«Να φεύγει ο θεατής γεμάτος από την παράσταση. Να νιώθει ότι αυτό που είδε τον αφορά προσωπικά. Να έχει μιλήσει το έργο μέσα στην ψυχή του και για την ψυχή του. Το ίδιο και ο ηθοποιός και ο κάθε συντελεστής.
Μετά την παράσταση να έχει πάει ένα βήμα παραπέρα τον εαυτό του. Εμείς τουλάχιστον γι’ αυτό κάνουμε θέατρο”. Αυτό απαντά η Ελένη Γιαμάλακη, καθηγήτρια -φιλόλογος που σκηνοθετεί τη θεατρική ομάδα των Καθηγητών ΕΛΜΕ Ν. Ηρακλείου, όταν τη ρωτάς ποιο είναι το σημαντικότερο στοιχείο μιας παράστασης.
Μετά από δύο χρόνια απουσίας, περισυλλογής αλλά και ανανέωσης η ομάδα αποφάσισε να αναμετρηθεί με την “Τρικυμία” του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ «μια πικρή κωμωδία πάνω στις ανθρώπινες ψευδαισθήσεις”.
“Η δική μας ματιά εστίασε” -όπως τονίζει η κ. Γιαμαλάκη- “κυρίως σε δύο πτυχές του έργου. Η πρώτη είναι το διαβρωτικό παιχνίδι της εξουσίας. Στο έργο σημειώνονται αλλεπάλληλες συνωμοσίες, άλλες τραγικές, άλλες παράλογες κι άλλες εντελώς γελοίες. Σε έναν κόσμο λοιπόν που ταλανίζεται και σήμερα από παρόμοια παιχνίδια εξουσίας, είμαστε σίγουροι ότι η Τρικυμία έχει να πει πολλά».
Στο ίδιο έργο ο μεγάλος δραματουργός γράφει: «Είμαστε φτιαγμένοι από τα υλικά των ονείρων …» και η κ. Γιαμαλάκη προτρέπει τους νέους ανθρώπους, παρά την κρίση που βιώνουν, να κάνουν όνειρα.
“Αγώνας χρειάζεται, καθημερινός, ουσιαστικός, ατομικός και συλλογικός. Να μην το βάζεις κάτω. Όνειρα να κάνουμε και να μην αφήνουμε κανέναν να μας πείθει ότι δεν θα τα πετύχουμε. Το θέμα για μένα δεν είναι αν μπορούν τα παιδιά να πετύχουν τα όνειρά τους. Το θέμα είναι να έχουν όνειρα. Να κάνουν όνειρα. Τότε μπορεί να τα πετύχουν.
Έχουν τον χρόνο με το μέρος τους. Αν δεν κάνουν και βολεύονται, τότε σίγουρα δεν θα πετύχουν. Όνειρα, λοιπόν, υψιπετή. Να ονειρεύονται πως θα αλλάξουν τον κόσμο και θα τον κάνουν καλύτερο. Και ότι από αυτά εξαρτάται, από το καθένα ξεχωριστά”.
Ολόκληρη η συνέντευξη είναι η ακόλουθη:
“Σ’ έναν κόσμο που ταλανίζεται από παιχνίδια εξουσίας, η “Τρικυμία” έχει πολλά να πει”
-Γιατί η ομάδα έμεινε δύο χρόνια μακριά από το θεατρικό σανίδι;
Ξέρετε, είμαστε καθηγητές και όχι επαγγελματίες του θεάτρου.Δεν είναι εύκολο να ανεβάζουμε κάθε χρόνο παράσταση.
Η κάθε παράσταση θέλει πολλή δουλειά, τουλάχιστον μια σχολική χρονιά να προετοιμαστεί.
Και όταν ολοκληρωθεί επαναλαμβάνεται μέσα στην επόμενη χρονιά. Επίσης χρειαζόμαστε χρόνο να αναζητήσουμε το καινούριο έργο, να ανανεώσουμε τα εφόδιά μας. Να ξεκουραστούμε.
– Άλλαξε κάτι σ΄αυτό το διάστημα;
Καταρχάς μεγαλώσαμε κατά δυο χρόνια! Η ομάδα κάθε χρόνο ανανεώνεται. Έρχονται νέα μέλη ή επανέρχονται παλιά. Μια μεγάλη καμπή στην ομάδα σημειώθηκε τη σαιζόν 2015-16, όταν ο δημιουργός και σκηνοθέτης της ομάδας μας, ο Αντώνης Περαντωνάκης, ο δάσκαλός μας, αποχώρησε παραδίδοντάς τη σε μένα.
