Το μεγάλο στοίχημα που έδωσαν πριν από 35 χρόνια ήταν να φέρουν πιο κοντά την επιστήμη στους μη μυημένους αναγνώστες και, παράλληλα, να γαλουχήσουν τις επερχόμενες γενιές των φοιτητών. Σήμερα, οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης είναι στην περήφανη θέση να δηλώσουν ότι κέρδισαν το στοίχημα αυτό.
Η διευθύντρια των ΠΕΚ, κ. Διονυσία Δασκάλου, μιλά στην «Π» για την πορεία των ΠΕΚ μέχρι σήμερα, το Mathesis και το νέο στόχο που είναι να αποκτήσουν παρουσία στο κέντρο της πόλης.
«Πρόκειται για εκδόσεις που επιλέγονται αυστηρά, και απευθύνονται σ’ εκείνους τους ανήσυχους πολίτες που θέλουν να συγχρονιστούν με την εποχή τους σε επίπεδο ιδεών, γνώσεων και αντιλήψεων», τονίζει η ίδια.
Η συνέντευξη που παραχώρησε στην «Π» έχει ως εξής:
Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης ιδρύθηκαν πριν από 35 χρόνια. Θεωρείτε πως έχουν πετύχει τον στόχο τους; Έχουν φέρει πιο κοντά το ευρύ κοινό με την επιστήμη;
«Η ανταπόκριση που βρίσκουν τα ίδια τα βιβλία μας δείχνει ότι το πείραμα πέτυχε. Και ο λόγος είναι διότι οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης διαμόρφωσαν μια πολύ καθαρή εκδοτική φυσιογνωμία από την αρχή, έχοντας το βλέμμα τους στραμμένο στο κοινό στο οποίο απευθύνονται.
Ουσιαστικά, οι ΠΕΚ φτιάχτηκαν ως ένας μη κερδοσκοπικός θεσμός που λύνει προβλήματα δημόσιου χαρακτήρα με ιδιωτικούς πόρους – όπως το ότι ενισχύουν την πανεπιστημιακή εκπαίδευση με συγγράμματα υψηλής ποιότητας, το ότι παρέχουν εκδοτική στήριξη στην πρωτότυπη επιστημονική έρευνα στον χώρο των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών και των τεχνών, αλλά και διαχέουν την επιστημονική γνώση και τις επιστημονικές ιδέες σε ευρύτερο κοινό, με εκδόσεις επιστημονικής εκλαΐκευσης.
Μέρος της «αποστολής» μας θεωρήσαμε ότι είναι να μην μείνουμε στα όρια μόνο της πανεπιστημιακής κοινότητας, αλλά να αναπτύξουμε άμεση επικοινωνία με τους πολίτες/αναγνώστες μας. Εργαστήκαμε προς αυτόν τον σκοπό από πολύ νωρίς, επικεντρώνοντας τη δράση μας στο χώρο της επιστημονικής εκλαΐκευσης: δηλαδή, στην προαγωγή και διάδοση της επιστήμης καθαυτήν αλλά και του επιστημονικού πνεύματος συνολικότερα, ως θεμελιώδους συνιστώσας του πολιτισμού μας και ως αναγκαίου πνευματικού εφοδίου του σύγχρονου ανθρώπου.
Στην ίδια λογική, κινηθήκαμε προς βιβλία καταξιωµένα, ευσύνοπτα και προσιτά για τον µέσο Έλληνα αναγνώστη, πάνω σε θέµατα που έµµεσα ή άµεσα κυριαρχούν στις συζητήσεις µας, τόσο τις δηµόσιες όσο και τις ιδιωτικές.
Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης επιδίωξαν μια ουσιαστική παρέμβαση στον χώρο της παιδείας και του πολιτισμού, παρέχοντας έγκυρη γνώση σε θέματα όπως η διδασκαλία της εξελικτικής θεωρίας στα σχολεία, οι ανίατες ασθένειες και η θνητότητα, το παρόν και το μέλλον της μετανάστευσης, η παγκόσμια ανισότητα, η δημιουργία και η καταστροφή των θέσεων εργασίας, οι φυλετικές θεωρίες στην Ελλάδα, η σχέση επιστήμης και πολιτισμού.
Αυτόν τον σκοπό, εκτός από την επιστημονική εκλαΐκευση, επιδιώκουν εκδοτικές σειρές όπως οι «Προοπτικές», η «Κοινωνία και Ιατρική», και η σειρά «ο Κοινός Λόγος» που εγκαινιάζεται αυτές τις μέρες με το βιβλίο «Φυτώρια ευφυΐας. Ένα ταξίδι στα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα του κόσμου» – για να δώσω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Πρόκειται για εκδόσεις που επιλέγονται αυστηρά, και απευθύνονται σ’ εκείνους τους ανήσυχους πολίτες που θέλουν να συγχρονιστούν με την εποχή τους σε επίπεδο ιδεών, γνώσεων και αντιλήψεων».
