Το «κλειδί» για να μπορέσει ένας ερευνητής να εργαστεί απρόσκοπτα είναι να μπορεί να κάνει ερευνητικές προσπάθειες με υψηλό ρίσκο, χωρίς να χρειάζεται να διεκδικεί συνεχώς χρηματοδότηση.
Το παραπάνω τονίζει σε συνέντευξή του στην «Π» ο επικεφαλής ερευνητικής ομάδας στο Ινστιτούτο Θεωρητικών Σπουδών της Χαϊδελβέργης και τακτικός καθηγητής στο τμήμα Θεωρητικής Πληροφορικής του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καρλσρούης δρ Αλέξανδρος Σταματάκης.
Ο ερευνητής βιοπληροφορικής βρίσκεται αυτό το διάστημα στην Κρήτη, στο πλαίσιο του θερινού σχολείου με τίτλο «Υπολογιστική μοριακή εξέλιξη», που οργανώνει και φιλοξενεί το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών.
Το πρόγραμμα παρακολουθούν 36 διδακτορικοί φοιτητές, υπότροφοι μετα-διδάκτορες και ερευνητές, απ’ όλο τον κόσμο, Λατινική Αμερική, ΗΠΑ, Κίνα, Νότια Αφρική, Ευρώπη.
Σταθμός στην πορεία του ήταν όταν εργάστηκε στον τομέα της εξελικτικής βιοπληροφορικής και των παράλληλων υπολογιστών (parallel computing) ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας.
Η συνέντευξη που ο δρ Αλέξανδρος Σταματάκης παραχώρησε στην «Π» έχει ως εξής:
Για ποιο λόγο στηρίζετε τον θεσμό του θερινού σχολείου;
«Υποχρέωσή μας είναι ως καθηγητές να στηρίζουμε τους νέους επιστήμονες. Οι καθηγητές που έρχονται στην Κρήτη για να διδάξουνε είναι από τους τομείς της πληροφορικής και της στατιστικής και οι διδακτορικοί φοιτητές είναι, κατά κύριο λόγο, βιολόγοι. Με τις καινούργιες μεθόδους για να πάρουμε DNA, όπου έχει εξελιχθεί πολύ η τεχνολογία, στη βιολογία η πρόκληση δεν είναι να φτιάξουν αλληλουχίες οι ίδιοι οι φοιτητές αλλά να τις αναλύσουν.
Συνεπώς, χρειάζονται μία καλύτερη κατανόηση για το πώς λειτουργούν οι μέθοδοι ανάλυσης δεδομένων και ποια είναι η θεωρία πίσω από αυτές τις μεθόδους. Το θερινό σχολείο βοηθάει να μάθουμε στους βιολόγους πώς να χρησιμοποιούν τα προγράμματα ανάλυσης δεδομένων, τους αλγορίθμους που έχουμε φτιάξει εμείς καλύτερα και να καταλάβουν και τη θεωρία. Συμμετέχουν 36 φοιτητές και πάντα προσέχουμε να επιλέγουμε και πέντε από την Κρήτη, κατά κύριο λόγο από το Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης».
Η επόμενη επανάσταση θα έρθει από τη βιοπληροφορική;
«Είναι σίγουρο ότι η έρευνα για τα γονίδια και την ανάλυση γονιδίων στον ιατρικό τομέα όλο και θα αυξάνεται τα επόμενα χρόνια. Είναι ένας λόγος που χρειαζόμαστε καλούς αλγορίθμους για να μπορέσουν να μπουν και όλα σε μια εφαρμογή σε κλινικές και νοσοκομεία. Επίσης, υπάρχουν και άλλες κατευθύνσεις της έρευνας, όπως η παραγωγή καυσίμων με φύκια. Ένα μεγάλο κομμάτι είναι η υγεία και ένα άλλο κομμάτι είναι τα καύσιμα και ό,τι μπορούμε να παράξουμε με φύκια. Σε όλα παίζει ένα πολύ βασικό ρόλο, επειδή είναι τόσα πολλά τα δεδομένα που έχουμε η πληροφορική και κατ’ επέκταση η βιοπληροφορική που είναι η εφαρμογή της πληροφορικής στα βιολογικά δεδομένα».
Το τελευταίο διάστημα βλέπουμε πολλές εξελίξεις στην έρευνα, που κάποιες φορές τρομάζουν τον κόσμο. Υπάρχει ο κίνδυνος να ξεπεραστούν κάποια όρια;
«Αν κοιτάξουμε την ιστορία της ανθρωπότητας, πάντα γινόταν, πάντα υπερβαίναμε κάποια όρια, οπότε και η περιέργεια του ανθρώπου θα οδηγήσει σίγουρα και εδώ σε κάποιες υπερβάσεις. Βέβαια, κάποια που τώρα θεωρούνται μη ηθικά ή επικίνδυνα μπορεί σε 20 με 30 χρόνια να φανούν φυσιολογικά. Όπως έγινε παλιότερα με την εφεύρεση των τρένων, που πιστεύαν πως αν πάει με ταχύτητα πάνω από 20 με 30 χιλιόμετρα την ώρα μπορεί να είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο. Προσαρμοζόμαστε, σίγουρα πάντα κάποιος θα βρεθεί που θα υπερβεί κάποια όρια, είναι αναπόφευκτο, αλλά προσπαθούμε να είμαστε όσο πιο προσεκτικοί γίνεται».
Έχετε εργαστεί σε Ελλάδα, Ευρώπη και Αμερική. Ποιο είναι το ιδανικό μέρος για να δουλέψει ένας ερευνητής;
«Το ιδανικό μέρος είναι εκεί που δεν υπάρχει πίεση για να πάρουν οι ερευνητές χρηματοδότηση και δεν υπάρχει πίεση για δημοσιεύσεις. Το ιδανικό είναι ένας ερευνητής να μπορεί να κάνει ερευνητικές προσπάθειες με υψηλό ρίσκο, να μην αναγκάζεται απαραίτητα να βγει ένα αποτέλεσμα στο τέλος. Το βασικό είναι να υπάρχει μία χρηματοδότηση χωρίς συγκεκριμένο σκοπό, να μπορέσει να πειραματιστεί και να μην υπάρχει η πίεση να παίρνουν συνέχεια χρηματοδοτήσεις, να δουλεύουν σε συγκεκριμένα θέματα που μπορεί να θεωρούνται επίκαιρα αυτό τον καιρό».
Ποια είναι η σχέση σας με την Κρήτη;
«Οφείλω να πω ότι είμαι Αθηναίος, έχω μακρινή καταγωγή από την Κρήτη, μάλλον από τα Σφακιά. Η ουσιαστική, όμως, σχέση με την Κρήτη ξεκίνησε τον καιρό που δούλευα εδώ, στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας. Εκείνη την εποχή γνώρισα τους συναδέλφους του ΕΛΚΕΘΕ, έχουμε κρατήσει επαφές και εξελίχθηκε η συνεργασία που έχουμε μέχρι τώρα.
Πρέπει να πω πως το ΕΛΚΕΘΕ, σε όλη τη διοργάνωση, που είναι δύσκολη με τη γραφειοκρατία που αυξάνεται κάθε χρόνο, έχει κάνει φανταστική προσπάθεια και μας υποστηρίζει πολύ να οργανώνουμε το θερινό σχολείο από το 2010. Έρχονται καθηγητές από την Καλιφόρνια, την Αγγλία, διάσημοι στον χώρο τους, ανά δύο χρόνια, με μεγάλη τους χαρά στο σχολείο το δικό μας επειδή είναι τόσο καλά οργανωμένο με τις δυσκολίες που υπάρχουν».