Υπάρχουν έξυπνοι και βλάκες; Η “εξυπνάδα” μπορεί να μας κάνει ευτυχισμένους; Πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός μας όταν είμαστε ερωτευμένοι; Υπάρχουν τρόποι να «ακονίζουμε» το μυαλό μας; Μπορούμε να ελέγξουμε τον πόνο που νιώθουμε;
«Τα πάντα βρίσκονται μέσα στο μυαλό μας και ό,τι θέλουμε το μπορούμε κιόλας».
Ακριβώς πριν 15 χρόνια, ο σπουδαίος διεθνώς καθηγητής νευροχειρουργικής του Πανεπιστημίου Κρήτης Βαγγέλης Μαρκάκης, μας είχε δώσει συνέντευξη στο σπίτι του στη Ρογδιά και μας είχε «ξεναγήσει» σε αυτό τον απίστευτα περίπλοκο υπολογιστή που λέγεται ανθρώπινος εγκέφαλος.
Η δημοσίευσή της είναι ο δικός μας αποχαιρετισμός σ’ έναν πρωτοπόρο της επιστήμης κι έναν ξεχωριστό άνθρωπο, που άνοιξε νέους δρόμους στην ιατρική γνώση.
Ο σημαντικός αυτός γιατρός, σε παγκόσμιο επίπεδο, πραγματοποιούσε στο εξωτερικό κεντρικές εγχειρήσεις εγκεφάλου, καθώς και εγχειρήσεις στελέχους πριν αποφασίσει να έλθει στην Κρήτη όπου ίδρυσε την Νευροχειρουργική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου και συνέχισε τα καινοτόμα χειρουργεία του.
Ήταν επί πολλά χρόνια υπεύθυνος στο Κέντρο Επιληψίας του Πανεπιστημίου Γοντίνκιν της Γερμανίας, ενός από τα κορυφαία ανώτατα ιδρύματα, οι επιστήμονες του οποίου έχουν τιμηθεί με πολλά βραβεία Νόμπελ.
Η συνέντευξη με τον Β. Μαρκάκη, ακολουθεί:
Ερ: Κ. Καθηγητά, πώς μπορούμε να φανταστούμε τον ανθρώπινο εγκέφαλο;
Απ: Φανταστείτε έναν απίστευτα περίπλοκο υπολογιστή, όπου υπάρχουν τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων συνδέσεις, που στον ανθρώπινο εγκέφαλο τις ονομάζουμε συνάψεις.
Ερ.: Πόσο ζυγίζει το μυαλό μας;
Το δικό μου, 1 κιλό 350 γραμμάρια, ο ανδρικός δηλαδή, και ο δικός σας, δηλαδή ο γυναικείος, 1 κιλό και 200 γραμμάρια. Βέβαια το βάρος δεν παίζει ρόλο, αλλά η ποιότητα.
Ερ: Συχνά λέμε ή ακούμε την έκφραση “πέρασαν χιλιάδες σκέψεις από το μυαλό μου”. Μιλήστε μου γι’ αυτό.
Απ: Απολύτως σωστό. Έχουμε δυνατότητες αποτυπώσεως στον εγκέφαλο, κατά χρόνο, κατά πρόσωπο, κατά τόπο και κατά αίσθημα. Δηλαδή, έρχεται ένα έγγραμμα, έτσι λέγεται, ένα ερέθισμα, από έξω, που περνάει στον εγκέφαλο μέσα από τα αισθητικά μας νεύρα, καταλήγει στον —φλοιό του εγκεφάλου, από εκεί πηγαίνει στο κεντρικό σύστημα του ιππόκαμπου και της αμυγδαλής, το οποίο είναι για τη μνήμη, και παραμένει εκεί για περίπου 20 δευτερόλεπτα. Αν δεν έλθει καινούργια διαταγή από τον εγκέφαλο, ότι έχουμε κι άλλο σπουδαίο μήνυμα, επί τούτου διαλύεται.
Ερ: Ένας άνθρωπος πόσες σκέψεις μπορεί να κάνει το λεπτό;
Απ: Σκέψεις τρισεκατομμυρίων εγγράφων, αλλά όλα αυτά πηγαίνουν υποφλοιωδώς, δηλαδή ο φλοιός είναι εκείνος που νομίζουμε ότι μας κάνει να σκεπτόμαστε. Κάνουμε γρήγορες συνεχείς σκέψεις, τις οποίες αποθηκεύουμε ή όχι. Αποφασίζει ο εγκέφαλος “Το ξέρεις αυτό; Το συνδυάζεις με εκείνο; Έχει μια σπουδαιότητα;”. Αλλιώς, όλα τα άλλα διαγράφονται.
Ερ: Τα συναισθήματα λέμε ότι τα έχουμε στην καρδιά μας, αλλά γνωρίζουμε ότι βρίσκονται στο μυαλό μας.