Η αξιολόγηση
Πώς καταφέρνει ένας συγγραφέας να παρουσιάσει ένα επιστημονικό θέμα με ελκυστικό τρόπο, ώστε να κατακτά ακόμα και τους μη μυημένους;
«Η απάντηση δεν είναι μία. Για να αποφασιστεί, επί παραδείγματι, εάν θα εκδώσουμε ή όχι ένα βιβλίο επιστημονικής εκλαΐκευσης που μας προτείνουν ή επιλέγουμε να μεταφράσουμε από τη διεθνή βιβλιογραφία, εκεί που εστιάζεται η αξιολόγηση είναι η βαθιά και στέρεη γνώση της επιστήμης του από τον/την συγγραφέα, το να διακρίνεται το ουσιώδες από το δευτερεύον, να αναδεικνύεται η απλότητα, η δυναμική και η ομορφιά μιας ιδέας, μιας θεωρίας ή και ενός μαθηματικού τύπου, η στερεότητα και η μεθοδικότητα των επιχειρημάτων, ακόμα και τα ερωτήματα που αφήνει αναπάντητα στο τέλος – πολλά θα μπορούσε να απαριθμήσει κανείς.
Σε κάθε περίπτωση, η επιστημονική εκλαΐκευση είναι δύσκολο εγχείρημα. Ένας καλός συγγραφέας πετυχαίνει να δώσει την ουσία των θεμάτων με τα οποία καταπιάνεται χωρίς να κάνει καμιά απολύτως έκπτωση στην επιστημονική αλήθεια. Εξασφαλίζει έτσι ότι, όχι μόνο δεν θα «χάσει» τον αναγνώστη που δεν γνωρίζει τίποτε για το συγκεκριμένο θέμα, αλλά θα δώσει και τη χαρά της βαθύτερης κατανόησης στον μυημένο».
Τι να περιμένουμε από τη νέα σειρά «Επιστήμη για παιδιά και εφήβους»;
«Στόχος των βιβλίων αυτών είναι να δείξουμε στους νεαρούς αναγνώστες ότι η φυσική πραγµατικότητα, όπως την αποκαλύπτει η επιστήμη, είναι πολύ πιο συναρπαστική από οποιαδήποτε µυθοπλασία, και ότι η γνώση µπορεί να είναι αναπάντεχα διασκεδαστική. Θέλουμε πρώτα απ’ όλα να κεντρίσουμε τη φυσική περιέργεια των παιδιών για τον κόσµο που µας περιβάλλει, να τους δώσουμε ερεθίσµατα για να τον ανακαλύψουν, και να τους δείξουμε πώς να προσεγγίζουν τη φύση µε διάθεση εξερεύνησης και πειραµατισµού.
Σε αυτές τις ηλικίες, η χαρά του παιχνιδιού είναι ο καλύτερος δρόμος για τη γνώση. Στα παιδιά και τους εφήβους (αλλά και σ’ εμάς τους μεγάλους!), δεν μας χρειάζονται οι «έτοιμες» απαντήσεις, αν δεν γεννηθεί προηγουμένως μέσα μας η περιέργεια, δηλαδή το ερώτημα.
Κι ένα καλό βιβλίο είναι ο καλύτερος τρόπος για να προκαλέσεις την περιέργεια και την αναζήτηση των απαντήσεων – εν τέλει της γνώσης. Με τα συγγράμματα των ΠΕΚ «γαλουχήθηκαν» αρκετές γενιές φοιτητών σε όλη την Ελλάδα – ευχόμαστε λοιπόν και τα σημερινά παιδιά και οι έφηβοι να εκτιμήσουν αυτή την καινούργια προσπάθεια!»
Υπάρχει και μια ποιοτική Ελλάδα εκεί έξω που διψά για το καλύτερο και επιβραβεύει γενναιόδωρα αυτόν που της το προσφέρει»,τονίζει η κ. Δασκάλου στην «Π»
Πού, κατά τη γνώμη σας, οφείλεται η επιτυχία του Κέντρου Ανοιχτών Διαδικτυακών Μαθημάτων Mathesis;
«Ο καταλληλότερος άνθρωπος για να σας απαντήσει σ’ αυτό είναι, βεβαίως, ο ίδιος ο δημιουργός και διευθυντής του Mathesis, ο Στέφανος Τραχανάς. Ο οποίος μετά τη συνταξιοδότησή του το 2013, θεώρησε ότι η διαδικτυακή εκπαίδευση θα παίζει όλο και ουσιαστικότερο ρόλο στα χρόνια που έρχονται, και ότι η χώρα μας δεν θα έπρεπε να μείνει έξω από τις ριζοσπαστικές αλλαγές που συντελούνται διεθνώς σε αυτό το θέμα.
Έτσι, πήρε την πρωτοβουλία για την ίδρυση του Mathesis – ενός ιδιαίτερου τμήματος των ΠΕΚ– και φρόντισε επίσης να εξασφαλίσει την οικονομική του στήριξη από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος αλλά και άλλους δωρητές, ώστε το Mathesis να είναι πλήρως αυτοχρηματοδοτούμενο. Και συμβάλλει ο ίδιος στην οικονομική του αυτάρκεια, εργαζόμενος εθελοντικά τόσο ως διευθυντής με μοναδική αφοσίωση στο σκοπό του Mathesis, όσο και ως διδάσκων κάποιων από τα προσφερόμενα μαθήματα.
