Τον φορέα δια βίου μάθησης, το «Δημοτικό Ελεύθερο Ανοικτό Πανεπιστήμιο», ιδρύει στα Μάλια ο Δήμος Χερσονήσου. Το ίδρυμα φέρει το διακριτό τίτλο του ονόματος του μεγάλου κρητικολόγου, αρχαιολόγου, λαογράφου, ιστορικού και φιλολόγου Στέφανου Ξανθουδίδη (1864-1928) και έχει έμβλημα τις περίφημες «μέλισσες», κόσμημα της μινωικής περιόδου το οποίο έχει βρεθεί στην περιοχή των Μαλίων.
Τα μαθήματα θα πραγματοποιούνται σε συγκεκριμένα κτιριακά συγκροτήματα, σε πρώην αίθουσες δημοτικών συμβουλίων και σε άλλους κατάλληλους δημοτικούς χώρους σε όλες τις δημοτικές ενότητες ανάλογα με τα προγράμματα σπουδών που ενδιαφέρουν τους εγγεγραμμένους φοιτητές ανά περιοχή, αλλά πάντα με έδρα το δημοτικό κατάστημα Μαλίων.
Κάθε κύκλος σπουδών θα έχει δικό του γνωστικό αντικείμενο ή επιστημονικά θέματα σύμφωνα με τον διδάσκοντα και θα έχει διάρκεια τριών μηνών (Οκτώβριος-Δεκέμβριος, Ιανουάριος-Μάρτιος, Απρίλιος-Ιούνιος). Τα μαθήματα θα λαμβάνουν χώρα μια φορά την εβδομάδα, ως πιθανότερη ημέρα το Σάββατο και θα διαρκούν τρεις ώρες (11:00π.μ.-14:00μ.μ.).
Κατά το πρώτο έτος σπουδών (ακαδημαϊκό έτος 2017-2018) τα δύο εξάμηνα, χειμερινό και εαρινό, θα καλυφθούν με γνωστικά αντικείμενα γενικής παιδείας με ιδιαίτερη βαρύτητα στην πλουσιότατη τοπική μας ιστορία, όπως αυτή αναδεικνύεται μέσα από τα σύγχρονα ερευνητικά και επιστημονικά πεδία. Κατά τη λήξη επιλογής του προγράμματος σπουδών θα χορηγείται βεβαίωση παρακολούθησης σε όσους θα συμπληρώσουν οκτώ μαθήματα από τον κύκλο των δέκα μαθημάτων.
Δικαίωμα συμμετοχής έχουν όλοι ανεξαρτήτου οικονομικού εισοδήματος και ηλικίας εφόσον φυσικά έχουν συμπληρώσει το δέκατο όγδοο έτος και είναι απόφοιτοι λυκείου. Τα προγράμματα σπουδών περιλαμβάνουν τις ενότητες Ανθρωπιστικές (Τοπική Ιστορία και Πολιτισμός Εκκλησιαστική Ιστορία, Θεολογία, Φιλολογία, Αρχαιολογία…), Κοινωνικές (Κοινωνία και Θρησκεία, Κοινωνιολογία, Οικονομία, Διοίκηση Ανθρωπολογία, Κοινωνία της Πληροφορίας Κυβερνητική, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης…), Τέχνες (Εικαστικά, Μουσική, Θέατρο , Ιστορία της Τέχνης…), Πολιτιστικός Τουρισμός, Πολιτική Παιδεία, Επιστήμες Υγείας(Ιατρική, Βιολογία,…), Θετικές Επιστήμες (Χημεία, Φυσική, Πληροφορική, Μαθηματικά…), Προστασία περιβάλλοντος, Ξένες Γλώσσες, Επαγγελματικός Προσανατολισμός, Παιδαγωγικές Επιστήμες (Παιδαγωγική, Φιλοσοφία, Ψυχολογία, Επιστήμες της Αγωγής, Φυσική Αγωγή, Αθλητισμός) και Σπουδές πρωτογενούς τομέα οικονομίας (γεωπονία, μελισσοκομία, κτηνοτροφία, κτηνιατρική).
Οι αιτήσεις εκδήλωσης ενδιαφέροντος με τα στοιχεία και τις προτιμήσεις των ενδιαφερομένων στα γνωστικά τους αντικείμενα μπορούν να κατατίθενται από τους φοιτητές από τον μήνα Σεπτέμβριο στο δημοτικό κατάστημα Μαλίων, και βάσει των αιτήσεων αυτών θα δημιουργηθούν τα τμήματα ή οι σχολές των συγκεκριμένων επιστημονικών και επαγγελματικών κατευθύνσεων.
Τη μορφή διάρθρωσης των προγραμμάτων σπουδών θα ορίζει η επιστημονική επιτροπή η οποία αποτελείται από ευάριθμους καθηγητές πανεπιστημίου και το άρτια επιστημονικό δυναμικό του ΔΕΑΠ, οι οποίοι θα έχουν και την εξολοκλήρου ευθύνη των προγραμμάτων σπουδών. Στο ΔΕΑΠ ο διδασκόμενος δεν υποχρεούται να καταβάλει δίδακτρα ούτε είναι υποχρεωμένος να αγοράσει βιβλία ή σημειώσεις, καθώς δεν αμείβεται κανείς διδάσκων.
Η δε οργανωτική επιτροπή, η οποία αποτελείται από εννέα μέλη με επικεφαλής το δήμαρχο κ. Γιάννη Μαστοράκη φέρει την ευθύνη για τις απαραίτητες ενέργειες και διεργασίες που σκοπό έχουν την εύρυθμη οργάνωση και λειτουργία του ΔΕΑΠ, όπως το οριστικό σχήμα, τα προγράμματα σπουδών, τον κανονισμό λειτουργίας του, τη χωροθέτηση, τη στελέχωση, το οικονομικό κόστος για τον Δήμο κ.ά.