Το Χριστουγεννιάτικο Κάστρο ανοίγει σήμερα τις παραμυθένιες του πύλες στην πλατεία Ελευθερίας, για να βάλει μικρούς αλλά και μεγάλους στο πνεύμα της γιορτής, αφήνοντας για λίγο τη βαριά καθημερινότητα.
Φέτος το Κάστρο αλλάζει και γίνεται μια… μαγική Καστροπολιτεία υπό τη σκηνογραφική μπαγκέτα της γνωστής σκηνογράφου και ενδυματολόγου Άννας Μαχαιριανάκη, η οποία, αφού αξιοποίησε την εμπειρία των προηγούμενων διοργανώσεων, δημιούργησε μία παραμυθένια μικρογραφία πόλης.
“Τα Χριστούγεννα” λέει μιλώντας στην “Π” “είναι η γιορτή των παιδιών, η γιορτή της φαντασίας, της έκφρασης των ευχών, της παραμυθένιας μεταμόρφωσης μέσα και έξω από τη θύρα μας, της προσμονής των δώρων, του άσπρου της άχνης των κουραμπιέδων, της ανεμελιάς των διακοπών. Όλα αυτά δημιουργούν ένα σκηνικό μαγικό που τα παιδιά θέλουν και πρέπει να το ζήσουν.
Στην κατεύθυνση αυτή προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε μία παραμυθένια μικρογραφία πόλης Για να είναι γόνιμο και να αποκτήσει και εκπαιδευτική διαδικασία το παιχνίδι για τα παιδιά, με άμεση αναφορά στην ελληνική παράδοση των καλικαντζάρων του δωδεκαημέρου των Χριστουγέννων, γεμίσαμε με ξωτικά την πλατεία.
Αυτά είναι είτε ζωγραφικά που κοσμούν τις πλάτες ή τις στέγες των σπιτιών ή με ημιανάγλυφες φιγούρες όπου μπορούν να φωτογραφίζονται μικροί και μεγάλοι”. Ολόκληρη η συνέντευξη είναι η ακόλουθη:
Μια αλλιώτικη μαγική Καστροπολιτεία
Φέτος το Χριστουγεννιάτικο Κάστρο γίνεται λιγότερο αυτοσχέδιο, αφού αναλάβατε τη σκηνογραφία του χώρου. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;
“Αυτό το αυτοσχέδιο, όπως λέτε κάστρο, ξεκίνησε να λειτουργεί με το μεράκι μιας ομάδας ανθρώπων με επικεφαλής τον πρόεδρο της ΔΗΚΕΗ, Γιώργο Τσαγκαράκη, για να προσφέρουν στην πόλη του Ηρακλείου μία δράση πνοής και παραγωγικής διαδικασίας στη χριστουγεννιάτικη περίοδο.
Η δυναμική και οι αδυναμίες που πιθανά προέβαλαν από την εμπειρία αυτής της διοργάνωσης οδήγησε στη συνάντηση μας αυτή.
Γνώμονας για μένα λειτούργησε η maximum χρήση των υπαρχόντων μονάδων δομής (σπιτάκια), καθώς και όλου του διακοσμητικού ηλεκτρολογικού και άλλου υλικού με τις minimum παρεμβάσεις για την εξοικονόμηση πόρων, καθώς έτσι κι αλλιώς είμαι ιδεολογικός οπαδός της ανακύκλωσης.
Σημασία μεγάλη είχε να αξιοποιήσω την εμπειρία των προηγούμενων διοργανώσεων και να αφουγκραστώ τις ανάγκες που είχαν καταγραφεί.
Βασικό συνεργάτη στη διαδικασία αυτή είχα τον Αλέξανδρο Σαββάκη, ο οποίος είχε σχεδιάσει και αποδώσει αρχιτεκτονικά τις προηγούμενες κατασκευές”.
Όταν ένας σκηνογράφος δουλεύει σε μεγάλη κλίμακα, όπως είναι η πλατεία Ελευθερίας, τι λαμβάνει υπόψη του;
“Η πλατεία Ελευθερίας ως χώρος παρουσιάζει συγκεκριμένες ευκολίες και δυσκολίες ή ιδιαιτερότητες. Έχει αρχιτεκτονικές αποτυπώσεις ετερόκλητες χρονολογικά και υφολογικά. Το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, παραδείγματος χάρη, και το βαρύ και αμήχανο κιόσκι που ορθώνεται τόσο παράταιρα με την κλίμακα στις κολώνες σου προκαλούν φόβο.
