Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι δεν έλειψαν καθόλου οι πολιτικές και πάσης φύσεως εξελίξεις από το 2024 και όσο κι αν μας αρέσει να συνδέουμε την αλλαγή του χρόνου με ένα νέο, φρέσκο ξεκίνημα, η νέα χρονιά κουβαλά στην πλάτη της ένα διόλου ευκαταφρόνητο φορτίο τόσο για την Κρήτη και την Ελλάδα ευρύτερα, όσο οπωσδήποτε και κυρίως για τον κόσμο ολόκληρο.
Σε επίπεδο Κρήτης πρέπει να ομολογήσουμε ότι η περασμένη χρονιά ήταν μάλλον σταθερή, με συγκεκριμένα όμως επιμέρους θέματα που είχαν έως και ιδιαίτερα αρνητική χροιά και αφήνουν οπωσδήποτε υποθήκες για το 2025. Πρώτο και κύριο το ζήτημα των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και κυρίως της λειψυδρίας, που την χρονιά που έφυγε μας απασχόλησε όσο ποτέ άλλοτε… Οι καλές βροχές και τα χιόνια των τελευταίων ημερών είναι μεν ενθαρρυντικές για το νέο έτος, ωστόσο όλα είναι στον αέρα, γιατί είναι ανάγκη να συνεχιστούν με συνήθεις ρυθμούς ως τον Φεβρουάριο, προκειμένου να πάρει η Κρήτη μια καλή ανάσα. Και σίγουρα, η χρονιά αυτή πρέπει να γίνει αφετηρία μιας στρατηγικής διερεύνησης των τρόπων που θα κάνουν το νησί πιο ανθεκτικό απέναντι σε όσα δυστυχώς έρχονται.
Μιας και μιλάμε για στρατηγικό σχεδιασμό, το ’24 ήταν η χρονιά που όσο καμία άλλη μπήκαν στη δημόσια συζήτηση τα μεγάλα, στρατηγικά έργα υποδομής της Κρήτης. ΒΟΑΚ, νέο αεροδρόμιο, συνδετήριοι άξονες, ενεργειακές συνδέσεις, η τύχη του “Ν.Καζαντζάκης” σε πρώτο πλάνο, με τα υπεράκτια αιολικά, τις επεκτάσεις των οδικών αξόνων, την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων και τις μεγάλες τουριστικές επενδύσεις να έπονται. Επιστέγασμα φυσικά η τύχη του λιμένα Ηρακλείου που άλλαξε και επίσημα χέρια, για να έρθει στην κυριότητα του ομίλου Γκριμάλντι με ό,τι αυτό συνεπάγεται… Πολλές και ισχυρές λοιπόν οι προκλήσεις που φέρνει το ’25 για τον α’και β’ βαθμό αυτοδιοίκησης που έχει να παλέψει και την κεντρική διοίκηση, αλλά και τις απαιτήσεις των πολιτών φυσικά.
Η κεντρική κυβέρνηση έχει προφανώς “το μαχαίρι και το πεπόνι”, και για τις υποδομές της Κρήτης. Η αλήθεια είναι ότι η παρούσα κυβέρνηση έχει δείξει ένα ενδιαφέρον για την προώθηση των υποδομών στο νησί, ωστόσο οι ρυθμοί κατά κανόνα εξακολουθούν να είναι εξαντλητικοί, ενώ ο σχεδιασμός συχνά πάσχει, όπως απέδειξαν και ο ΒΟΑΚ και οι συνδέσεις του αεροδρομίου Καστελίου. Το ’24 πάντως σε ό,τι αφορά την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη είχε διττό πρόσημο. Από τη μια μεριά προσγειώθηκε σε επίπεδο ποσοστών από το 41% στο οποίο πετούσε στις εθνικές εκλογές του ’23 στο 28% των ευρωεκλογών. Ισχυροί οι κλυδωνισμοί, που εκδηλώθηκαν με ενίσχυση των δυνάμεων στα δεξιά της ΝΔ κι έφτασαν ως τη διαγραφή του Αντώνη Σαμαρά και την φανερή διαφοροποίηση του Κώστα Καραμανλή. Δύσκολοι καιροί για πρώην, αλλά και νυν πρωθυπουργούς…
