«Είναι πολύ ελπιδοφόρα η ενίσχυση της τοπικής επιχειρηματικότητας διότι δείχνει μια στροφή των νέων ανθρώπων στην επιχειρηματικότητα, τη γνώση και τη λειτουργία».
Αυτό αναφέρει χαρακτηριστικά σε συνέντευξή του στην «Π» ο πρώην υπουργός Οικονομικών και καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Νίκος Χριστοδουλάκης. Με αφορμή τη συμμετοχή στο 1ο Συμπόσιο Οικονομίας, Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας που πραγματοποιείται αύριο και μεθαύριο στο Επιμελητήριο Ηρακλείου, ο καθηγητής μιλά για την ανάπτυξη, την πορεία εξόδου από την κρίση, αλλά και για το σχέδιο που πρέπει να ακολουθήσει η χώρα τα επόμενα χρόνια.
Αναφερόμενος στην «καθαρή έξοδο» από τα Μνημόνια, ο Νίκος Χριστοδουλάκης υποστηρίζει πως ήδη έχουν συμφωνηθεί νέες επιβαρύνσεις με τη μείωση του αφορολόγητου από τού χρόνου, οι συντάξεις θα παραμείνουν χαμηλές και το ΕΚΑΣ καταργημένο, οι εισφορές υψηλές και όλη η δημόσια περιουσία υποθηκευμένη για 99 χρόνια.
Σε σχέση με τον βόρειο οδικό άξονα, ο πρώην υπουργός αναφέρει πως αν είχε υλοποιηθεί ένα μοντέλο το οποίο είχε προτείνει ο ίδιος επί θητείας του, με ευρεία σύμπλευση των πολιτικών δυνάμεων, ο δρόμος θα είχε ήδη ολοκληρωθεί.
Αναλυτικά η συνέντευξη του κ. Χριστοδουλάκη έχει ως εξής:
Το επενδυτικό κενό
Ερ: Έρχεστε στο Ηράκλειο για να μιλήσετε για το επενδυτικό κενό στην Ελλάδα. Θεωρείτε ότι με βάση τις υφιστάμενες συνθήκες υπάρχει επενδυτικό κενό, αλλά κυρίως επενδυτικό ενδιαφέρον στη χώρα;
Απ.: Είναι αντιστρόφως ανάλογα. Το κενό προκλήθηκε επειδή κατέρρευσαν οι επενδύσεις μετά το 2010 και μέχρι σήμερα δεν έχει εκδηλωθεί ένα ισοδύναμο ενδιαφέρον για να το αποκαταστήσει. Οι καθαρές επενδύσεις δυστυχώς συνεχίζουν να μειώνονται ακόμα και σήμερα. Οι εικόνες που βλέπουμε με τα κλειστά εργοστάσια, τα παρατημένα καταστήματα, τους χαλασμένους δρόμους, τα δίκτυα που δεν δουλεύουν συνθέτουν όλες μαζί το φαινόμενο από-επένδυσης και παραγωγικής καθίζησης που βίωσε η χώρα.
Στην Κρήτη ίσως δεν είναι τόσο έντονο γιατί ποτέ δεν είχε μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, στη Βόρεια Ελλάδα όμως είναι εκτεταμένο. Άμεση συνέπεια του επενδυτικού κενού ήταν η εκτίναξη της ανεργίας σε επίπεδα πρωτοφανή σε όλη την μεταπολεμική ιστορία της Ευρώπης. Για να ξαναγυρίσουμε σε ικανοποιητικά επίπεδα απασχόλησης, πρέπει να υπάρξει ένα έντονο κύμα νέων επενδύσεων για πολλά χρόνια.
Ερ.: Η Ελλάδα εκτός από τουρισμό και κάποια αγροτικά προϊόντα, ενδεχομένως δεν παράγει σχεδόν τίποτε άλλο εκτός από «μυαλά» για το εξωτερικό. Ποιο θεωρείτε ότι είναι το κατάλληλο επενδυτικό μοντέλο που θα μπορούσε να συμβάλει στην ανάπτυξη της χώρας;
Απ.: Μην κρίνετε μόνο από την Κρήτη που κυριαρχεί αυτό το μοντέλο. Η Ελλάδα παράγει πολλά βιομηχανικά προϊόντα. Για παράδειγμα, έχει τις πιο ανταγωνιστικές βιομηχανίες πετρελαιοειδών στην Ευρώπη, εξάγει φάρμακα, μέταλλα, software και πολλά κατεργασμένα τρόφιμα με διεθνή ετικέτα. Έχει όμως υστέρηση σε μηχανήματα και σύνθετες κατασκευές. Τώρα που το μοντέλο παραγωγής αλλάζει με τη νέα βιομηχανική επανάσταση, είναι ευκαιρία να κάνει επενδύσεις και σε αυτόν τον τομέα. Τα μυαλά υπάρχουν για να τα παράγουν, χρειάζεται όμως να αλλάξουμε εμείς μυαλά για να υποστηρίζουμε τέτοιες επενδύσεις.