Στη μελέτη των δεδομένων, εκτός από τον ίδιο τον τόπο της πλατείας συνυπολόγισα το περιβάλλον αστικό τοπίο, τη ροή της κίνησης πεζών και τροχοφόρων, τη χρήση του εφαπτόμενου χώρου, το φως και τις εναλλαγές του στη διάρκεια της μέρας και της νύχτας. Ακόμα και ο χρωματικός διάλογος με το κτήριο της Περιφέρειας λήφθηκε υπόψη. Δημιουργήσαμε ένα ήσυχο καμβά για πολλαπλές δράσεις που να διευκολύνει τη ροή των δράσεων, εμπορικών, εκπαιδευτικών, καλλιτεχνικών κ.λπ.
Προστέθηκε ένας δεύτερος όροφος στα σπιτάκια αυξάνοντας τον όγκο και δίνοντας μια πιο παιχνιδιάρικη διάθεση, άλλαξε ο χρωματισμός, έγινε ομοιόμορφος λευκός και οι όψεις των κτηρίων διακοσμήθηκαν με πράσινες σανίδες. Στις ακμές των κτηρίων τρέχει φωτισμός δημιουργώντας τη νύχτα μια φωτεινή περιγραφή της Καστροπολιτείας”.
Το γεγονός ότι το χωριό απευθύνεται κυρίως σε παιδιά παίzει κάποιον ιδιαίτερο ρόλο στον τρόπο που προσεγγίζετε το θέμα;
“Φυσικά. Τα Χριστούγεννα είναι η γιορτή των παιδιών, η γιορτή της φαντασίας, της έκφρασης των ευχών, της παραμυθένιας μεταμόρφωσης μέσα και έξω από τη θύρα μας, της προσμονής των δώρων, του άσπρου της άχνης των κουραμπιέδων, της ανεμελιάς των διακοπών.
Όλα αυτά δημιουργούν ένα σκηνικό μαγικό που τα παιδιά θέλουν και πρέπει να το ζήσουν. Στην κατεύθυνση αυτή προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε μία παραμυθένια μικρογραφία πόλης. Για να είναι γόνιμο και να αποκτήσει και εκπαιδευτική διαδικασία το παιχνίδι για τα παιδιά, με άμεση αναφορά στην ελληνική παράδοση των καλικαντζάρων του δωδεκαημέρου των Χριστουγέννων, γεμίσαμε με ξωτικά την πλατεία.
Αυτά είναι είτε ζωγραφικά που κοσμούν τις πλάτες ή τις στέγες των σπιτιών ή με ημιανάγλυφες φιγούρες όπου μπορούν να φωτογραφίζονται μικροί και μεγάλοι. Ενθαρρύνουμε ταυτόχρονα τις αφηγήσεις των ελληνικών μύθων και παραδόσεων με τις αναφορές στους καλικάντζαρους και τους ελληνικούς σχετικούς θρύλους ή οργανώνουμε ζωγραφικά εργαστήρια και άλλες δράσεις.
Τη διαδικασία των προγραμμάτων έχει, όπως τις προηγούμενες χρονιές, η Δέσποινα Μαραγκάκη και η υπεύθυνη προγραμμάτων σκηνής είναι η Μάρα Παναγιωτάκη, ενώ τη ζωγραφική μεταφορά και εμπλουτισμό των αρχικών σχεδίων έκανε ο Ξενοφών Φλόκος.
Εδώ οφείλω να ευχαριστήσω όλο τον κόσμο που δούλεψε με ζήλο και αγάπη για το Χριστουγεννιάτικο Κάστρο”.
Τι θα δουν λοιπόν φέτος οι Ηρακλειώτες κατά την περίοδο των γιορτών;
“Οι Ηρακλειώτες και οι επισκέπτες της πόλης μας θα δουν και θα γίνουν μέρος των δράσεων αυτών που ήδη περιγράψαμε και που η ΔΗΚΕΗ και ο Δήμος Ηρακλείου φρόντισε να προσφέρει για τις μέρες αυτές τονίζοντας και την παραγωγική διαδικασία με τις αγορές των δώρων και της διασκέδασης των μικρών και μεγάλων”.
