Μόνη της επιθυμία είναι οι μαθητές της να αγαπήσουν τη γλώσσα τους… και το πετυχαίνει! Η εκπαιδευτικός κ. Δέσποινα Αυγουστινάκη εξέδωσε την ποιητική συλλογή «Ανάμνησις – Στα χνάρια της πρώτης γλώσσας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μέμφις.
«Τα σημερινά παιδιά είναι τα παιδιά της εικόνας. Δεν έμαθαν να βλέπουν τις λέξεις, να τις ακούν, να τις μυρίζουν να τις γεύονται. Δεν έμαθαν μήτε και να τις νιώθουν» αναφέρει σε συνέντευξή της στην «Π».
Το κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:
«Γι’ αυτόν τον λόγο ακριβώς.
Γιατί οι λέξεις έχουν δύναμη. Η λέξη «Ανάμνησις» από μόνη της ξεχωρίζει από μια οποιαδήποτε ανάμνηση. Στο διάλογο του Πλάτωνα «Μένων» η διαδικασία επαναφοράς στη μνήμη της πρώτης αλήθειας των πραγμάτων εκφράζεται με τον όρο ανάμνησις. Κατά τον Πλάτωνα η ψυχή προϋπάρχει, κατέχει γνώσεις μα κατά την είσοδό της στο σώμα λησμόνησε τα πάντα.
«Ανάμνησις- Στα χνάρια της πρώτης γλώσσας», συνεχίζει ο τίτλος σηματοδοτώντας το ταξίδι επιστροφής στην πρώτη γλώσσα, τη γλώσσα πριν τη γλώσσα, τη γλώσσα της αλήθειας μας που ενυπάρχει στα κύτταρα, τη γλώσσα της καρδιάς μας.
Εκείνη που ξεχάσαμε. Εκείνη που οδηγεί στην Ευ-τοπία. Και, ναι, η γλώσσα μπορεί να οδηγήσει σε Ευ-τοπία. Εξάλλου:
«… τι είναι η πράξη
πριν γίνει πράξη
παρά όνειρο
και λέξεις
που το ψιθυρίζουν».
Πιστεύετε πως οι άνθρωποι σήμερα συνειδητοποιούν τι όπλο αποτελούν οι λέξεις, ένα όπλο που το χρησιμοποιούν σωστά;
«Η αλήθεια είναι πως δεν μου αρέσει η λέξη «όπλο». Επειδή ακριβώς η δύναμη των λέξεων είναι τεράστια, η λέξη «όπλο» αναφερόμενη στις λέξεις τούς δίνει ρόλο. Το ρόλο του όπλου. Ένα παιδί που μεγαλώνει με την εικόνα αυτή για τις λέξεις πόσο θα αφήνεται στον χείμαρρο που πλημμυρίζει από τα μέσα του; Πόσο θα αφήνεται στη δική του αλήθεια; Θα μάθει να χρησιμοποιεί τις λέξεις όχι για να επι-κοινωνεί τον έσω κόσμο του στον έξω μα για να οδηγεί με τις λέξεις σε έναν στόχο. Έτσι ο λόγος από τέχνη γίνεται απλώς μια τεχνική για την εξυπηρέτηση ενός συγκεκριμένου σκοπού. Λόγος απόλυτα στοχευμένος κι όχι λόγος αλήθειας.
Και για να επανέλθω στο ερώτημα, ναι, οι άνθρωποι από αρχαιοτάτων χρόνων συνειδητοποίησαν τη δύναμη των λέξεων. Με αυτή τη δύναμη έκαναν τα χειρότερα εγκλήματα καθοδηγώντας και πείθοντας τα πλήθη. Ρήτορες, σοφιστές και οι σύγχρονοι επικοινωνιολόγοι με τι άλλο άραγε ασχολούνται πρωτίστως, παρά τη δύναμη των λέξεων; Μια δύναμη όμως που συχνά γίνεται «όπλο» που αδικεί, φανατίζει κι ενίοτε «σκοτώνει».
Ας πατήσουμε λοιπόν στα χνάρια της πρώτης γλώσσας κι ας την αφήσουμε να μας οδηγήσει στην πρώτη αλήθεια. Αυτή που δε χρειάζεται μηδέ μια μετάφραση».
Πώς διδάσκετε στους μαθητές σας να σέβονται τη γλώσσα;
«Σέβομαι κάτι όταν το αγαπώ. Από εκεί πάντα ξεκινώ. Το μόνο που επιθυμώ, οι μαθητές μου να αγαπήσουν τη γλώσσα τους. Να τη νιώσουν. Να την αγγίξουν. Να την ακούσουν. Ακόμα και να τη γευτούν. Τα σημερινά παιδιά είναι τα παιδιά της εικόνας. Δεν έμαθαν να βλέπουν τις λέξεις, να τις ακούν, να τις μυρίζουν, να τις γεύονται. Δεν έμαθαν μήτε και να τις νιώθουν.
