Η διάρθρωση του εθνικού ακαδημαϊκού χάρτη, κατά το έτος 2023, παρουσιάζει σχεδόν τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτή των προηγουμένων τεσσάρων ετών, έτσι όπως εξελίχθηκε από το 2018 στην παρούσα μορφή μετά από την απορρόφηση 10 εκ των 14 Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων σε υφιστάμενα (11) Πανεπιστήμια και την μετατροπή 3 TEI σε Πανεπιστήμια.
Αυτό τονίζεται στην Ετήσια Έκθεση για την Ποιότητα της Ανώτατης Εκπαίδευσης 2023, που παρέδωσε προσφάτως στον πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων, Κωνσταντίνο Τασούλα, ο πρόεδρος της ΕΘΑΑΕ, καθηγητής Περικλής Α. Μήτκας.
Σήμερα, στο σύνολο της επικράτειας, λειτουργούν 25 ΑΕΙ, 423 Τμήματα και 614 Προγράμματα Προπτυχιακών Σπουδών. Από τα τελευταία, τα 149 βρίσκονται σε μεταβατικό καθεστώς κατάργησης, ως προγράμματα σπουδών των πρώην ΤΕΙ.
Σημειώνεται η δημιουργία δύο (2) νέων Ξενόγλωσσων Προγραμμάτων Προπτυχιακών Σπουδών και η συνεχιζόμενη αύξηση των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών με 98 νέα.
Αξιοσημείωτη είναι η διάρθρωση των Προπτυχιακών Σπουδών σε επιστημονικά πεδία, στα οποία οι επιστήμες μηχανικού προηγούνται με 19% και έπονται οι ανθρωπιστικές επιστήμες με 16%, ακολουθούν οι κοινωνικές επιστήμες και επιστήμες διοίκησης και οικονομίας με 12%, οι θετικές επιστήμες και επιστήμες υγείας στο 11% και 10% αντίστοιχα, με τις επιστήμες εκπαίδευσης και τις γεωεπιστήμες να ακολουθούν στο 7% και, τέλος, οι επιστήμες πληροφορικής και επικοινωνιών στο 5%.
Μείωση στον αριθμό των ενεργών φοιτητών
Το 2023 το προφίλ των ΑΕΙ στην Ελλάδα παρουσίασε μικρές μεταβολές. Μεταξύ των μεταβολών ήταν η μείωση στον αριθμό των ενεργών φοιτητών (-4,7%) και των αποφοίτων προπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών (-5,5%), ενώ το πλήθος των ΠΜΣ συνέχισε να αυξάνεται (+98). Ακόμη, οι απόφοιτοι των ΠΜΣ αυξήθηκαν κατά 3.280 άτομα.
Οι εισαχθέντες το 2023 αυξήθηκαν ελαφρώς κατά 2,6% καταγράφοντας επιμέρους μειώσεις σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος σε ορισμένα Πανεπιστήμια, κυρίως της περιφέρειας και στην ΑΣΠΑΙΤΕ.
Πού υστερεί η Ελλάδα
Στην Ελλάδα, το ποσοστό των κατόχων πτυχίου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις ηλικίες 25-34 (45,2%) πλησιάζει τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ (47,4%), και θα ήταν ακόμη υψηλότερο αν οι φοιτητές και φοιτήτριες της χώρας μας ολοκλήρωναν τις σπουδές τους σε χρόνο πλησιέστερα στην κανονική διάρκεια των σπουδών.
Όπως είναι αναμενόμενο, το ποσοστό μειώνεται για όλες τις χώρες στις ηλικίες 25-64, με την Ελλάδα να εμφανίζει μεγαλύτερη υστέρηση: 35,1% έναντι 40,7% στον ΟΟΣΑ. Εντυπωσιακή διαφορά σημειώνεται μεταξύ αποφοίτων ανδρών –γυναικών, κατά 10 μονάδες υπέρ των γυναικών στην ηλικιακή ομάδα των 25-34, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη των 27.
Η εικόνα της έρευνας
Στον τομέα της έρευνας παρουσιάζεται σχεδόν η ίδια εικόνα των τελευταίων ετών. Οι ερευνητικές επιδόσεις της χώρας, ως προς την ποσότητα του ερευνητικού έργου, δηλαδή τον αριθμό των επιστημονικών δημοσιεύσεων, εμφανίζονται ικανοποιητικές, ενώ δεν συμβαίνει το ίδιο και με τους δείκτες της ποιότητας του ερευνητικού έργου.
Η αναλογία αναφορές ανά δημοσίευση παρουσίασε πτώση για την Ελλάδα κατά την τελευταία δεκαετία με την τιμή του δείκτη 0,66 κατά το 2013 να πέφτει στο 0,54 κατά το 2023. Η ευρωπαϊκή ερευνητική χρηματοδότηση για την Ελλάδα βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο, ωστόσο τα ΑΕΙ επιτυγχάνουν μικρότερα ποσά έναντι των ερευνητικών κέντρων και των επιχειρήσεων.
Οι διεθνείς κατατάξεις εμφανίζουν μικρές βελτιώσεις για λίγα μόνο από τα ελληνικά ΑΕΙ. Στο σύστημα της Scimago, στα περισσότερα ιδρύματα (17) καταγράφεται επιδείνωση των επιδόσεών τους, ενώ μόνο έξι (6) εμφανίζονται να έχουν σημει- ώσει βελτίωση σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.
Απασχόληση και ανεργία
Παρόλη την εντυπωσιακή αύξηση της απασχόλησης των κατόχων πτυχίου Ανώτατης Εκπαίδευσης που καταγράφεται το τελευταίο έτος, με ποσοστό 76,9%, σημειώνοντας διαφορά 8 ποσοστιαίων μονάδων από το 2016, απομένουν άλλες 8 ποσοστιαίες μονάδες από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ και της Ε.Ε.
Όσον αφορά τις αποδοχές των πτυχιούχων, η Ελλάδα βρίσκεται σε σχετικά χαμηλή θέση μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, απέχοντας 18 ποσοστιαίες μονάδες από τον μέσο όρο.
Ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι η ανεργία των πτυχιούχων (11,8% στους νέους έως 39 ετών και 7,7% στους μεγαλύτερους έως 64 ετών) συνολικά, στην Ελλάδα, εξακολουθεί να βρίσκεται στο υψηλότερο ποσοστό μεταξύ των χωρών της ΕΕ-27, παρόλο που παρουσιάζει τη μεγαλύτερη μείωση μεταξύ των ετών 2019-2023.
Ο φοιτητικός πληθυσμός στην Ελλάδα εμφανίζεται δυσανάλογα διογκωμένος (8,4%) σε σχέση με τον φοιτητικό πληθυσμό όλων των χωρών της Ε.Ε. και διπλάσιος από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (4%) εξαιτίας της συμπερίληψης των μη ενεργών φοιτητών στους εγγεγραμμένους.
Εκτός από το γεγονός ότι το φαινόμενο αυτό εκθέτει τη χώρα, έχει αρνητικές επιπτώσεις στους λοιπούς δείκτες της ανώτατης εκπαίδευσης. Μία από τις επιπτώσεις είναι ότι στον δείκτη της ποσοστιαίας αναλογίας αποφοίτων προς φοιτητές, η Ελλάδα εμφανίζεται στην τελευταία θέση μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, με ποσοστό μόλις 9,8%, το οποίο απέχει πολύ από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (23,9%).
Αρνητικά επηρεάζεται και η αναλογία φοιτητών προς διδακτικό προσωπικό με την Ελλάδα να σημειώνει τη δυσμενέστερη αναλογία μεταξύ των χωρών της Ε.Ε..