωσινοφίλων, κύτταρα με πολυπαραγοντικό ρόλο στο άσθμα. Στο τελευταίο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο της Πνευμονολογίας αλλά και στο 26ο Πανελλήνιο Πνευμονολογικό Συνέδριο ανακοινώθηκαν πολύ ενδιαφέρουσες μελέτες για το σοβαρό βρογχικό άσθμα και τον ρόλο της ιντερλευκίνης 5 στη θεραπευτική αντιμετώπισή του. Στη Ελλάδα ήδη χορηγείται σε ενέσιμη μορφή, υποδορίως κάθε μήνα, σε ενήλικες ασθενείς με σοβαρό βρογχικό άσθμα και υψηλό αριθμό ηωσινοφίλων στο αίμα (ηωσινοφιλικό άσθμα)”.
Ερ.: Ποια είναι τα βασικά συμπτώματα που θα πρέπει να απασχολήσουν έναν ασθενή με άσθμα; Ποιες είναι οι ενέργειες που οφείλει να ακολουθήσει;
Απ.: “Τα κύρια συμπτώματα του άσθματος είναι η δύσπνοια, ο βήχας και ο συριγμός. Τα συμπτώματα εμφανίζονται επεισοδιακά και μπορεί να περάσουν είτε με την κατάλληλη θεραπεία είτε, μερικές φορές – χωρίς αντιμετώπιση. Χαρακτηριστικά, τα συμπτώματα αυτά επιδεινώνονται με την άσκηση, κατά τη νύχτα ή νωρίς το πρωί, συνήθως άνοιξη και φθινόπωρο, μετά από ιώσεις και μετά από έκθεση σε ερεθιστικούς παράγοντες. Επιπλέον, παρουσιάζουν διακυμάνσεις στο χρόνο με περιόδους υφέσεων που εναλλάσσονται με περιόδους επίτασης των συμπτωμάτων. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο δεν υπάρχει μία θεραπεία για όλους τους ασθενείς και δεν μπορεί ένας ασθενής να μείνει για πάντα με την ίδια θεραπεία. Σημαντικό λοιπόν είναι να τεθεί έγκαιρα η διάγνωση της νόσου και να ταυτοποιηθεί σωστά ο φαινότυπος του ασθενούς από τον Πνευμονολόγο. Ωστόσο, χρειαζόμαστε ειδικές εξετάσεις για την τεκμηρίωση της διάγνωσης, όπως η Σπιρομέτρηση. Άλλες εξετάσεις είναι οι δοκιμασίες πρόκλησης συνήθως με ισταμίνη, μεταχολίνη ή μανιτόλη για τη διάγνωση ή – κυρίως – στον αποκλεισμό του άσθματος. Οι δοκιμασίες άσκησης αξιολογούν την επίδραση της άσκησης στη λειτουργία των πνευμόνων. Ο έλεγχος αλλεργίας χρησιμεύει στον εντοπισμό πιθανών ερεθιστικών παραγόντων. Η μέτρηση των επίπεδων του μονοξειδίου του αζώτου που παράγεται από φλεγμονώδη κύτταρα των αεραγωγών μπορεί να μετρηθεί εύκολα στον αέρα μιας εκπνοής και αποτελεί μία έμμεση εικόνα της παρουσίας ή όχι φλεγμονής, αλλά και της ανταπόκρισης του ασθενούς στην θεραπεία.
Ερ.: Ποια είναι η δική σας συμβουλή αναφορικά με την αντιμετώπιση και διαχείριση του άσθματος;
Απ.: “Το πρώτο βήμα για την επιτυχή διαχείριση του άσθματος είναι η διάγνωση αλλά και η φαινοτυπική ταυτοποίηση του ασθενούς από τον πνευμονολόγο. Περαιτέρω, η ανάπτυξη καλής συνεργασίας και επικοινωνίας μεταξύ του ασθενούς και του γιατρού είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Ιδιαιτέρως σημαντική είναι η εκπαίδευση του ασθενούς από τον γιατρό του, έτσι ώστε να είναι σε θέση να αναγνωρίζει και να αποφεύγει ερεθιστικούς παράγοντες στο περιβάλλον του, να αναγνωρίζει τα συμπτώματά του, να αναγνωρίζει και να αντιμετωπίζει σωστά μια κρίση, να παίρνει σωστά και τακτικά τα φάρμακά του και να παρακολουθεί τη νόσο του. Τέλος, τα δεδομένα από τις νεότερες θεραπείες για το άσθμα είναι ιδιαιτέρως αισιόδοξα, αφού εξασφαλίζεται καλύτερος έλεγχος της νόσου με μόνο μια δόση ημερησίως και συνεπώς καλύτερη συμμόρφωση του ασθενούς. Επιπλέον, για τις δυσκολότερες μορφές άσθματος η χρήση των μονοκλωνικών αντισωμάτων πραγματικά βελτιώνει σημαντικά την ποιότητα ζωής αυτών των ασθενών”.
Ποια είναι η Ε. Τζωρτζάκη
Διετέλεσε εθνικός εκπρόσωπος στην Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία για τη θητεία 2010-2013 και μέλος της Διαχειριστικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Πιστοποίησης στην Πνευμονολογία για τη θητεία 2013-2014.
Διατηρεί Πνευμονολογικό Ιατρείο στο Ηράκλειο Κρήτης.
Τηλ. Επικοινωνίας 2810240700, 2810223818