Της Κατερίνας Μυλωνά
Κοιτάνε ψηλά στον ουρανό και μετρούν τα άστρα συντροφιά με τους μαθητές του Mathesis! Οι αστροφυσικοί του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, Δρ. Βάσω Παυλίδου και Δρ. Κώστας Τάσσης, μιλούν στην «Π» για το μάθημα «Ταξίδι στο Σύμπαν. Σταθμός πρώτος – Το ηλιακό μας σύστημα» που εγκαινιάζει τον νέο κύκλο μαθημάτων Εύρηκα-Εύρηκα, με τον οποίο επιχειρείται μια μικρή παρέμβαση στη μέση εκπαίδευση, αυτή την τόσο κρίσιμη βαθμίδα του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Στόχος του είναι να… μολύνει λίγο τον στείρο εγκυκλοπαιδισμό του συστήματος –την παθητική κατανάλωση έτοιμων γνώσεων– με μια μικρή δόση από τη χαρά της ανακάλυψης. Τη χαρά της πραγματικής μάθησης: Την έκπληξη από το απροσδόκητο αποτέλεσμα ενός απλού πειράματος, τον αιφνιδιασμό από ένα «αυθάδες» ερώτημα, την αίσθηση ομορφιάς από την κομψή λύση ενός μαθηματικού προβλήματος ή τη δημιουργική δραστηριότητα από τους ίδιους τους μαθητές. Το νέο, λοιπόν, ταξίδι του Mathesis είναι ένα ταξίδι στο σύμπαν. Ένα ταξίδι για όλους, μιας και δεν απαιτείται καμία πρότερη γνώση. Φυσικής και οι μαθηματικές έννοιες που θα χρησιμοποιηθούν θα είναι οικείες σε κάθε ταξιδιώτη που έχει τελειώσει την πρώτη γυμνασίου. Θα είναι ένα ταξίδι αναζήτησης, μιας και αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο δεν είναι οι ίδιες οι απαντήσεις, αλλά το πώς φτάνουμε σε αυτές. Πώς ξέρουμε ό,τι ξέρουμε για το σύμπαν; Και πώς θα ανακαλύψουμε ό,τι δεν ξέρουμε ακόμη; Η πρώτη στάση θα είναι η κοσμική μας γειτονιά, το Ηλιακό Σύστημα. Σκοπός είναι να γνωρίσουμε το σπίτι μας, τη Γη, ως μέρος της δικής μας γωνιάς του σύμπαντος. Θα μιλήσουμε για τον ουρανό όπως τον βλέπουμε από τον πλανήτη Γη. Για τα πιο λαμπρά σώματα στον ουρανό, τον Ήλιο και τη Σελήνη. Για τη συναρπαστική ιστορία της ανακάλυψης των νόμων της φύσης που διέπουν τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων, που είναι ταυτόχρονα και η ιστορία της αρχής της επιστήμης της Φυσικής. Για το φιλικό αστέρι της γειτονιάς μας, τον Ήλιο, που παρέχει όλη την ενέργεια που συντηρεί τη ζωή στη Γη και τον πολιτισμό μας, καίγοντας τον εαυτό του με θερμοπυρηνικές αντιδράσεις. Για τους πλανήτες, άλλους κόσμους τόσο διαφορετικούς από τη Γη, και τόσο διαφορετικούς μεταξύ τους. Για τη μεγάλη εξερεύνηση, το ταξίδι των μηχανών που έφτιαξε η ανθρωπότητα ως τα πέρατα του Ηλιακού Συστήματος, και πέρα από αυτό.
Σκηνοθετημένο υπό μορφήν σωκρατικών διαλόγων, το μάθημα απευθύνεται σε ένα ευρύ φάσμα ηλικιών –από μαθητές γυμνασίου μέχρι ηλικιωμένους… νέους– και επιδιώκει να κάνει τους «φοιτητές» του συμμέτοχους σε μια διαδικασία ανακάλυψης κι όχι παθητικούς «καταναλωτές» ετοιμοπαράδοτων γνώσεων. Με διδάσκοντες δύο ξεχωριστούς νέους αστροφυσικούς φιλοδοξεί να ταράξει λίγο τα νερά στον τρόπο που διδάσκουμε και μαθαίνουμε την επιστήμη στη χώρα μας. Η «επιβίβαση» για το πρώτο διαστημικό ταξίδι του Mathesis που ξεκινά την Δευτέρα 6 Μαΐου έχει ήδη αρχίσει και φυσικά συνεχίζεται στο mathesis.cup.gr!