Τότε κάναμε τη «Σπουδή στον πολιτικό Καβάφη» και την παρουσιάσαμε την Άνοιξη του 2016 και το φθινόπωρο του 2017.
Πέρυσι παρακολουθήσαμε μια σειρά σεμιναρίων στη σχολή θεάτρου Νότος με τον Γιωργή Τσαμπουράκη, ενώ παράλληλα αναζητούσαμε έργο για να ανεβάσουμε.
Την Άνοιξη του 2017 καταλήξαμε στην “Τρικυμία”, τη μελετήσαμε, τη διασκευάσαμε και προχωρήσαμε σε μια πρώτη διανομή.
-Πώς και γιατί έγινε η επιλογή της Τρικυμίας του Σαίξπηρ για την επάνοδο της ομάδας;
Με τον Σαίξπηρ είχα ασχοληθεί σε μια σχολική παράσταση το 2015-16. Στην αναζήτηση λοιπόν μιας κωμωδίας που θα έχει κάτι να πει στον σύγχρονο θεατή διαβάσαμε αρκετά έργα. Κανένα δεν κάλυπτε τις ανάγκες της ομάδας. Άλλο είχε λίγους ρόλους.
Άλλο μας φαινόταν αρκετά ελαφρύ για τα γούστα μας. Συζητώντας το λοιπόν κάποια στιγμή με την κυρία Ζαχαράτου, την υπεύθυνη σχολών δραστηριοτήτων, και ζητώντας τα φώτα της στην επιλογή του έργου, με προέτρεψε να ξαναγυρίσω στον Σαίξπηρ. Και πιο συγκεκριμένα να δω την Τρικυμία σαν συνέχεια του Ονείρου Θερινής Νυκτός που είχα ανεβάσει με τα παιδιά. Έτσι κι έγινε.
Εξαρχής με γοήτευσε η Τρικυμία, γιατί είναι ένα πολυσήμαντο έργο της τελευταίας του περιόδου του Σαίξπηρ, όταν ο ποιητής εγκαταλείπει τις τραγωδίες του σκοτεινού πάθους (Άμλετ, Ληρ, Μάκμπεθ) και επιδίδεται σε ένα είδος μυθιστορίας (romance) με έντονο το παραμυθιακό και το κωμικό στοιχείο. Το έργο βρήκε ανταπόκριση στην ομάδα και έτσι προχωρήσαμε.
-Τι θέλει να αναδείξει η σκηνοθετική ματιά;
Όπως προείπα, το έργο είναι πολυσήμαντο. Σε πρώτο επίπεδο ο θεατής μπορεί να απολαύσει ένα φαντασμαγορικό παραμύθι με ευτυχισμένο τέλος. Μια πιο διεισδυτική ματιά μπορεί να διακρίνει τον προβληματισμό του συγγραφέα αλλά και όλης της τελευταίας γενιάς των ουμανιστών της Αναγέννησης για τα όρια της γνώσης, για την αναμέτρηση του ανθρώπου με τη φύση, για την ανακάλυψη καινούριων τόπων και φυλών, για την αποικιοκρατία. Θέματα που και σήμερα είναι άκρως επίκαιρα. Η δική μας ματιά εστίασε κυρίως σε δύο πτυχές του έργου.
Η πρώτη είναι το διαβρωτικό παιχνίδι της εξουσίας. Στο έργο σημειώνονται αλλεπάλληλες συνωμοσίες, άλλες τραγικές, άλλες παράλογες κι άλλες εντελώς γελοίες.Σε έναν κόσμο λοιπόν που ταλανίζεται και σήμερα από παρόμοια παιχνίδια εξουσίας, είμαστε σίγουροι ότι η Τρικυμία έχει να πει πολλά. Κυρίως όμως μας ενδιαφέρει να αναδείξουμε τη σχέση του ίδιου του ανθρώπου με τον εαυτό του.
Το νησί του Πρόσπερου είναι ένας τόπος δοκιμασίας, πρώτα από όλα για τον ίδιο και την κόρη του αλλά και για όλους του ναυαγούς. Στις ακραίες συνθήκες που βρίσκονται συνειδητοποιούν τα όρια της δύναμής τους, τις προτεραιότητες και τις σχέσεις τους. Η Τρικυμία είναι μια πικρή κωμωδία πάνω στις ανθρώπινες ψευδαισθήσεις με μια υποψία ελπίδας να υποφώσκει.
