Η γνώση των Τεχνολογιών των Υδατικών Πόρων γίνεται ολοένα πιο επιτακτική και στην ελληνική πραγματικότητα. Είναι εθνική ανάγκη η αξιοποίηση των εγχώρίων πόρων και ιδιαίτερα ο σχεδιασμός των οικονομικότερων και πλέον αξιόπιστων λύσεων διασφάλισης επάρκειας νερού υψηλής ποιότητας και στην πόλη του Ηρακλείου, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, μελετώντας την ιστορία και φυσικά την εξέλιξη της τρέχουσας επιστήμης.
Στη μακρά ιστορική περίοδο της ευρύτερης περιοχής του Ηρακλείου υπήρξαν κατά περιόδους έντονα προβλήματα λειψυδρίας, αλλά και περίοδοι ευημερίας και ανάπτυξης σημαντικών υδρο-τεχνολογιών, όπως φυσικά και στην υπόλοιπη αρχαία Ελλάδα. Έτσι, στη Μινωική εποχή αναπτύχθηκαν δεξαμενές καθίζησης, πήλινα φίλτρα και προηγμένα δίκτυα ύδρευσης.
Στην συνέχεια, στην Κλασσική και Ελληνιστική περίοδο, αυτές οι τεχνολογίες προάχθηκαν περαιτέρω. Τότε ο πατέρας της ιατρικής, ο Ιπποκράτης, διεξήγαγε αρκετά πειράματα πάνω στον καθαρισμό του νερού, επειδή η ποιότητά του απείχε πολύ από τον επιθυμητό βαθμό καθαρότητας, που ο ίδιος πιθανόν ήθελε. Έτσι, σχεδίασε μία μεμβράνη από ύφασμα (το φίλτρο νερού του Ιπποκράτη), μέσα από την οποία περνούσε νερό, που είχε βράσει, πριν καταναλωθεί. Μετέπειτα οι Ενετοί ανέπτυξαν ακόμη σημαντικότερα έργα, όπως υδραγωγεία και κρήνες, που αυξήθηκαν αρκετά την οθωμανική περίοδο.
Δυστυχώς όμως στη διάρκεια όλων αυτών των ιστορικών περιόδων το προσδόκιμο ζωής παρέμεινε σε πολύ χαμηλά επίπεδα, κυρίως εξαιτίας της έλλειψης απολύμανσης του νερού. Για πρώτη φορά παρατηρήθηκε δραστική μείωση των θανάτων από τυφοειδή πυρετό στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, μετά από φίλτρανση και χλωρίωση του νερού σε όλη την πόλη, το 1912 και 1913, αντίστοιχα.
Στην Ελλάδα αυτή η τεχνολογία, άρχισε να εφαρμόζεται μετά το 1920, αρχικά στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη και μετά στην υπόλοιπο χώρα. Μέχρι την 10ετία του 1930 το προσδόκιμο ζωής ήταν περίπου 40 έτη, όσο και κατά τους ιστορικούς χρόνους. Σήμερα το προσδόκιμο όριο ξεπερνά τα 82 χρόνια και προβλέπεται περαιτέρω αύξηση τα προσεχή χρόνια. Αυτή η αύξηση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ποιότητα του πόσιμου νερού και αναμφίβολα στα επιτεύγματα των ιατροβιολογικών επιστημών και τη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής.
Στο Ηράκλειο, όπως είναι γνωστό, το 1983 επί δημαρχίας του αείμνηστου Μ. Καρέλλη, με τον νόμο 1069/80, ιδρύθηκε η ΔΕΥΑΗ ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, με κοινωφελή, μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Ο πληθυσμός της πόλης Ηρακλείου τότε ήταν 101.634 κάτοικοι. Το 1989 Η ΔΕΥΑΗ έγινε μέλος της ΕΔΕΥΑ και ο υποφαινόμενος μέλος του ΔΣ της.
Όπως πολλές φορές έχει αναφερθεί, μετά από πολλές προσπάθειες, στη διάρκεια της λαμπρής περιόδου της ΔΕΥΑΗ από 1989 έως 1994, που επί Προεδρίας του κ. Γιάννη Σμπώκου μεγαλούργησε, έγινε πρόταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) για χρηματοδότηση πιλοτικού έργου προκειμένου να επαναχρησιμοποιηθούν οι επεξεργασμένες εκροές της Μονάδας Υγρών Αποβλήτων για άρδευση των πέριξ περιοχών, τους θερινούς μήνες, για εμπλουτισμό του υποκείμενου υδροφορέα τον χειμώνα και για πιθανή δυνατότητα άντλησης, αφαλάτωσης και χρήσης τους για ύδρευση.
Το ανταγωνιστικό αυτό έργο εγκρίθηκε στο τέλος του 1994 με χρηματοδότηση 2 εκατ. € από την ΕΕ. Ήταν ένα ιδιαίτερα πρωτοποριακό και καινοτόμο έργο για εκείνη την εποχή. Δυστυχώς, η νέα δημοτική Αρχή, που εκλέχτηκε την 1/1/1995 και αντικατέστησε την προηγούμενη και η τότε νέα Διοίκηση της ΔΕΥΑΗ, αρνήθηκαν την υλοποίηση αυτού του άκρως πρωτοποριακού και επωφελούς έργου παρά τις προσπάθειες του κ. Σμπώκου, τις δικές μου και πολλών άλλων μελών της προηγούμενης Διοίκησης της ΔΕΥΑΗ. Το αποτέλεσμα ήταν η επιστροφή, το 1995, στην ΕΕ της πρώτης δόσης αυτού του έργου, ύψους 500.000 €, που εν τω μεταξύ είχε εκταμιευθεί στο ταμείο της ΔΕΥΑΗ (Αγγελάκης. 2021).