«Η χαρά της εξερεύνησης»
Η Δρ. Βάσω Παυλίδου αναφέρει πως «το γύρισμα αυτού του μαθήματος το χαρήκαμε με την καρδιά μας – νομίζω πως αποστάξαμε ό,τι μας γεμίζει με ενθουσιασμό στην Αστρονομία: τη χαρά της εξερεύνησης, της ανακάλυψης, της αναζήτησης της αλήθειας, της συζήτησης, της διαφωνίας, της κατανόησης. Και κρατήσαμε το μάθημα «καθαρό» από ό,τι απωθεί το ευρύ κοινό από τις θετικές επιστήμες: καθόλου περίπλοκα μαθηματικά, καθόλου στείρα παράθεση πληροφορίας χωρίς λόγο – χωρίς να λέει μια ιστορία ή χωρίς να απαντά ένα ερώτημα που καίει. Ελπίζουμε ότι και οι συνταξιδιώτες μας θα το χαρούν όσο κι εμείς, θα διασκεδάσουν, αλλά και θα δουν έναν καινούριο για πολλούς, συστηματικό τρόπο που χρησιμοποιούμε εμείς οι επιστήμονες για να απαντούμε ερωτήσεις και να λύνουμε προβλήματα: την επιστημονική μέθοδο, το πείραμα, τη φιλοσοφία της Φυσικής».
«Ταξιδέψτε μαζί μας»
Ο Δρ. Κώστας Τάσσης εξηγεί πως «προσπαθήσαμε να κάνουμε ένα μάθημα πραγματικά «για όλους». Είχαμε στο νου μας τους μαθητές του γυμνασίου και του λυκείου, αλλά και κάθε άνθρωπο που τον μαγεύει ο νυχτερινός ουρανός. Όχι μόνον αυτούς που τους γοητεύουν η Φυσική και τα Μαθηματικά, αλλά κυρίως και όλους τους υπόλοιπους, που η ιδέα ενός μαθήματος θετικών επιστημών δεν τους ενθουσιάζει. Έτσι καταλήξαμε με ένα μάθημα χωρίς καμία προαπαιτούμενη γνώση θετικών επιστημών, χωρίς μαθηματικά πέραν όσων θα χρησιμοποιούσαμε στην καθημερινότητά μας. Δεν γυρίσαμε μια σειρά διαλέξεων, κάναμε μια σειρά συζητήσεων – μεταξύ μας, με τη Φύση και τις μεγάλες μορφές τις επιστήμης της Φυσικής, και, τώρα, ελπίζουμε, με τους συνταξιδιώτες μας στο μάθημα. Σας προσκαλούμε όλους να ταξιδέψετε μαζί μας!»
Νέοι και κορυφαίοι αστροφυσικοί
Ο Κώστας Τάσσης και η Βάσω Παυλίδου είναι αστροφυσικοί στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Ινστιτούτο Αστροφυσικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας. Συζητούν μεταξύ τους για θέματα Αστρονομίας και Αστροφυσικής από το 1995. Σπούδασαν Φυσική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, και πήραν διδακτορικό στην Αστρονομία από το Πανεπιστήμιο του Ιλλινόις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εργάστηκαν ως μεταδιδακτορικοί υπότροφοι στις ΗΠΑ, στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο και στην Πασαντίνα της Καλιφόρνια (ο Κώστας στο Εργαστήριο Αεριώθησης της ΝΑΣΑ και η Βάσω στο Καλτέκ), και ως επισκέπτες ερευνητές στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ για τη Ραδιοαστρονομία στη Βόννη της Γερμανίας. Από το 2012 βρίσκονται στην Κρήτη, όπου αυτή τη στιγμή υπηρετούν ως αναπληρωτές καθηγητές στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ηράκλειο. Ο Κώστας είναι επικεφαλής του διεθνούς πειράματος PASIPHAE που χαρτογραφεί το μαγνητικό πεδίο του Γαλαξία μας, αναζητώντας το αποτύπωμα των πρώτων στιγμών του σύμπαντος. Η Βάσω συντονίζει από το 2013 το διεθνές πείραμα RoboPol που μελετά πίδακες αερίου που εκτοξεύονται από υπερ-μαζικές μαύρες τρύπες στα κέντρα των γαλαξιών, και είναι επικεφαλής του διεθνούς πειράματος PHAESTOS που αναζητά την προέλευση των πιο ενεργητικών σωματιδίων στο σύμπαν.
Info: [email protected] / 2810-391048.