“Το θέατρο είναι η τέχνη της συλλογικότητας στην πράξη”
– Ποιο είναι για σας το σημαντικότερο στοιχείο για σας σε μια παράσταση;
Να φεύγει ο θεατής γεμάτος από αυτήν. Να νιώθει ότι αυτό που είδε τον αφορά προσωπικά. Να έχει μιλήσει το έργο μέσα στην ψυχή του και για την ψυχή του. Το ίδιο και ο ηθοποιός και ο κάθε συντελεστής.
Μετά την παράσταση να έχει πάει ένα βήμα παραπέρα τον εαυτό του. Εμείς τουλάχιστον γι’ αυτό κάνουμε θέατρο.
Το θέατρο είναι η τέχνη της συλλογικότητας στην πράξη, μας αποδεικνύει ότι οι άνθρωποι μπορούμε να συνυπάρχουμε και να κάνουμε ωραία πράγματα μαζί.
“Πάντα κρίση βιώναμε! Κι όταν δεν την είχαμε πάρει χαμπάρι!”
-Ποιο ήταν το πιο δύσκολο σημείο για τη σκηνοθεσία του συγκεκριμένου έργου;
Οι δυσκολίες είναι πολλές. Το πιο δύσκολο είναι να αναδείξεις τη γελοιότητα της ανθρώπινης ματαιοδοξίας, χωρίς να πάψεις να βλέπεις με αγάπη και συγκατάβαση το γένος των ανθρώπων. Να ισορροπήσεις σε σωστές δόσεις το τραγικό με το κωμικό και να το γείρεις στο κωμικό, αφού κωμωδία την ονομάζει ο Σαίξπηρ.
-Εσάς τι σας άγγιξε περισσότερο;
Εμένα, δυο πράγματα με συγκινούν περισσότερο σ’ αυτό το έργο. Το πρώτο είναι το παιχνίδι της εκδίκησης και της συγχώρεσης που παίζεται. Η εκδίκηση είναι ένα συναίσθημα που φυλακίζει τον εκδικητή στην εξορία του.
Μακριά από τους ανθρώπους. Αυτό είναι το τίμημά της. Ενώ η συγχώρεση (συν – χωρώ) σου δίνει χώρο να συνυπάρχεις με το θαυμαστό γένος των ανθρώπων, με όλα του τα ελαττώματα. Σε βοηθά να συμβιώνεις, να διεκδικείς, να διευθετείς τις σχέσεις σου.
Το δεύτερο είναι ότι με αυτό το έργο ο Σαίξπηρ αποχαιρετά με πόνο την τέχνη του, αφού με πάθος της έχει δοθεί σε όλη του τη ζωή και προφανώς έχει πληρώσει το τίμημά του. Αν στη θέση της τέχνης ο καθένας μας βάλει το πάθος που με μανία υπηρετεί, έχει να μάθει πολλά από τον Πρόσπερο, τον κεντρικό ήρωα του έργου.
-Είναι κατά βάθος απαισιόδοξο έργο;
Όπως λέει ο Τάσος Λιγνάδης σε ένα άρθρο του στην Καθημερινή το 1987, «Ο πηλός της ανθρώπινης ύλης, πριν ξαναγίνει πηλός, μπορεί να ονειρεύεται. Αυτό είναι το εξαίσιο και εφιαλτικό μαζί δράμα της ζωής. Η Τρικυμία είναι μια μελαγχολική κωμωδία, που παίζει αυτό το δράμα σαν ένα γελαστικό και θλιμμένο συνάμα παιχνίδι». Ή όπως λέει ο Γιαν Κόττ, ένας σπουδαίος μελετητής του Σαίξπηρ «Η Τρικυμία ‘είναι’ το δράμα των χαμένων ψευδαισθήσεων, της πικρής γνώσης, και μιας εύθραυστης-αλλά πεισματικής-ελπίδας». Ελπίδας ωστόσο∙ που πρέπει να πραγματωθεί στο φωτεινό μεσοδιάστημα του “ύπνου που μας περιβάλλει”.
