Η ιστορία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας είναι γεμάτη από μορφές που άφησαν ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στην πορεία του Χριστιανισμού, όχι μόνο μέσω της θεολογικής τους διδασκαλίας αλλά και μέσα από το ήθος, τη διορατικότητα και τη δράση τους σε ταραγμένους καιρούς. Ανάμεσά τους, ξεχωριστή θέση κατέχουν τέσσερις Έλληνες που ανέβηκαν στον παπικό θρόνο, από έναν μέχρι και 15 χρόνια και συνέβαλαν καθοριστικά στη διαμόρφωση της πρώιμης Εκκλησίας.
Από τον Ανάκλητο και τον Υγίνο, έως τον Ελευθέριο και τον Σίξτο Β΄ οι πνευματικοί ηγέτες έφεραν το ελληνικό πνεύμα στο επίκεντρο της καθολικής παράδοσης κα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στα πρώτα βήματα της χριστιανικής πίστης.
Ο πάπας Ανάκλητος 79 – 92 μ.Χ.
Ο Ανάκλητος ήταν άγιος της Ορθόδοξης και της Καθολικής Εκκλησίας και Πάπας. Η μνήμη του τιμάται στις 26 Απριλίου από την Ορθόδοξη εκκλησία και στις 13 Ιουλίου από την Καθολική. Ο Ανάκλητος ήταν ένας από τους πρώτους Πάπες της Ρώμης. Το παπικό του όνομα φέρεται και ως Κλήτος, Κλείτος ή Ανέγκλητος.
Ήταν Αθηναίος και λέγεται ότι ήταν γιος του φιλοσόφου Αντίοχου. Η χρονολογία κατά την οποία επισκόπευσε είναι αβέβαιη: ή 77-88 ή 79-92. Ο Ανάκλητος μαρτύρησε το 88 μ.χ. και τιμάται ως Άγιος. Η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη εκκλησία στις 26 Απριλίου, ενώ κατά το λατινικό εορτολόγιο τιμάται στις 13 Ιουλίου.
Ο πάπας ήταν γνωστός γιατί χώρισε τη Ρώμη σε 25 τμήματα δίνοντας τον έλεγχο καθενός σε έναν από τους καρδινάλιους.
Ο Ανάκλητος, ήταν ο πρώτος πάπας που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ελλάδα. Γεννήθηκε περίπου το 25 μ.χ. και έζησε στην Αθήνα. Οι γονείς του τον ονόμασαν Ανάκλητο, όμως χρησιμοποιούσε και το όνομα Κλήτος. Ο Ανάκλητος γνώριζε τον Πέτρο και δούλευε κοντά του. Ήταν ο Πέτρος που τον έκανε ιερέα, επιλογή που τον οδήγησε στον παπικό θρόνο.
Ο χρόνος της παπικής του θητείας παραμένει αμφίβολος καθώς καταγράφηκε αρκετά χρόνια αργότερα. Γνωρίζουμε ότι έγινε πάπας μετά τον θάνατο του Λίνου και ότι η θητεία του κράτησε περίπου 12 χρόνια.
Η Ρώμη φυσικά ήταν μια πολύ διαφορετική πόλη από τη σημερινή. Ο Ανάκλητος παρέλαβε τον παπικό θρόνο χωρίς κανόνες ή παραδόσεις. Μοίρασε τις περιοχές της Ρώμης στους καρδιναλίους. Κατά τη διάρκεια της θητείας του όρκισε αρκετούς ιερείς.
Λίγο πριν το τέλος της παπικής του θητείας, ο Ανάκλητος έκανε αρκετές αλλαγές σε εκκλησίες και κοιμητήρια. Έδωσε εντολή για την ανέγερση μιας νέας εκκλησίας προς τιμήν του Αγίου Πέτρου και απαίτησε από την Εκκλησία να αφιερώσει συγκεκριμένες θέσεις του κοιμητηρίου για τους μάρτυρες. Ο Ανάκλητος πίστευε πως οι μάρτυρες που είχαν ζήσει τις θηριωδίες κατά των Χριστιανών άξιζαν ένα καλό μέρος για να ταφούν.
Όταν ο πάπας Ανάκλητος πέθανε, το σώμα του μεταφέρθηκε στο λόφο του Βατικανού και τοποθετήθηκε κοντά σε εκείνο του πάπα Πέτρου. Ο Ανάκλητος πέθανε το 92 μ.Χ., από φυσικά αίτια, όμως πολλοί πιστεύουν πως μαρτύρησε όπως και οι προκάτοχοί του.
Ο πάπας Υγίνος 136 – 140 μ.Χ.