Η άλλη λύση, που επίσης είχε συζητηθεί και προγραμματισθεί την εποχή εκείνη, ήταν η χρήση των νερών του Αλμυρού Ηρακλείου για αφαλάτωση για μικρό διάστημα, κυρίως προς το τέλος της χειμερινής περιόδου το Φεβρουάριο μήνα, τότε που το νερό της πηγής σχεδόν πληροί τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του πόσιμου νερού, που ορίζει η ΕΕ Οδηγία 2020/2184 (αναδιατύπωση της 1998/83). Τότε όλα αυτά δυστυχώς τελμάτωσαν.
Σήμερα η τεχνολογία χρήσης μη συμβατικών υδατικών πόρων έχει αναπτυχθεί και βελτιωθεί ακόμη περισσότερο κυρίως σε ό,τι αφορά την ποιότητα του πόσιμου νερού και το κόστος παραγωγής του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η νέα μονάδα αφαλάτωσης της ΔΕΥΑ Μαλεβιζίου.
Η πρωτοποριακή αυτή μονάδα αφαλάτωσης του Αλμυρού θα έχει πλέον δυναμικότητα παραγωγής 5000 m3 νερού υψηλής ποιότητας/ημερησίως, ενώ παράλληλα έχουν υλοποιηθεί έργα υποδομής για δυνατότητα αύξησής της μέχρι και τα 11.000 m3νερού/ημερησίως. Υλοποιήθηκε με την αξιοποίηση κονδυλίων του ΕΣΠΑ, στο πλαίσιο διεθνούς μειοδοτικού διαγωνισμού, που προκήρυξε η ΔΕΥΑ Μαλεβιζίου για την προμήθεια και λειτουργία της μονάδας.
Η ΔΕΥΑ Μαλεβιζίου σε στενή συνεργασία με τον Δήμο Μαλεβιζίου και την ανάδοχο εταιρεία SYCHEM A.E., έχει δημιουργήσει και λειτουργεί το πρώτο πρότυπο στην Ελλάδα Εκπαιδευτικό Πάρκο Αφαλάτωσης, τα τελευταία περίπου οκτώ χρόνια.
Στο Εκπαιδευτικό Πάρκο ο επισκέπτης μπορεί να προμηθευτεί δωρεάν και να δοκιμάσει το νερό της αφαλάτωσης πριν την εισαγωγή του στο δίκτυο της ΔΕΥΑΜ. Επίσης μπορεί να ενημερωθεί για τις εξειδικευμένες τεχνικές και τεχνολογίες διαχωρισμού, εξοικονόμησης ενέργειας, προστασίας περιβάλλοντος και διασφάλισης της ποιότητας και φυσικά της υγιεινής του παραγόμενου νερού, που χρησιμοποιούνται στην μονάδα και την καθιστούν πρότυπο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Τμήμα της Μονάδας αυτής φαίνεται στην Εικόνα 1.
Με δεδομένα τα παραπάνω, είναι επιβεβλημένο κάποιοι/ες από τη νέα Δημοτική αρχή από την επομένη ημέρα των εκλογών να ασχοληθούν ενεργά με την πολυπόθητη επίλυση του προβλήματος της επάρκειας υδροδότησης της πόλης. Γι ́αυτό προτείνεται:
(α) η άμεση επίσκεψη του πρότυπου Εκπαιδευτικού Πάρκου Αφαλάτωσης της ΔΕΥΑ Μαλεβιζίου για ενημέρωση πρακτικά, για τις υφιστάμενες δυνατότητες άμεσης παραγωγής αφαλατωμένου πόσιμου νερού υψηλής ποιότητας. (β) Η αξιοποίηση και χρήση μη συμβατικών υδατικών πόρων, όπως είναι οι επεξεργασμένες εκροές των υγρών αποβλήτων του Ηρακλείου, με την κατασκευή σύγχρονου αρδευτικού δικτύου, που να χρησιμοποιεί τις εκροές κυρίως την αρδευτική/θερινή περίοδο και την πιθανότητα εμπλουτισμού του τοπικού υπόγειου υδροφορέα την χειμερινή περίοδο.
Και (γ) η διασφάλιση υδρευτικού νερού υψηλής ποιότητας για ύδρευση με αφαλάτωση υφάλμυρου νερού, είτε από την πηγή του Αλμυρού, είτε εμπλουτισμένων υπόγειων υδατικών πόρων από τον υδροφορέα της Φοινικιάς.
Τέλος, σημειώνεται ότι τα έργα αυτά, όπως προαναφέρθηκε, θεωρούνται χαμηλού κόστους, υψηλής απόδοσης και φιλικά στο περιβάλλον και το παραγόμενο προϊόν υψηλής ποιότητας. Είναι κρίμα αυτός ο τόπος με τόσο υψηλή διαθεσιμότητα υδατικών πόρων, κυρίως μη συμβατικών, να αντιμετωπίζει τόσο σοβαρά προβλήματα ύδρευσης. Πιστεύω ακράδαντα ότι διαθέτει όλα τα απαραίτητα φυσικά, οικονομικά και άλλα απαραίτητα μέσα για να καταστεί μια πρότυπη πόλη.
*O Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι Επίτιμο Μέλος και Διακεκριμένο Fellow της Παγκόσμιας Εταιρείας Υδατικών Πόρων.
Βιβλιογραφία
Αγγελάκης, Α. Ν. (2021). Η Ιστορία της Ύδρευσης και Αποχέτευσης στην Κρήτη και η Συμβολή τους στην Υγεία. ΠΑΤΡΙΣ Ηρακλείου 11/2/2022, https://www.patris.gr/2022/02/11/i-istoria-tis-ydreysis-kai- apocheteysis-stin-kriti-kai-i-symvoli-toys-stin-ygeia/