– «Είμαστε φτιαγμένοι από τα υλικά των ονείρων και την σύντομη ύπαρξή μας κυκλώνει ο ύπνος…» λέει ο συγγραφέας. Ως καθηγήτρια φιλόλογος από την συναναστροφή με τους μαθητές σας βλέπετε να μπορούν οι νέοι να φτιάξουν τα όνειρά τους μέσα στην κρίση που βιώνουμε;
Πάντα κρίση βιώναμε! Και όταν δεν την είχαμε πάρει χαμπάρι. Τη ζωή πρέπει να τη βλέπουμε σε μεγάλες διάρκειες για να μη χάνουμε το κουράγιο μας. Εγώ είμαι παιδί του διαφωτισμού
. Πιστεύω στην πρόοδο κι, αν τη δούμε στη μεγάλη διάρκεια, θα διαπιστώσουμε ό,τι συμβαίνει. Η ζωή μου σήμερα είναι καλύτερη σε όλα τα επίπεδα από ότι ήταν τη δεκαετία του ‘70 ή του ’80. Κι ας μην είχε (;) κρίση τότε. Αγώνας χρειάζεται, καθημερινός, ουσιαστικός, ατομικός και συλλογικός. Να μην το βάζεις κάτω. Όνειρα να κάνουμε και να μην αφήνουμε κανέναν να μας πείθει ότι δεν θα τα πετύχουμε.
Το θέμα για μένα δεν είναι αν μπορούν τα παιδιά να πετύχουν τα όνειρά τους. Το θέμα είναι να έχουν όνειρα. Να κάνουν όνειρα. Τότε μπορεί να τα πετύχουν. Έχουν τον χρόνο με το μέρος τους. Αν δεν κάνουν και βολεύονται, τότε σίγουρα δεν θα πετύχουν. Όνειρα λοιπόν, υψιπετή. Να ονειρεύονται πως θα αλλάξουν τον κόσμο και θα τον κάνουν καλύτερο. Και ότι από αυτά εξαρτάται, από το καθένα ξεχωριστά.
-Η παράσταση θα παρουσιαστεί ξανά μέσα στο καλοκαίρι;
Το καλοκαίρι λίγο δύσκολο, γιατί σκορπίζουμε. Ίσως τέλος Αυγούστου, αν τα καταφέρουμε. Έχουμε ήδη προσκλήσεις από την περιφέρεια. Σίγουρα πάντως θα παρουσιαστεί το φθινόπωρο. Θα σας ενημερώσουμε εγκαίρως.
Ευχαριστώ για τη δυνατότητα που μας δώσατε να παρουσιάσουμε εκτενώς την ομάδα μας και τη δουλειά μας.
Από σήμερα οι παραστάσεις στο μικρό κηποθέατρο
Οι παραστάσεις θα δοθούν σήμερα Πέμπτη 14, την Παρασκευή 15, το Σάββατο 16 και την Κυριακή 17 Ιουνίου στις 9:30, στο μικρό κηποθέατρο «Μάνος Χατζιδάκις».
Διανομή: Θεόδωρος Κόττας, Μαριλένα Ανδρουλάκη, Γιάννης Κόσογλου, Εφη Περδικογιάννη, Λίτσα Καλογερίδη, Μαρία Κατσούλη, Δήμητρα Ματαλιωτάκη, Μαρω Σωμαράκη, Μαρία Γραικου, Ειρήνη Κουρλετάκη, Κατερίνα Σαβουλίδη, Κάλλια Ζερβάκη, Χρυσάνθη Λαυρενίδη, Δημητρα Σαρικαβαζη, Ειρήνη Χαρωνίτη, Γιώργος Πανσεληνας, Αργυρης Νιπυράκης, Διονυσία Παπαϊωάννου, Γιώργος Βουζαξάκης, Μαρίνα Μπολωνάκη, Γιώργος Παυλίδης, Κωνσταντίνος Μανιάς, Γιάννης Νερολαδάκης, Χάρης Ζαχαριουδάκης, Γιώργος Καλονάκης, Κωνσταντίνος Μανιάς, Γιώργος Παυλίδης. Συντελεστές: Προσαρμογή μετάφρασης-σκηνοθεσία Ελένη Γιαμαλάκη, μουσική Ιωάννα Φιωτάκη, χορογραφίες-κινησιολογία Ρένη Παπαδάκη-Πλουμίδου, κοστούμια Ντεσισλάβα Τοπαλοβα, σκηνικά-αφίσα Κατερίνα Ανδρουλάκη, μακιγιάζ-κατασκευές-σκηνικά αντικείμενα Μαρία Γραικού, φωτισμοί Δημήτρης Χατζάκης, βοηθός σκηνοθέτη-τεχνική υποστήριξη Ελένη Μπενέκου.