Εχθρική
Ερ.: Πιστεύετε ότι η κοινωνία μας δεν θέλει μεγάλες παραγωγικές επενδύσεις;
Απ.: Δυστυχώς μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης διάκειται εχθρικά στις παραγωγικές επενδύσεις. Ίσως μερικές φορές επειδή φοβάται τη μόλυνση του περιβάλλοντος, σήμερα όμως μπορούν να αντιμετωπιστούν όλα τα θέματα αποτελεσματικά.
Αντιδρούν στα εργοστάσια της ΔΕΗ επειδή έχουν φουγάρα, αντιδρούν όμως ακόμα και σε επενδύσεις αιολικών πάρκων που η λειτουργία τους μειώνει τις εκπομπές των άλλων φουγάρων. Αντιδρούν δυναμικά στους ΧΥΤΑ, αδιαφορούν όμως για τους σκουπιδότοπους, ακόμα και μέσα σε αρχαία και αξιοθέατα. Όλοι έχουμε δει τις τελευταίες δεκαετίες να γίνονται διαδηλώσεις εναντίον κάποιου εργοστασίου για να κλείσει.
Δεν έχουμε δει όμως καμία διαδήλωση για να κλείσει ένα σκυλάδικο ή μια παράνομη χωματερή. Τώρα με την κρίση, κάπως έχουν αλλάξει οι αντιλήψεις και βρίσκω πολύ θετικό ότι γίνεται το Συνέδριο αύριο στο Ηράκλειο για το πώς θα επιταχυνθούν οι επενδύσεις.
Ερ.: Διαπιστώνουμε μια γενικότερη τάση για ενίσχυση της τοπικής επιχειρηματικότητας. Μπορεί η τοπική επιχειρηματικότητα να ανθήσει στη χώρα, δεδομένων των συνθηκών;
Απ.: Το φαινόμενο είναι πολύ ελπιδοφόρο, γιατί δείχνει μια στροφή των νέων ανθρώπων στην επιχειρηματικότητα, τη γνώση και τη δημιουργία. Βλέπουμε να παράγονται επιτέλους προϊόντα που τα περιφρονούσαν στο παρελθόν, αρκεί να θυμηθούμε ότι όλα σχεδόν τα πουλούσαν χύμα. Στην Κρήτη σήμερα υπάρχει πλήθος από σοβαρές προσπάθειες στα τρόφιμα, τον τουρισμό και την πληροφορική.
Όμως αυτό είναι το πρώτο βήμα. Η επιχείρηση για να εξελιχθεί πρέπει είτε η ίδια να μεγαλώσει βγαίνοντας από τα όρια της οικογένειας, είτε να συνδεθεί με άλλες μεγάλες επενδύσεις που θα φέρουν νέα τεχνολογία και πρόσβαση στις ξένες αγορές. Είτε να συνεργαστούν μεταξύ τους δημιουργώντας δίκτυα πωλήσεων, μάρκετινγκ νέων προϊόντων, κοινές αποθήκες κλπ.
Ερ.: Βοηθά το γενικότερο οικονομικό περιβάλλον;
Απ.: Ακόμα όχι. Το μεν τραπεζικό σύστημα είναι εγκλωβισμένο στα κόκκινα δάνεια και δεν μπορεί να ανοίξει πιστώσεις σε νέες και δυναμικές επιχειρήσεις στην έκταση που θα έπρεπε. Ο αναπτυξιακός νόμος είναι πολύ λίγος για να φτάσει σε όλους και τα ξένα κεφάλαια δεν έρχονται γιατί δεν έχουν ακόμα σαφή εικόνα τι θα επικρατήσει στην χώρα μετά τη λήξη του Μνημονίου.
Βλέπουν ότι τα επόμενα χρόνια θα κάνουμε συνέχεια εκλογές και σκέφτονται ας περιμένουμε λίγο ακόμα να σταθεροποιηθούν πρώτα. Ακόμα όμως και αν τα χρήματα βρεθούν για μια νέα επένδυση, οι φόροι και οι εισφορές είναι δυσβάστακτες και θα εκμηδενίσουν τα όποια κέρδη. Έτσι όμως χάνονται σημαντικές ευκαιρίες και όσοι φεύγουν απογοητευμένοι δύσκολα ξανάρχονται.
Η έξοδος
Ερ.: Με βάση την εμπειρία σας, πιστεύετε ότι τον Αύγουστο θα έχουμε τη δυνατότητα να μιλάμε για μια «καθαρή έξοδο» από το Μνημόνιο, όπως διατείνεται η κυβέρνηση;
Απ.: Αυτό που ξέρω είναι ότι έχουν ήδη συμφωνηθεί νέες επιβαρύνσεις με τη μείωση του αφορολόγητου από τού χρόνου, οι συντάξεις θα παραμείνουν χαμηλές και το ΕΚΑΣ καταργημένο, οι εισφορές υψηλές και όλη η δημόσια περιουσία υποθηκευμένη για 99 χρόνια.
Δεν τη λες και πολύ «καθαρή» τέτοια έξοδο. Το μόνο καθαρό είναι ότι η χώρα εφεξής θα δανείζεται από την ελεύθερη αγορά με υψηλά πλέον επιτόκια και αν η διεθνής κατάσταση αγριέψει μπορεί να δυσκολευτεί πολύ.
