Γράφει η Λίνα Ψούνη*
Οι ψυχολογικές δεξιότητες στον αθλητισμό, όπως και οι φυσιολογικές δεξιότητες, μπορούν να καλλιεργηθούν ανεξάρτητα από το επίπεδο και την ηλικία.
Γενικότερα, είναι λανθασμένη η εντύπωση, ότι η αθλητική ψυχολογία απευθύνεται μόνο σε πρωταθλητές ή μόνο σε ψυχολογικές δυσκολίες αθλητών.
Μπορεί να εφαρμοστεί άριστα σε όλους τους παρακάτω τομείς:
- χτίσιμο των ψυχολογικών δεξιοτήτων των μικρών αθλητών (πχ αυτοσυγκέντρωση, προσοχή, συμπεριφορες, αυτο-έλεγχος, ψυχική ανθεκτικότητα, κίνητρα)
- συμβουλευτική αθλητών για μεγιστοποίηση της απόδοσης (πχ διαχείριση συναισθημάτων, ανάπτυξη αυτοπεποίθησης, τεχνικές χαλάρωσης, δέσιμο ομάδων, στόχοι)
- αντιμετώπιση ψυχοπαθολογικών προβλημάτων που σχετίζονται με τον αθλητισμό (πχ διαχείριση βάρους, εξάρτηση από την άσκηση, χρήση ουσιών, burnout, τραυματισμοί κ διακοπή αθλητισμού)
- ανάπτυξη προγραμμάτων αγωγής υγείας ( πχ. κάπνισμα, αλκοόλ ντόπινγκ, όπως και την άσκηση και τη διατροφή)
- υποστήριξη και συμβουλευτική προπονητών/ παραγόντων/γονέων
Οι αθλητές όσο μικρότεροι είναι, τόσο καλύτερα εξασκούν και αφομοιώνουν τις ψυχολογικές μεθόδους, ώστε να έχουν πιο αποτελεσματική συμμετοχή και να ευχαριστιούνται περισσότερο αυτό που κάνουν.
Η ανάπτυξη των ψυχολογικών δεξιοτήτων μπορεί να ενισχυθεί, με τη συμμετοχή στον αθλητισμό και παράλληλα με την ανάπτυξη των φυσιολογικών ικανοτήτων των αθλητών. Οι δυνατότητες μάθησης και βελτίωσης μέσα από τις τεχνικές ψυχολογίας, ενισχύουν τις ψυχολογικές δεξιότητες και τα εσωτερικά κίνητρα, έχοντας ως βασικό αποτέλεσμα την καλή ψυχολογία των αθλητών.
Ο αθλητισμός μπορεί να αποτελέσει δυνατό “μέσο” με το οποίο μαθαίνουμε να αντιμετωπίσουμε τις δύσκολες συνθήκες, αλλά μας δίνει τη δυνατότητα να αναπτυχθούμε και να βελτιώσουμε γενικότερα την πορεία της ζωής μας και να γίνουμε ψυχικά ανθεκτικοί.
Ένα καλό παράδειγμα για την ψυχολογία στον αθλητισμό, είναι ο έλεγχος των συναισθημάτων των αθλητών, ο οποίος προφανώς σχετίζεται με την επιτυχία σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Οι αγώνες απαιτούν συγκεκριμένη συναισθηματική ικανότητα, η οποία χτίζεται από τις μικρές ηλικίες, είτε επιτυχώς, είτε όχι.
Οι αθλητές με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη, ελέγχουν τη ψυχολογία τους ανάλογα με την κατάσταση των αγώνων, εάν η κατάσταση απαιτεί ηρεμία τα οι αθλητές με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη μπορούν αποτελεσματικά να ηρεμήσουν τον εαυτό τους. Επίσης, οι αθλητές με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη μπορούν να ανεβάσουν την ψυχολογική τους διέγερση εφόσον κρίνουν ότι θα τους βοηθήσει. Επίσης, καλό παράδειγμα αποτελούν τα επίπεδα αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης των αθλητών.
Από τις μικρές ηλικίες φαίνονται σημαντικές διαφορές σε αυτά τα επίπεδα και κατανοούμε πόσο σημαντική είναι η ανάπτυξή τους για την επιτυχία γενικότερα στη ζωή μας. Έχει βρεθεί ότι αθλητές που διαχειρίζονται αποτελεσματικά τη ψυχολογία τους χρησιμοποιούν περισσότερο ψυχολογικές τεχνικές. Υπάρχουν αρκετές ψυχολογικές τεχνικές, οι οποίες προτείνονται για την διατήρηση της ευεξίας των αθλητών, συμπεριλαμβάνοντας αγωνιστικούς και προπονητικούς στόχους. Οι βασικές τεχνικές αθλητικής ψυχολογίας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι οι παρακάτω
- ανάπτυξη συναισθηματικής νοημοσύνης
- εφαρμογές αυτοδιαλόγου και νοερής απεικόνισης
- ασκήσεις για την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης
- η εφαρμογή ρουτίνας για την διαχείριση ψυχολογίας αγώνων
- επικοινωνία με τα μέλη της ομάδας και τους προπονητές
- αναπροσαρμογή στοχοθεσίας και προσδοκιών
*Η Λίνα Ψούνη είναι αθλητική ψυχολόγος και γυμνάστρια, με διδακτορικό στην αθλητική ψυχολογία και δύο μεταπτυχιακά, στη μεγιστοποίηση αθλητικής απόδοσης και στη διοίκηση πολιτισμικών μονάδων.
Ασχολείται από 9 ετών με τον αθλητισμό, ως αθλήτρια (παγκόσμια πρωταθλήτρια στην υδατοσφαίριση με την εθνική νέων γυναικών), προπονήτρια και διοικητικός. Από το 2009, διατηρεί την ιστοσελίδα psychinfo.gr με άρθρα ψυχολογίας, αθλητικής ψυχολογίας, εγχειρίδια και ηλεκτρονικά βιβλία για μικρούς αθλητές.