Μια πρώτη απάντηση στο ερώτημά σας λοιπόν είναι ότι, όχι μόνο η επιτυχία αλλά και η ίδια η ύπαρξη του Mathesis, οφείλεται στον Στέφανο Τραχανά. Αυτός το οραματίστηκε και αυτός ενέπνευσε τους τρεις συνεργάτες του να το δουν ως προσωπική τους υπόθεση και να εργαστούν με πάθος για την επιτυχία του.
Εκτός όμως από τα πρόσωπα, που είναι πάντα η αναγκαία συνθήκη για να επιτύχει ένα πρωτοποριακό εγχείρημα, υπάρχουν και οι επιλογές που έγιναν: Κι αν ήταν να ξεχωρίσω μόνο μία, η οποία χαρακτηρίζει όχι μόνο το Mathesis αλλά και τις ΠΕΚ, θα ήταν τούτη: η προσήλωση στην ποιότητα. Και επειδή η κουλτούρα της ποιότητας δεν πλεονάζει στη χώρα μας, όποιος μπορέσει να την κάνει πράξη και να αντέξει για μερικά χρόνια, σίγουρα θα τα καταφέρει.
Υπάρχει και μια ποιοτική Ελλάδα εκεί έξω που διψά για το καλύτερο και επιβραβεύει γενναιόδωρα αυτόν που της το προσφέρει. Χωρίς αμφιβολία, το Mathesis, παρ’ ότι μια μικρή ακόμα δραστηριότητα των ΠΕΚ, ενίσχυσε σημαντικά την ακτινοβολία και το κύρος τους ως οργανισμού με πρωτοποριακό ρόλο στα εκπαιδευτικά πράγματα της χώρας».
Πιο κοντά στην κοινωνία
Υπάρχουν στα σχέδιά σας δράσεις για να έρθετε ακόμα πιο κοντά στην κοινωνία; Να περιμένουμε τις ΠΕΚ στο κέντρο της πόλης;
«Διοργανώνουμε αρκετές εκδηλώσεις για το ευρύτερο κοινό – κυρίως δημόσιες συζητήσεις για ένα θέμα, με αφορμή την έκδοση ενός βιβλίου. Και ευτυχώς, η τεχνολογία μάς επιτρέπει σήμερα οι περισσότερες από αυτές να βιντεοσκοπούνται και να είναι διαδικτυακά διαθέσιμες για όλους από την ιστοσελίδα μας.
Μεγάλης σημασίας είναι και η επαφή μας με το κοινό σε όλες τις εκθέσεις βιβλίου στην Αθήνα και τον Πειραιά, ενώ από πέρυσι έχουμε παρουσία με δικό μας περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου που ξεκινά αυτή την εβδομάδα στη Θεσσαλονίκη, και είναι ίσως το πιο σημαντικό γεγονός για το βιβλίο και τους επαγγελματίες του βιβλίου που διοργανώνεται στη χώρα μας.
Τον προσεχή Ιούνιο θα συνεργαστούμε για δεύτερη χρονιά με το Αστεροσκοπείο Αθηνών σε μια σειρά ομιλιών με τίτλο «Βιβλίο του Σύμπαντος – Γραφές των ανθρώπων» στον Λόφο των Νυμφών, και τον ίδιο μήνα συγγραφείς μας θα συμμετέχουν στο Επιστημονικό Φεστιβάλ «Ηραία-Πυθαγόρεια» που γίνεται με εξαιρετική επιτυχία για 13η χρονιά στη Σάμο.
Όσον αφορά το Ηράκλειο, είναι σημαντικό ότι το Ίδρυμα Τεχνολογίας & Έρευνας αναζητά τους τελευταίους μήνες ένα κτίριο σε κεντρικό σημείο της πόλης, ώστε αφενός να εκτεθούν εκεί σημαντικά ερευνητικά επιτεύγματά του και να είναι επισκέψιμα από το ευρύ κοινό και αφετέρου να γίνονται εκδηλώσεις για επιστημονικά θέματα, μεταξύ αυτών και παρουσιάσεις βιβλίων των ΠΕΚ ή συζητήσεις με αφορμή ένα βιβλίο μας.
Εκεί θα υπάρχει και ένα πλήρες εκθετήριο των εκδόσεών μας, ακόμη και των πιο ειδικών που ενδέχεται να μην τις βρίσκει κανείς σε όλα τα βιβλιοπωλεία. Η παρουσία μας μέσα στην πόλη δεν θα έχει όμως καθόλου εμπορικό χαρακτήρα, διότι σκοπός δεν είναι σε καμία περίπτωση να ανταγωνιστούμε τα βιβλιοπωλεία: αυτά είναι ο φυσικός χώρος των αναγνωστών, και οφείλουμε να τα στηρίξουμε.
Σας υποσχόμαστε ότι από τις αρχές φθινοπώρου θα πυκνώσουμε τις εκδηλώσεις μας στην πόλη του Ηρακλείου και έχουμε προγραμματίσει ήδη τις πρώτες παρουσιάσεις».