ΤΙ ΔΕΙΧΝΕΙ ΣΧΕΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ
Όταν οι μαθητές κοιμούνται λιγότερο και συναντούν το αλκοόλ
Η προετοιμασία για τις πανελλαδικές εξετάσεις… κοστίζει μία ώρα ύπνου ενώ τα tablets διώχνουν τον Μορφέα.
Τα παραπάνω αποτελούν κάποια από τα αποτελέσματα της μελέτης για τις συνήθειες ύπνου των μαθητών σχολείων της πόλης του Ηρακλείου που πραγματοποίησε το Πειραματικό Λύκειο Ηρακλείου σε συνεργασία με το Εργαστήριο Διαταραχών Ύπνου της Πανεπιστημιακής Κλινικής Εντατικής Θεραπείας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου Κρήτης.
Η επεξεργασία των ερωτηματολογίων είναι σε εξέλιξη και τα πρώτα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν στις εργασίες της ημερίδας «Εγκέφαλος και εθισμός: Τι επιλέγεις να σε οδηγεί;» που θα πραγματοποιηθεί σήμερα στις 5.30 το απόγευμα στο Αμφιθέατρο Μανασάκη, Φοιτητικό Κέντρο του Π.Κ στο πλαίσιο της εβδομάδας ενημέρωσης για τον Εγκέφαλο, υπό τη διοργάνωση του Μουσείου Ιατρικής Κρήτης.
Σκοπός της έρευνας ήταν να ερευνηθεί εάν οι συνήθειες ύπνου των μαθητών αφενός μεταβάλλονται ανάλογα με την ηλικία τους (τάξη) και αφετέρου εάν συσχετίζονται με τις επιδόσεις τους στο σχολείο.
Έτσι, 736 μαθητές συμπλήρωσαν ένα ανώνυμο ερωτηματολόγιο 26 προκατασκευασμένων ερωτήσεων. Η σύνθεση των ερωτήσεων αποσκοπούσε στη συλλογή πληροφοριών για τις συνήθειες ύπνου των μαθητών που σχετίζονται, για παράδειγμα, με την αίσθηση κόπωσης- κούρασης κατά τη διάρκεια της ημέρας, την τελευταία τους ασχολία πριν τον ύπνο, την κατανάλωση αλκοολούχων και καφεϊνούχων ροφημάτων, καθώς και τις απόψεις των γονιών τους για τις αναγκαίες ώρες ύπνου τόσο των παιδιών τους όσο και των ίδιων. Τα ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν από 241 μαθητές Γυμνασίου και 495 μαθητές Λυκείου, από σχολεία της πόλης του Ηρακλείου.
Σημειώνεται πως στην Ελλάδα δεν υπάρχουν μελέτες που να συνδέουν τις συνήθειες ύπνου των μαθητών με την επίδοσή τους στο σχολείο.
Οι υποψήφιοι κοιμούνται λιγότερο
Κατά δήλωση των 736 ερωτηθέντων μαθητών υπάρχει μία σαφής ελάττωση ωρών ύπνου από 7,7 ώρες στους μαθητές Α΄ Γυμνασίου σε 6,6 ώρες σε μαθητές Γ΄Λυκείου. Η έλλειψη αυτή ύπνου σε μαθητές μεγάλων τάξεων Λυκείου αναπληρώνεται μερικώς από τον μεσημεριανό ύπνο (siesta), χωρίς να σημαίνει αυτό ότι ο μεσημεριανός ύπνος έχει τα ίδια ποιοτικά χαρακτηριστικά με το νυχτερινό. Σημαντικό εύρημα της μελέτης είναι ότι το 60% με 70% των ερωτηθέντων μαθητών πριν κοιμηθούν κάνουν εργασίες ή χαλαρώνουν μπροστά σε μία οθόνη είτε αυτή είναι υπολογιστής ή smartphone ή τηλεόραση.
Αυτό έχει ως συνέπεια την καθυστέρηση έκκρισης της μελατονίνης, ορμόνης υπεύθυνης για την έλευση του ύπνου και συνεπώς τη μετατόπιση του σε πιο βραδινές ώρες. Η υπνηλία των μαθητών κατά τις πρώτες ώρες του πρωινού ωραρίου, ιδιαίτερα των μαθητών Γ΄ Λυκείου, είναι επίσης ένα από τα ευρήματα της έρευνας αυτής.
Η αντιμετώπισή της από τους μαθητές αυτούς γίνεται με κατανάλωση διεγερτικών ουσιών όπως καφέ. «Ένα εύρημα που πρέπει να μας προβληματίσει είναι η περιστασιακή κατανάλωση αλκοόλ από τους μαθητές Λυκείου (πάνω από 50%), ενώ για τους μαθητές Γυμνασίου είναι μικρότερο από 10%. Από την άλλη όμως παρήγορο είναι ότι μόλις το 10% των μαθητών Λυκείου περιστασιακά καπνίζει» αναφέρουν οι μαθητές του σχολείου.