Tα σκηνικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ξανά και την επόμενη χρονιά;
“Όλες οι κατασκευές μπορούν να χρησιμοποιηθούν και του χρόνου. Ήδη έχουμε συζητήσει τον τρόπο προφύλαξης και φύλαξης των κατασκευών.
Υπάρχουν αποθήκες όπου ήταν φυλαγμένο το υπάρχον υλικό”.
“Οι πιο ξεχωριστές δουλειές μου ήταν αυτές από τις οποίες αποκόμισα αγάπες, φιλίες και ονειροπόλησα μαζί τους”
Εδώ και πάνω από 35 χρόνια έχετε ασχοληθεί με τη σκηνογραφία και την ενδυματολογία, στο θέατρο, στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση. Ποιες δουλειές σας ξεχωρίζετε;
“Στην πορεία της δουλειάς μου ριχνόμουν και ρίχνομαι με τα μούτρα στα έργα που αναλαμβάνω. Αυτό σημαίνει ότι παλεύω με αγάπη και πείσμα για το καλύτερο αποτέλεσμα και πάντα αγωνιώ την ώρα της κρίσης πρώτα και κύρια από τον εαυτό μου για κάθε δουλειά μου.
Παρόλα αυτά οι συγκυρίες φέρνουν κάποιες να ξεχωρίζουν περισσότερο. Επειδή οι παραστασιακές τέχνες του θεάτρου, του κινηματογράφου, του χορού κλπ είναι συνολικές τέχνες και αναπτύσσονται ανθρώπινες σχέσεις, πιστεύω πως η «ξεχωριστότητα» των σχέσεων και οι συνθήκες επαφής και επικοινωνίας κάνει το έργο να ξεχωρίζει. Θα σας δώσω δύο παραδείγματα.
Πρώτον το ωραιότερο κοστούμι και πιο ταιριαστό στον ρόλο να φορέσεις σε ένα ηθοποιό αν εκείνος δεν το υποστηρίξει και δεν του δώσει το νόημα που φέρει το καστούμι αυτό, δεν θα αναδειχθεί ποτέ η πρόθεση του ενδυματολόγου και δεν θα πάρει πνοή όσο ωραία και αν είναι τα υλικά, τα χρώματα και η κίνησή του.
Δεύτερο παράδειγμα το ωραιότερο σκηνικό να εμπνευστείς και να κατασκευάσεις αν αυτό δεν φωτιστεί σωστά, που αυτό σημαίνει ότι ο φωτιστής δεν αντελήφθη τις προθέσεις και το όραμά σου, δεν τα πίστεψε και δεν τα αναδεικνύει, το σκηνικό έχει χαντακωθεί.
Γι’ αυτό πιστεύω ότι οι πιο ξεχωριστές δουλειές μου είναι αυτές στις οποίες η ανθρώπινη σχέση και η επαφή με τους συνεργάτες ήταν αληθινή, επαρκής και απόλυτη. Είναι αυτές από τις οποίες αποκόμισα αγάπες, φιλίες, μοιράστηκα ίδιες αναζητήσεις και ονειροπόλησα μαζί τους.
Η ενδυματολογία ή η σκηνογραφία είναι αυτή που σας “πάει” περισσότερο;
“Η εικόνα στη θεατρική σκηνή ή το κινηματογραφικό πανί πρέπει να λειτουργεί ενιαία σαν ένας ζωγραφικός πίνακας με αρμονία, ισορροπία και κάθε στοιχείο της σύνθεσης αυτής είτε ο ηθοποιός είτε το σκηνογραφικό φόντο πρέπει να αποτελούν συνέχεια και ομοιογένεια στη θέαση.
Γι’ αυτό θεωρώ ότι για μένα είναι σημαντικό να λειτουργώ αδιαίρετα ως σκηνογράφος- ενδυματολόγος. Δεν ξέρω βέβαια τι σημαίνει ότι τα περισσότερα βραβεία μου τα έχω αποσπάσει στην ενδυματολογία”.