Ο πάπας Υγίνος υπήρξε ο μοναδικός πάπας με το συγκεκριμένο όνομα και ο 9ος που έλαβε τον τίτλο του πάπα. Αργότερα έγινε άγιος της ανατολικής εκκλησίας. Δεν υπάρχουν πολλές καταγραφές σχετικά με τα πρώτα χρόνια της ζωής του πάπα Υγίνου. Αυτό που είναι γνωστό είναι πως γεννήθηκε στην Αθήνα περίπου το 74 μ.Χ., και πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Αχαΐα που τότε ήταν μέρος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Πολλοί πιστεύουν πως υπήρξε φιλόσοφος και πως δούλεψε κοντά σε θεολόγους πριν μετακομίσει στη Ρώμη.
Εκεί συνάντησε τον Βαλεντίνο και άλλους θεολόγους της εποχής, κάτι που τον βοήθησε να σχηματίσει τα πιστεύω του ως πάπας. Η περίοδος κατά την οποία βρέθηκε στη Ρώμη τον εξέθεσε και σε κάποιους από τους αιρετικούς με τους οποίους αργότερα θα βρισκόταν απέναντι, ενώ ενθάρρυνε την αφοσίωσή του στην Καθολική Εκκλησία.
Σύμφωνα με κάποια αρχεία, ο πάπας Υγίνος ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε τη γιορτή του Πάσχα. Όχι μόνο κάλεσε σε εορτασμό της Κυριακής, αλλά πέρασε στα βιβλία το τελετουργικό που θα ακολουθούσαν οι εκκλησίες της Δύσης. Ο πάπας Υγίνος έζησε στη Ρώμη την ίδια εποχή με τον Σέρντο.
Ο Σέρντο ήταν γνωστός αιρετικός που αποκήρυξε τις πρώτες του πεποιθήσεις και έγινε ξανά μέλος της Εκκλησίας. Όταν άρχισε πάλι να κηρύττει αιρετικές διδασκαλίες, η Εκκλησία τον αφόρισε. Ο πάπας αφόρισε τον Σέρντο κυρίως λόγω των διδασκαλιών του άνδρα ότι ο Ιησούς Χριστός ήταν άνδρας και δεν γεννήθηκε από την Παναγία. Κανείς δεν ξέρει πότε ήρθε ο πάπας στη Ρώμη ή τι τον έφερε στην πόλη. Ενώ υπάρχουν αρχεία γύρω από τους άλλους πάπες και την ανύψωσή τους στη θέση, δεν υπάρχουν διαθέσιμα αρχεία για τον Υγίνο και την εκλογή του.
Ο Υγίνος έμεινε στον παπικό θρόνο για τέσσερα χρόνια και έξι ημέρες, κάτι που τον κάνει έναν από τους ελάχιστους της ιστορίας που έμειναν στη θέση για λιγότερο από πέντε χρόνια. Παρά το γεγονός πως δεν υπάρχουν επίσημες καταγραφές πως υπήρξε μάρτυρας, συγκαταλέγεται στη σχετική λίστα της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Κατά
Ο πάπας Υγίνος ήταν ο πρώτος πάπας που εισήγαγε τον θεσμό των αναοδόχων στις βαπτίσεις. Παρά το γεγονός πως και άλλοι πάπες έκαναν βαπτίσεις, ο Υγίνος ήταν ο πρώτος που ζητούσε από τους γονείς να επιλέξουν αναδόχους και τους έκανε μέρος του μυστηρίου.
Ο πάπας Ελευθέριος 174 – 189 μ.Χ.
Ο πάπας Ελευθέριος υπήρξε ο 13ος πάπας της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Η θητεία του ήταν μια από τις μεγαλύτερες στον παπικό θρόνο. Η εκκλησία τον αναγνωρίζει ως Άγιο και παρότι κάποιες παραδόσεις τον θεωρούν μάρτυρα, αυτό δεν είναι κοινά αποδεκτό.
Ο Ελευθέριος είχε γεννηθεί στη Νικόπολη της Ηπείρου, περίπου το 130 μ.Χ. Οι γονείς του του έδωσαν το όνομα Ελευθέριος και εκείνος επέλεξε να το διατηρήσει όταν έγινε πάπας. Όταν αποφάσισε να αφοσιωθεί στην εκκλησία, έγινε διάκονος και εργάστηκε στο πλευρό επισκόπων στην εκκλησία της Ρώμης.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του στον παπικό θρόνο, ο Ελευθέριος ήρθε αντιμέτωπος με το κίνημα του μοντανισμού, τη σημαντικότερη αίρεση που προέκυψε από τη συνάντηση του χριστιανισμού με την τοπική παγανιστική παράδοση της υπαίθρου της Μικράς Ασίας.