Οι υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί είναι οι κ.κ. Αντώνης Μαργαρίτης, Περικλής Γεωργιάδης και οι μαθητές του Ομίλου Πειραματικής Θεμελίωσης των Φυσικών Επιστημών, Αλεξάκης Αλέξης, Γκίζης Κωστής, Καπελάκης Γρηγόρης, Μπελενιώτης Δημήτρης, Πατεράκη Ραφαέλα, Πιπεράκη Αννα, Σαλκιντζή Γωγώ, Σκουραδάκη Εύα, Τραχανά Ευτυχία και Φραγλούλη Ειρήνη. Η έρευνα έγινε σε συνεργασία με τους κ. κ Χριστίνα Αλεξοπούλου, πνευμονολόγο- εντατικολόγο ΠΑΓΝΗ και Δημήτρη Γεωργόπουλο, καθηγητή Ιατρικής Π.Κ.
Επαρκής ύπνος, καλοί βαθμοί
Σημειώνεται πως η εφηβική ηλικία συνοδεύεται από μία βιολογικά οδηγούμενη μετατόπιση του κιρκάδιου ρυθμού. Ως αποτέλεσμα, οι έφηβοι υποσυνείδητα καθυστερούν (κατά περίπου δύο ώρες) τη βραδινή έλευση του ύπνου. Το συγκεκριμένο βέβαια γεγονός σε συνδυασμό με την αναγκαστική πρωινή έγερση κατά τη σχολική περίοδο συγκρούεται με την αυξημένη στους εφήβους ανάγκη για έναν εκτενέστερο ύπνο. Συγκεκριμένα, αν και οι έφηβοι χρειάζονται περίπου 9 με 10 ώρες ύπνου κάθε βράδυ, σπάνια κοιμούνται ικανοποιητικά.
Σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι οι έφηβοι στην Ευρώπη κοιμούνται κατά μέσο όρο 7.9 ώρες ενώ πάνω από το 25% εμφανίζουν σημεία έλλειψης ύπνου. Συγκεκριμένα, οι Έλληνες μαθητές όσον αφορά τον βραδινό τους ύπνο κοιμούνται λιγότερο και πιο αργά σε σύγκριση με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους συνομηλίκους τους (περίπου 7.5 ώρες).
Αν ωστόσο προσμετρηθεί και ο μεσημεριανός ύπνος τότε κοιμούνται συγκριτικά περισσότερο (8.9 έναντι 8.5). Πράγματι στην Ελλάδα, ένα αξιοσημείωτο ποσοστό του 43-46% επιλέγει να ενσωματώσει στο πρόγραμμά του τον μεσημεριανό ύπνο ο οποίος, διαρκώντας περίπου 1.5 ώρα, αυξάνει αξιόλογα τον μέσο ολικό ύπνο.
Παράλληλα, έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες σε χώρες του εξωτερικού που συσχετίζουν τον ύπνο με την επίδοση των μαθητών στο σχολείο. Κατά γενική ομολογία μαθητές με υψηλότερες βαθμολογίες έτειναν να κοιμούνται περισσότερο το βράδυ, να παρουσιάζουν λιγότερες διαταραχές ύπνου και σημεία υπνηλίας την ημέρα, να εκμεταλλεύονται τακτά τον μεσημεριανό ύπνο και να ξυπνάνε νωρίτερα τα Σαββατοκύριακα. Είναι χαρακτηριστικό το ότι μόλις μία μικρή απόκλιση 17-33 λεπτών στη διάρκεια του βραδινού ύπνου διαχώριζε τους μαθητές με βαθμολογίες Α/Β από εκείνους με C/D/F, δηλώνοντας ότι τόσο η ποιότητα όσο και η ποσότητα του ύπνου επηρεάζουν την επίδοση του μαθητή.
Επιπλέον, η έλευση ύπνου μετά τις μεταμεσονύκτιες ώρες προκαλεί σημαντική ελάττωση του συνολικού χρόνου του REM ύπνου και έχει ως αποτέλεσμα την έκπτωση των ανωτέρω εγκεφαλικών λειτουργιών (π.χ. επαγωγική σκέψη). Ως εκ τούτου, ο μη ικανοποιητικός ύπνος εμποδίζει τις πληροφορίες της προηγούμενης ημέρας να καταγραφούν στα νευρωνικά δίκτυα του εγκεφάλου, με σκοπό να επαναχρησιμοποιηθούν όποτε το άτομο το επιθυμήσει (δυσλειτουργία συνδυαστικής μνήμης).