Απ: “Τα πάντα βρίσκονται μέσα στο μυαλό μας. Ε, βέβαια. Η καρδιά είναι ένας μυς. Δεν έχει ούτε συναίσθημα ούτε δυνατότητα να δημιουργήσει συναίσθημα. Ο μυελός είναι αυτός που δημιουργεί τα συναισθήματα.
Ερ: Πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός μας, όταν είμαστε ερωτευμένοι; Υπάρχει η έκφραση “με χτύπησε ο έρωτας κατακούτελα”.
Απ: Τι είναι ο έρωτας… Ο έρωτας είναι ένα μεγάλο βαρύτατο συναίσθημα. Εγώ θα προσπαθούσα να το εξηγήσω, όπως είναι και τα όνειρα. Όταν πάμε να κοιμηθούμε, έχουμε φάσεις ύπνου.
Εκεί που λέμε ύπνος, εσείς βάλτε τη λέξη έρωτας. Υπάρχει μια φάση που οι βολβοί μας πηγαίνουν συνεχώς πάνω κάτω κι αυτό συμβαίνει όταν ονειρευόμαστε. Ο ύπνος είναι βαθύς και οι συχνότητες του εγκεφάλου μας, αλλάζουν και γίνονται βραδύτερες. Κανονικά έχουμε μια συχνότητα 6 με 8 HRZ, τη λεγόμενη Α’ συχνότητα.
Σ’ αυτή τη συχνότητα που ονειρευόμαστε, και που παίζουν συναισθήματα, βγαίνουν αναμνήσεις, ένα σωρό περιστατικά, τα οποία όμως δεν έχουν. Ούτε χρόνο ούτε παρελθόν ούτε μέλλον. Ο έρωτας είναι κάτι όμοιο, κατά τη γνώμη μου. Περνάνε συναισθήματα, αναμνήσεις, το αίσθημα της εξάρτησης, που δεν το θέλεις ή δεν το ξέρεις καν. Αλλάζει την ουσία και την αντικειμενικότητα ενός ανθρώπου.
Ερ: κ. Μαρκάκη, υπάρχουν έξυπνοι και λιγότερο έξυπνοι άνθρωποι. Υπάρχουν έξυπνοι και βλάκες;
Απ: Για μένα, όλοι οι άνθρωποι είναι το ίδιο. Δεν υπάρχουν έξυπνοι και βλάκες. Τα τάλαντά μας, το πνεύμα που λέμε είναι σε όλους το ίδιο. Ο
ένας από τον άλλο διαφέρουμε στη δυνατότητα της εκπροσώπησης, της έκφρασης του εσωτερικού μας.
Υπάρχουν άνθρωποι με πλουσιότατο εσωτερικό κόσμο, που όμως δεν μπορούν να εκφραστούν. Δεν μπορούν να τον εκφράσουν. Αυτές είναι όμως οι ανάγκες της κοινωνίας που ζούμε.
Ερ: Υπάρχουν τρόποι, αυτό που λέμε, να “ακονίζουμε το μυαλό μας”, να γίνουμε πιο “έξυπνοι”;
Απ: Υπάρχουν. Αυτό που είπε ο Αριστοτέλης.
“Η επανάληψη είναι η μητέρα της μαθήσεως”.
Επανάληψη. Δηλαδή, να μάθεις το μυαλό σου να επαναλαμβάνει αυτά που ξέρεις, τις γνώσεις, τις πληροφορίες, τις σκέψεις σου, να τις φρεσκάρεις.
Ερ: Η εξυπνάδα έχει σχέση με την ευτυχία;
Απ: Δεν πιστεύω. Όχι. Εγώ πιστεύω, ότι αυτοί που εμφανίζονται σε μας, ως έξυπνοι (γιατί είπαμε, δεν υπάρχουν έξυπνοι και βλάκες), αυτοί κανονικά, πρέπει να είναι δυστυχισμένοι άνθρωποι.
Ερ: Γιατί δυστυχισμένοι;
Απ: Όσο περισσότερο μπορείς να δεις στο βάθος, τόσο πιο πολλές ερωτήσεις έχεις. Ο Σοπενχάουερ είχε πει ότι “αυτός ο κόσμος είναι ένας κόσμος, δυστυχίας και βοής”.
Ερ: Τελικά, είναι μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι;
Απ: Κι αυτό είναι βλακεία. Κι αυτό βλακεία. Γιατί πού ξέρεις πώς υποφέρει αυτός ο άνθρωπος που εσύ δεν τον καταλαβαίνεις; Πού το ξέρεις;
Αυτός ο βοσκός, που σε κοιτάζει με κάτι μεγάλα μάτια; Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ η γυναίκα μου κι εγώ έναν βοσκό ένα ηλιοβασίλεμα στο βουνό κάπου στην Πελοπόννησο.
Πέρασε, μας χαιρέτησε, κάθισε στην άκρη ενός βράχου και τραγουδούσε μέχρι που έδυσε ο ήλιος. Τότε σηκώθηκε πέρασε ξανά από μπροστά μας, μας καληνύχτισε και έφυγε.