Γι’ αυτό η έξοδος πρέπει να γίνει προσεκτικά και με ένα μηχανισμό στήριξης των ελληνικών ομολόγων, ώστε να μην ξανακυλήσουμε σε κρίση δανεισμού και νέα Μνημόνια. Το σχέδιο εξόδου θέλει μελέτη και σωφροσύνη, όχι ψευτο-παλικαριές και πειράματα στην τύχη.
Ερ.: Ως πρώην υπουργός, αλλά και ως καθηγητής, ποια εκτιμάτε ότι θα είναι η επόμενη ημέρα μετά τη θεωρητική έξοδο από την επιτροπεία; Πόσο θα αλλάξουν τα πράγματα στην Ελλάδα;
Απ.: Από εμάς εξαρτάται τι θεσμούς θα οικοδομήσουμε. Αν ξαναρχίσουν διορισμοί, ρουσφέτια και προεκλογικές παροχές θα βρεθούμε σύντομα σε νέα κρίση, χωρίς όμως άλλα αποθέματα δικά μας ή ευρωπαϊκά αυτή τη φορά. Κανείς πλέον στην Ευρώπη δεν θέλει να ακούσει ξανά για βοήθεια στην Ελλάδα, άρα πρέπει μόνοι μας να κατοχυρώσουμε την ανόρθωση και τη σταθερότητα.
Έχουμε μια μοναδική ευκαιρία να θεσπίσουμε κανόνες που απαγορεύουν τις πελατειακές πρακτικές, εμπεδώνουν ένα αίσθημα οικονομικής σταθερότητας και διευκολύνουν τις νέες επενδύσεις και την απασχόληση. Όποιος το κάνει, ίσως υποστεί εκλογικό κόστος, θα ωφελήσει όμως τη χώρα μακροχρόνια.
Η πρόταση για τον ΒΟΑΚ και γιατί δεν περπάτησε
Ερ.: Στη χώρα οι μεγάλες δημόσιες επενδύσεις που έχουν απομείνει θεωρητικά αφορούν και την Κρήτη. Όπως για παράδειγμα, ο βόρειος οδικός άξονας. Γιατί εκτιμάτε πως δεν προχωρούν; Ποια πιστεύετε ότι είναι μια υπεύθυνη πολιτική προσέγγιση απέναντι στις μεγάλες επενδύσεις;
Απ.: Όταν πριν 15 χρόνια ήμουν υπουργός Οικονομικών είχα κινητοποιήσει κάθε διαθέσιμο πόρο για να κατασκευαστούν νέα τμήματα του ΒΟΑΚ και να γίνουν μελέτες όσων απομένουν να ολοκληρωθούν.
Δημιουργήθηκε έτσι μια παρακαταθήκη στην οποία στηρίχθηκαν και οι μέχρι σήμερα επεκτάσεις. Αυτό όμως δεν αρκούσε και γι’ αυτό είχα προτείνει να γίνει μια εταιρεία στα πρότυπα της Εγνατίας ΑΕ που θα αναλάβει τη χρηματοδότηση αλλά και τη διαχείριση του ΒΟΑΚ. Αν τότε είχε συμφωνηθεί από όλους τους ενδιαφερόμενους, τώρα όλος ο ΒΟΑΚ θα είχε γίνει.
Ερ. Αυτό όμως θα θέλει και διόδια, έτσι δεν είναι;
Απ.: Προφανώς η καλή λειτουργία του και συντήρηση θα απαιτήσει διόδια που όμως θα είναι χαμηλά και θα έχουν ανταπόδοση από τη συντόμευση και την ασφάλεια που θα προσφέρει ο νέος δρόμος. Ιδιαίτερα μάλιστα αν γίνει και η ολοκλήρωση της λεγόμενης παλιάς εθνικής οδού ως εναλλακτική επιλογή χωρίς διόδια.
Όλοι κατ’ ιδίαν δέχονταν τότε ότι το μοντέλο Εγνατίας είναι σωστό, κανείς όμως δεν το έλεγε δημόσια μπας και κακοφανεί όσων τα θέλουν όλα τζάμπα. Ακόμα και σήμερα δεν τολμούν να πουν την αλήθεια και μηχανεύονται διάφορα πρωτάκουστα σχήματα ότι τάχα διόδια θα πληρώνουν μόνο οι ξένοι, αλλά όχι οι ντόπιοι.
Καλά, δεν έχουν ακούσει ότι όλοι οι καταναλωτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ίσα δικαιώματα σε άλλες χώρες γιατί οι αγορές είναι ενιαίες εδώ και 30 χρόνια; Όταν μάλιστα αυτοί είναι που πληρώνουν για τον δρόμο με τους φόρους τους και τα ΕΣΠΑ, εμείς θα τους τα ξαναπάρουμε και όταν τον επισκεφθούν; Δεν θα ακουστεί και τόσο ωραία όταν μας αρέσει να διαφημιζόμαστε σαν ο πιο φιλόξενος τόπος στη γη…