Έτσι αρχίζω, λοιπόν. Από αυτό ακριβώς. Κάνουμε ξανά τις συστάσεις. «Μάγισσες», λέω, είναι. Μεταμορφώνονται σε χίλιες άλλες δύο. Μα πάντα τους κρατούν ένα κομμάτι ίδιο για να μπορούν, σαν το θελήσουν, να έρχονται στην πρώτη τη μορφή τους. Κι αυτά με κοιτούν με μάτια όλο απορία και μια μεγάλη περιέργεια για τις λέξεις – μάγισσες που μεταμορφώνονται και φέρουν μέσα τους εικόνες και αρώματα, γεύσεις κι αγγίγματα, ακούσματα και χίλια δυο άλλα σπουδαία του μέσα κι έξω κόσμου. Κι αρχίζουν να τις αγαπούν τις λέξεις. Να τις ψάχνουν. Να τις σπάνε. Να τις ενώνουν. Να τις αγγίζουν. Να τις νιώθουνε δικές τους. Όταν δικό μας νιώθουμε κάτι, όταν το αγαπάμε, το σεβόμαστε. Έτσι απλά γίνονται όλα».
Ποια είναι η σχέση των μαθητών με την ελληνική γλώσσα σήμερα; Με την ποίηση;
«Οι μαθητές δεν έρχονται γυμνοί από λέξεις. Κουβαλούν τη γλώσσα όπου μεγάλωσαν. Ετούτης της εποχής οι μαθητές μεγάλωσαν με εικόνα που τρέχει και γλώσσα ρέουσα. Έχουν μέσα τους λέξεις κι εικόνες «ατάκτως ἐερριμμένας». Η γλώσσα μέσα τους. Κι η ποίηση επίσης. Από την πρώτη στιγμή. Πριν την πρώτη εικόνα. Ζει μέσα στα κύτταρα. Μέσα στην ίδια τη λέξη ο ρυθμός κι η αρμονία της. Απλώς πρέπει να βρει διέξοδο. Εκεί ακριβώς ερχόμαστε εμείς οι μεγάλοι. Οι γονείς, οι δάσκαλοι και όλοι όσοι ξεχάσαμε τη μουσική και την αρμονία των λέξεων. Και κάνουμε τη γλώσσα καταναγκασμό και μάθημα στεγνό, στείρο φαντασίας. Οι νέοι, αν τους αφήσουμε, νιώθω θα πάνε τη γλώσσα και την ποίηση στα ουράνια.
Πρώην μαθητής έγραψε κάποτε σε ένα δικό του χριστουγεννιάτικο παραμύθι:
«Χτύπησε την πόρτα με τον φόβο στο σώμα του».
Αν αφεθεί ο μαθητής να γράψει τις λέξεις όπως τις νιώθει, όπως τις μυρίζει, όπως τις αισθάνεται αναρωτιέμαι πόσους ποιητές θα βγάλει ο τόπος τούτος».
Γιατί επιλέξατε να μη βάλετε τίτλους στα ποιήματά σας;
«Νιώθω πως δε χρειάζονται τίτλοι στις λέξεις που φεύγουν και πετάνε. Θα απαντήσω με ετούτο:
Στα ποιήματα μη βάζεις τίτλους.
Ας’ τα ελεύθερα να γίνονται ό,τι θέλουν
Έτσι όπως ελεύθερα αφήνεις
τα παιδιά να αναπνέουν».
Οσα… πρόλαβα να ζήσω
«Γεννήθηκα στη Σητεία Λασιθίου Κρήτης μια Κυριακή τ’ Απρίλη του ’68. Βιαζόμουν να έρθω στον κόσμο. Ένιωθα πως προλαβαίνω δεν προλαβαίνω.
Τώρα νιώθω πως πάντα θα προλαβαίνουμε όσα αγαπάμε.
Πρόλαβα να γίνω κόρη, αδερφή, φίλη, μητέρα, σύζυγος, δασκάλα κι ελπίζω άνθρωπος πάνω απ’ όλα.
Πρόλαβα να εργαστώ σε σχολείο με άτομα με ειδικές ανάγκες.
Πρόλαβα να αγαπήσω τα παιδιά, τα φυτά, τα ζώα, τον ουρανό, τα αστέρια, τον ήλιο, το φεγγάρι, τον αγέρα, τους ανθρώπους.
Πρόλαβα να σκεφτώ, να μιλήσω, ν’ ακούσω, να γελάσω, να κλάψω, να θυμώσω, να ερωτευτώ, ν’ αγκαλιάσω, να φιλήσω, να γεννήσω, να μυρίσω, ν’ αγαπήσω, να ζητήσω και να δω.
Πρόλαβα να διαβάσω, να μάθω, να ρωτήσω, να ψάξω και να βρω.
Πρόλαβα να γράψω» γράφει για τον εαυτό της η Δέσποινα Αυγουστινάκη, η οποία εργάζεται σε Δημοτικό Σχολείο στο Ηράκλειο της Κρήτης από το 1991.
Η αγάπη της για τις λέξεις την οδηγεί στη δημιουργία ενός ιστολογίου όπου καταγράφει σκέψεις-λέξεις οι οποίες την πλημμυρίζουν.
Ποίηματά και διηγήματά της έχουν δημοσιευτεί σε πολλά λογοτεχνικά περιοδικά και σε πολλά ποιητικά ιστολόγια στο διαδίκτυο καθώς και στον τοπικό και αθηναϊκό Τύπο.