Με ποιο γνώμονα, το έργο ή τους συντελεστές λέτε “ναι” σε μια δουλειά;
“Θα έλεγα είναι συνδυασμός και των δύο η ίσως μετρούν λίγο παραπάνω οι συντελεστές, γιατί έχει σημασία ποιος ή ποια και με τι προθέσεις και μέσα παράγει ένα εξαιρετικό έργο”.
Πότε λέτε “όχι”;
“Όταν δεν εκτιμώ τις προθέσεις των ανθρώπων να παράγουν τέχνη”.
“Είναι πολλά αυτά που θέλω να μάθω ακόμα”
Ποιο σκηνικό σάς έχει δυσκολέψει περισσότερο;
“Δεν είναι ένα συγκεκριμένο. Είναι κάποια σκηνικά έργων που αυθόρμητα δέχτηκα να τα κάνω, γιατί είτε με συνεπήρε η συνεργασία με κάποιους συγκεκριμένους συντελεστές είτε οι οικονομικές απολαβές ήταν μεγάλες αλλά το έργο ήταν ρηχό ή δεν μπορούσε να με εμπνεύσει. Και υπάρχουν και οι περιπτώσεις που οι τεχνικοί συνεργάτες δεν ήταν ικανοί ή δεν είχαν τα μέσα να αποδώσουν τις τεχνικές ανάγκες του έργου. Ευτυχώς αυτά δεν ήταν πολλά”.
Ποιο κοστούμι είχε τον πιο δύστροπο… ηθοποιό;
“Η εμπειρία των χρόνων με βοήθησε να κατανοήσω ότι δεν υπάρχουν δύστροποι ηθοποιοί. Η αγωνία του ρόλου και η άγνοια της νοηματοδότησης του κοστουμιού μπορεί να τους προβάλει δύστροπους. Μόλις όμως τους εξηγήσεις τη σημασία και τη λειτουργία του, είναι πρόθυμοι να το υπηρετήσουν. Εξάλλου, οι ηθοποιοί γνωρίζουν ότι το κοστούμι τους αποτελεί εργαλείο της δουλειάς τους και δεν το υποτιμούν”.
Σε ποιο βαθμό η δουλειά σας έχει επηρεαστεί από την ψηφιακή τεχνολογία;
“Την ψηφιακή τεχνολογία τη χρησιμοποιώ όχι σαν αυτοσκοπό αλλά σαν εργαλείο και πηγή έμπνευσης”.
Ένας σκηνογράφος πρέπει να είναι γνώστης της ιστορίας;
“Οπωσδήποτε, γιατί πρέπει να έχεις βαθιά γνώση του ιστορικού πλαισίου για να αποδώσεις ένα έργο που πάντα είναι προϊόν συγκεκριμένης ιστορικής συγκυρίας”.
Παράλληλα με το θέατρο έχετε μια ερευνητική πορεία στον χώρο του λαϊκού πολιτισμού, αρχικά με συμμετοχή στη γνώση της υφαντικής κοντά σε παλιές υφάντριες της Αθήνας. Τι αποκομίσατε απ’ αυτή τη γνώση; Την εντάξατε στη δουλειά σας στην σκηνογραφία και τα κοστουμια;
“Η επαφή μου με το υφαντό με βοήθησε να κατανοήσω το πανί σαν μέσο ένδυσης και τη λειτουργία του σε σχέση με το ανθρώπινο σώμα και τις καθημερινές του ανάγκες.
Οι υφές των υφασμάτων, τα χρώματά τους, το φως που παγιδεύουν και αποδίδουν, η κίνησή τους, η διαφορά των φυσικών και τεχνητών νημάτων και οι ιδιότητές τους είναι γνώση που καταγράφεται στις σκηνογραφικές και ενδυματολογικές εργασίες μου”.
Εκτός από τον αργαλειό έχετε κάνει μαθηματα κοσμήματος και αγγειοπλαστικής. Υπάρχει κάτι που θέλετε να ψάξετε στο μέλλον;
“Είναι πάρα πολλά αυτά που θα ήθελα ακόμα να μάθω. Σίγουρα είναι οι νέες τεχνολογίες και η χρήση τους, μα πάνω απ’ όλα μου αρέσει και αγαπώ να εντρυφώ στις ανθρώπινες σχέσεις”.