Η σημαντικότερη αίρεση που προέκυψε από τη συνάντηση του χριστιανισμού με την τοπική παγανιστική παράδοση της υπαίθρου της Μ. Ασία. Το κίνημα που ιδρύθηκε από τον Μοντανό, διαφοροποιούνταν από πολλές από τις διδαχές της εκκλησίας. Ο Μοντανός, ταξίδευε μαζί με δύο γυναίκες και συχνά ισχυρίζονταν πως ήταν η ενσάρκωση της Αγίας Τριάδας. Ο πάπας Ελευθέριος αναγκάστηκε σε αρκετές περιπτώσεις να μιλήσει εναντίον του συγκεκριμένου κινήματος.
Ένα από τα μοναδικά παπικά διατάγματα που αποδίδονται στον Ελευθέριο είναι αυτό που αναφέρεται στο φαγητό. Στο διάταγμά του ο Ελευθέριος ανέφερε ότι οι Χριστιανοί δεν θα έπρεπε να αρνηθούν τρόφιμα που τους προσφέρθηκαν ή τα τρόφιμα που ήταν διαθέσιμα σε αυτούς καθώς προέρχονταν από τον Θεό. Υπάρχει η πεποίθηση ότι το διάταγμα εκδόθηκε για πρώτη φορά από άλλον πάπα και ότι ο Ελευθέριος απλώς το επανεξέδωσε. Οι ιστορικοί πιστεύουν επίσης ότι αυτός ήταν ο τρόπος του να μιλήσει εναντίον εκείνων που ακολουθούσαν άλλα θρησκευτικά κινήματα που περιλάμβαναν διατροφικούς νόμους όπως η εβραϊκή πίστη.
Παρά το γεγονός ότι η εκκλησία έχει ημέρα αφιερωμένη στη μνήμη του πάπα Ελευθέριου, δεν υπάρχει αναφορά στον θάνατό του. Πιθανότατα πέθανε το 199 μ. Χ., χρονολογία που θεωρείται και η τελευταία της θητείας του. Παρά το γεγονός πως πολλοί θεωρούν πως είχε μαρτυρικό θάνατο, αρκετοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν πως πέθανε από φυσικά αίτια.
Ο πάπας Ελευθέριος, 13ος κατά σειρά, έμεινε στον θρόνο του για 15 χρόνια και 34 ημέρες, περισσότερες δηλαδή από 5.500 ημέρες. Αυτό τον κάνει τον μακροβιότερο πάπα μέχρι τον πάπα Ζεφυρίνο, ο οποίος έμεινε στη θέση για 18 χρόνια.
Ο πάπας Σίξτος Β’ 257-258
Το όνομα του πάπα Σίξτου Β’, του 24ου πάπα αποτελεί παραφθορά του ελληνικού «Ξυστός», που σημαίνει «γυαλισμένος». Ήταν Πάπας ή επίσκοπος της Ρώμης από τις 30 Αυγούστου του 257 έως το θάνατό του στις 6 Αυγούστου του 258. Μαρτύρησε κατά τη διάρκεια των διωγμών από τον αυτοκράτορα Βαλεριανό.
Σύμφωνα με το Liber Pontificalis, γεννήθηκε σε ελληνικό έδαφος και μάλιστα θεωρείται ότι ήταν Αθηναίος. Ωστόσο, το γεγονός αυτό είναι αβέβαιο και αμφισβητείται από σύγχρονους ιστορικούς που θεωρούν πως ο συγγραφέας του Liber Pontificalis συγχέει τον πάπα με Έλληνα νεοπυθαγόρειο σύγχρονό του ονόματι Ξύστο.
Ως επίσκοπος Ρώμης, ο Σίξτος μερίμνησε για την αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ των αφρικανικών και των ανατολικών Ορθόδοξων Εκκλησιών, οι οποίες είχαν διαταραχθεί από τον προκάτοχό του με αφορμή το ζήτημα του αιρετικού βαπτίσματος. Κατά τους διωγμούς του Βαλεριανού, όταν απαγορεύτηκαν οι ταφικές τιμές και δημεύτηκαν τα κοιμητήρια, μετέφερε τα λείψανα των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στην κατακόμβη του Αγίου Σεβαστιανού.
Στις 6 Αυγούστου του 258 ο Σίξτος μαρτύρησε με αποκεφαλισμό, κατά τους διωγμούς του Βαλεριανού. Μαζί του εκτελέστηκαν 6 ακόμα διάκονοι: Ιανουάριος, Βικέντιος, Μάγνος, Στέφανος, Ευτυχής και Αγαπητός. Η μνήμη του τιμάται από την Καθολική Εκκλησία στις 7 Αυγούστου μαζί με των συντρόφων του, ενώ η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 10 Αυγούστου.