Δυσκολίες λοιπόν για τον Κ.Μητσοτάκη, που ωστόσο από την άλλη κατάφερε έστω και λαβωμένη να διατηρήσει την πολιτική του κυριαρχία, λόγω της ευρύτερης κατάστασης στην αντιπολίτευση. Εκεί εξακολούθησε να κυριαρχεί ο κατακερματισμός, γεννήθηκαν όμως ενδεχομένως και οι βάσεις για την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού την χρονιά που έκλεισε. Οι ευρωεκλογές προκάλεσαν σοβαρές δονήσεις και στα κόμματα της Κεντροαριστεράς. Ο δρόμος όμως που βάδισαν ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ ήταν όλως διαφορετικός. Το μεν ΠΑΣΟΚ κατάφερε να επιβεβαιώσει την ισχυρή κυριαρχία του Νίκου Ανδρουλάκη μέσα από μια άψογη πολιτικά διαδικασία και μάλιστα λίγο αργότερα να αναδειχθεί σε αξιωματική αντιπολίτευση λόγω της αποδρομής του ΣΥΡΙΖΑ. Οι δημοσκοπήσεις δίνουν στον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ ένα ισχυρό momentum που μέσα στο 2025 μπορεί να αποδειχθεί σε παράγοντα ανατροπής. Ο δε ΣΥΡΙΖΑ βυθίστηκε σε μια βαθιά κρίση εσωστρέφειας και αλληλοσπαραγμού, με τον Στέφανο Κασσελάκη εντέλει να εξορίζεται και να συγκροτεί το δικό του “Κίνημα Δημοκρατίας”, τον Σωκράτη Φάμελλο να γίνεται πρόεδρος νιώθοντας την ανάσα του Παύλου Πολάκη στον σβέρκο του και την όλη πάλαι ποτέ παράταξη να αριθμεί πλέον πέντε κόμματα, μαζί με την Νέα Αριστερά και τα προσωποπαγή της Ζωής Κωνσταντοπούλου και του Γιάνη Βαρουφάκη.
Μ’ όλα τούτα πάντως, συνολικά οι πολιτικοί τριγμοί στην Ελλάδα παρέμειναν πολύ λίγοι και η χώρα έδωσε εικόνα σταθερότητας το 2024, που δίνει κάποιες καλές προϋποθέσεις για το ’25. Η οικονομία, με όλη την χρόνια αβεβαιότητα και έλλειψη μεταρρυθμίσεων που τη μαστίζει έδειξε τάσεις σταθερής βελτίωσης μακροοικονομικά, μόλο που οι πολίτες μάλλον καθόλου δεν το νιώθουμε αυτό άμεσα στην καθημερινότητα. Το σκηνικό όμως ταυτόχρονα σε μεγάλες χώρες της Ευρώπης είναι εξαιρετικά ασταθές και πολλαπλά προβληματικό, πολιτικά και οικονομικά. Στην πρώτη γραμμή της αβεβαιότητας οι παραδοσιακοί πυλώνες της Ευρώπης, η Γαλλία και η Γερμανία.
Στο Παρίσι ο Εμμανουέλ Μακρόν φαίνεται να διολισθαίνει σε ολοένα και πιο ασθενείς κυβερνήσεις, χωρίς κοινοβουλευτική πλειοψηφία και ανάμεσα πια στις συμπληγάδες του δεξιού και αριστερού ριζοσπαστισμού που τον πιέζουν αμφίπλευρα με όπλο την δική του αναποτελεσματικότητα. Στο Βερολίνο ο τριετής βίος της ταλαιπωρημένης τρικομματικής κυβέρνησης του Όλαφ Σολτς έληξε και το ’25 πιθανότατα θα φέρει τον Φεβρουάριο τον Φρίντριχ Μερτς των Χριστιανοδημοκρατών στην καγκελαρία, χωρίς όμως κανένα ιδιαίτερο εχέγγυο για καλύτερη τύχη απέναντι στα σοβαρά προβλήματα της έλλειψης ανταγωνιστικότητας και της μετανάστευσης που κατατρύχουν τη Γερμανία. Από κοντά και η πολιτική αστάθεια στην Ισπανία και την Πορτογαλία, η φαγωμάρα εντός της ΕΕ με τους φιλορώσους Ούγγρους και Σλοβάκους, η άνοδος της ακροδεξιάς σχεδόν παντού, η αδυναμία να αναπτυχθεί η αμυντική και στρατηγική αυτονομία της Ένωσης και οι τεράστιες προκλήσεις της νέας κυβέρνησης του Κηρ Στάρμερ στο Ηνωμένο Βασίλειο, συνθέτουν τη μεγάλη εικόνα της Ευρώπης καθώς ανοίγει η αυλαία του 2025.