Αυτόν, που εμείς οι «έξυπνοι» τον θεωρούμε φτωχό στο πνεύμα…
Ερ. Αναρωτιέμαι ποια είναι η γνώμη σας, για τις διάφορες τεχνικές αυτοσυγκέντρωσης όπως είναι για παράδειγμα η γιόγκα. Πόσο μας βοηθάνε; Και τελικά τι ρόλο παίζει η αυθυποβολή;
Απ: Όσο μεγαλύτερη είναι η αυθυποβολή τόσο περισσότερο μας βοηθάνε.
Ερ.: Αυτά που βλέπουμε κατά καιρούς στα ντοκιμαντέρ, ανθρώπους που ξαπλώνουν σε καρφιά και δεν πονάνε ή περνάνε βελόνες από τα μάγουλά τους και μοιάζουν ατάραχοι και μας κάνουν τρομερή εντύπωση… Και αυτά προφανώς ελέγχονται από το μυαλό;
Απ.: Το να ξαπλώσεις σε ένα στρώμα με καρφιά το κάνω κι εγώ, διότι διαμοιράζεται η πίεση. Και αυτό που κάποιοι διαπερνάνε βελόνες στα μάγουλά τους το κάνουμε κι εσείς κι εγώ. Περνάτε τη βελόνα σιγά – σιγά μέσα απ’ το δέρμα, χωρίς να ματώσετε και χωρίς πόνο παρά λίγο στην αρχή. Κι αν είστε δυνατοί και πείτε στον εαυτό σας «δεν πειράζει» φεύγει κι αυτός ο πόνος. Όλα αυτά δεν είναι μαγικά. Κατά κάποιο τρόπο μπορείς να επηρεάζεις το παρασυμπαθητικό, συμπαθητικό σου σύστημα και τον κύκλο του πόνου.
Ερ.: Μπορούμε να ελέγχομε το συναισθηματικό ή τον φυσικό, σωματικό πόνο;
Απ: Ο πόνος είναι κύκλος. Όχι μόνο ελέγχεται, το πιο σπουδαίο είναι πως τον αισθάνεσαι. Αν καταφέρεις σε μια στιγμή στον κύκλο αυτό να διακόψεις την πορεία του, τελείωσε και ο πόνος. Όλα, τα πάντα, βρίσκονται μέσα στο μυαλό μας. Κι ό,τι πραγματικά το θέλουμε, το μπορούμε κιόλας.
Αύριο το τελευταίο “αντίο” στον πρωτοπόρο της Νευροχειρουργικής
Η κηδεία του θα γίνει στις 11 το πρωί και η νεκρώσιμος ακολουθία θα ψαλεί στον Ιερό Ναό του Αγίου Τίτου.
Συλλυπητήρια μηνύματα για τον Β. Μαρκάκη, με καταγωγή από τη Νεάπολη Λασιθίου, απέστειλε ο βουλευτής Νίκος Ηγουμενίδης και ο δήμαρχος Μαλεβιζίου Κώστας Μαμουλάκης.
Ο N. Ηγουμενίδης αναφέρει:
“Αποχαιρετούμε μια σπουδαία προσωπικότητα με προσφορά στην Ιατρική και τον Άνθρωπο, τον Βαγγέλη Μαρκάκη. Ως επιστήμονας έθεσε εαυτόν στην υπηρεσία της ιατρικής επιστημονικής κοινότητας με πρωτοποριακές μεθόδους. Ο σημαντικός νευροχειρουργός Βαγγέλης Μαρκάκης, ομότιμος καθηγητής της Νευροχειρουργικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, ιδρυτής της Νευρολογικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου, αφήνει ως παρακαταθήκη έργο και ήθος. Συλλυπητήρια στους οικείους του”.
Ο δήμαρχος Μαλεβιζίου σημειώνει:
“Με θλίψη πληροφορήθηκα τον θάνατο του νευροχειρουργού, ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης Βαγγέλη Μαρκάκη.
Ενός εξαίρετου επιστήμονα, πρωτεργάτη της νευροχειρουργικής με τεράστια προσφορά στην ιατρική τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο και ο οποίος είχε επιλέξει ως τόπο κατοικίας του το Δήμο μας και ειδικότερα τη Ροδιά.
Ο θάνατός του μας γεμίζει θλίψη, αλλά τα πολλά και σημαντικά επιτεύγματά του στην επιστήμη που με προσήλωση, συνέπεια και ευσυνειδησία υπηρέτησε επί σειρά ετών, είμαι βέβαιος ότι θα διατηρήσουν την μνήμη του αιωνία.
Στην οικογένεια και τους οικείους του, εκφράζω θερμά συλλυπητήρια, τόσο προσωπικώς, όσο και εκ μέρους σύσσωμης της Δημοτικής Αρχής Μαλεβιζίου”.