Το ’25 που με το “καλημέρα” σχεδόν θα κάνει πραγματικότητα την πιο πολυσυζητημένη σίγουρα εξέλιξη του προηγούμενου έτους. Την επαναφορά του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, με την ορκωμοσία του στις 20 Ιανουαρίου. Και τι δεν έχει ειπωθεί από τον ίδιο και πολλούς άλλους για αυτή την μεταβολή και όσα θα φέρει για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον κόσμο ολόκληρο… Το σίγουρο είναι ότι εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς πως αρκετά πράγματα θα αλλάξουν μέσα στο 2025, όχι όμως τόσα όσα περιμένουμε και όχι απαραίτητα στην κατεύθυνση που περιμένουμε. Ο Τραμπ που έρχεται σε λιγότερο από τρεις εβδομάδες στο Οβάλ Γραφείο θα έχει σημαντική διαφορά από εκείνον που έφυγε, εκτιμούν αρκετοί και μάλλον έχουν δίκιο. Θα έχει… υπασπιστή και τον πολύ Έλον Μασκ βέβαια, για όσο καταφέρουν τουλάχιστον να συνυπάρχουν!
Σε σχέση με τη διεθνή πολιτική και οικονομία, οι διακηρύξεις του Τραμπ κινούνται σε δύο κατευθύνσεις για την νέα χρονιά: επιβολή σοβαρών δασμών προς Κίνα, Ευρωπαϊκή Ένωση, Καναδά και Μεξικό, δηλαδή στην πραγματικότητα περαιτέρω άρση της ελευθερίας στο διεθνές εμπόριο και γρήγορη διευθέτηση των μεγάλων περιφερειακών συγκρούσεων, στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή. Το κατά πόσο και με ποιους συμβιβασμούς για όλους θα υλοποιηθούν όλα αυτά είναι μέγα ζητούμενο και μέλλει να το δούμε, μάλλον σύντομα μέσα στο 2025. Γιατί τόσο στην σύγκρουση Ρωσίας και Ουκρανίας, όσο και στις επιμέρους συγκρούσεις πέριξ του Ισραήλ, οι αντιμαχόμενες πλευρές ως τώρα δείχνουν εξαιρετικά απρόθυμες να συμβιβαστούν με οτιδήποτε δεν εξασφαλίζει σοβαρό συμβιβασμό αντίστοιχα και από την απέναντι πλευρά. Όσο τώρα για την πολιτική των δασμών, ήδη έχουν αρχίσει να βαρούν τα… όργανα από τους κολοσσούς της αμερικανικής βιομηχανίας που βλέπουν τις πρώτες ύλες και τα βιομηχανικά υλικά που προμηθεύονται από την Κίνα να ακριβαίνουν θεαματικά. Συνεπώς, αναμένουμε στο ακουστικό μας!
Τέλος, αλλά εξαιρετικά σημαντικό, το 2024 έστρωσε απόλυτα τον δρόμο για την καθολική κυριαρχία της τεχνητής νοημοσύνης σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητας και της παραγωγής. Οι ρυθμοί με τους οποίους εξελίσσεται τη τεχνολογία της ΑΙ είναι στην πραγματικότητα ασύλληπτοι για τον μέσο άνθρωπο, δεν τους αντιλαμβανόμαστε. Ήδη η ρύθμιση της ανάπτυξης και των εφαρμογών αυτής της τεχνολογίας έχει καθυστερήσει δραματικά και δεν είμαστε στην πραγματικότητα σίγουροι για πολλά από αυτά που μπορεί να κληθούμε να αντιμετωπίσουμε στο άμεσο μέλλον. Είναι δεδομένο ότι μέσα στο ’25 η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης θα συνεχιστεί με κλιμακούμενο ρυθμό προς όλες τις κατευθύνσεις, δημιουργώντας παράλληλα διαρκώς προκλήσεις και ευκαιρίες. Απαιτείται μέγιστη εγρήγορση και περισσότερη λογοδοσία από τις μεγα-επιχειρήσεις που καθοδηγούν τις εξελίξεις.
Κι έτσι, με αυτά τα κυρίαρχα στοιχεία μπαίνουμε στο 2025. Οφείλουμε να είμαστε αισιόδοξοι, εξίσου όμως και προβληματισμένοι. Ας ευχόμαστε ωστόσο, αν δεν μπορούμε να αποφύγουμε τις κακοτοπιές, να έχουμε τη δύναμη και την αντοχή να τις αντιμετωπίσουμε όσο καλύτερα μπορούμε. Χαρούμενο 2025 για όλους!