Το κύπελλο «Μάχη της Κρήτης» αποτελεί μία από τις πιο γνωστές και ιστορικές παγκρήτιες αθλητικές διοργανώσεις. Με έτος καθιέρωσης το 1985 αρχικά διεξαγόταν ανάμεσα σε ποδοσφαιρικούς συλλόγους της Κρήτης, κάτι που άλλαξε το 1988 λόγω επεισοδίων μεταξύ οπαδών, με τις Μικτές ομάδες των τεσσάρων Ενώσεων να παίρνουν τη σκυτάλη.
Ο πρώτος τελικός του Κυπέλλου πραγματοποιήθηκε το 1985 στο Ηράκλειο με αντιπάλους τη Μινωική και τη Νίκη Σητείας (3-0 το αποτέλεσμα), για να ακολουθήσει η διοργάνωση των Χανίων το 1986 και ο τίτλος του ΟΦΗ. Το 1987 η ΕΠΣ Λασιθίου φιλοξένησε το τουρνουά, με νικήτρια την Ιωνία Χανίων επί του ΠΑΝΟΜ με 2-1. Αυτή ήταν και η τελευταία φορά που στο Κύπελλο αγωνίστηκαν σύλλογοι καθώς το 1988 συμμετείχαν οι τέσσερις Μικτές των ποδοσφαιρικών Ενώσεων του νησιού με τροπαιούχο την ΕΠΣ Χανίων κόντρα στην ΕΠΣΗ, σε έναν αμφίρροπο τελικό με σκορ 1-0.
Ο πρώτος τίτλος για την Μικτή της ΕΠΣ Ηρακλείου ήρθε το 1989 με αντίπαλο τη Μικτή Λασιθίου και ακολούθησαν άλλες δύο συνεχόμενες νίκες κόντρα στα Χανιά. Το δίδυμο ΕΠΣΗ και ΕΠΣΧ είναι και το πιο συνηθισμένο σε τελικούς, καθώς οι δύο μικτές έχουν συναντηθεί 13 φορές, με τελευταία το 2013.
Συνολικά η Μικτή της ΕΠΣH έχει αγωνιστεί στον τελικό 24 φορές, πανηγυρίζοντας 20 κύπελλα, ενώ στις 4 περιπτώσεις που ηττήθηκε ήταν από την αντίστοιχη των Χανίων. Τα Χανιά έχουν 7 κατακτήσεις, το Λασίθι 2 και το Ρέθυμνο 1, η οποία σημειώθηκε μόλις το 2019. Μέχρι στιγμής έχουν πραγματοποιηθεί 35 διοργανώσεις εκ των οποίων τρεις ανάμεσα σε συλλόγους, ενώ 5 τελικοί έχουν κριθεί στα πέναλτι (1990, 1995, 1999, 2003, 2006). Ακατάρριπτο πάντως θεωρείται το ρεκόρ των 5 γκολ σε τελικό,από τον Δημήτρη Μερκουλίδη του ΠOA, το 2004.
Αν και στα πρώτα χρόνια οι μικτές εκπροσωπούνταν από τις ομάδες Νέων της Κ18, τα τελευταία αγωνίζονται οι Κ16 σε αγώνες διάρκειας 60 λεπτών (δύο ημιχρόνων των 30 λεπτών) και δικαίωμα 7 αλλαγών για κάθε ομάδα. Η
συμμετοχή όλων των Μικτών Ομάδων των Ενώσεων Ποδοσφαιρικών Σωματείων της Κρήτης θεωρείται υποχρεωτική και το τουρνουά διεξάγεται σε συνεργασία της εκάστοτε Ένωσης με την Περιφέρεια Κρήτης. Τα έξοδα των αγώνων βαρύνουν τη διοργανώτρια Ένωση, η οποία αναλαμβάνει να φιλοξενεί το Κύπελλο κάθε τέσσερα χρόνια το μήνα Μάιο στη μνήμη των Ηρώων του Κρητικού λαού που έδωσαν τη ζωή τους το Μάιο του 1941 εναντίον των κατακτητών.
Δυστυχώς η πανδημία του κορονοϊού ανάγκασε την ΕΠΣ Χανίων να αναβάλει τη 36η διοργάνωση του 2020 για την επόμενη αγωνιστική περίοδο, για να ματαιωθεί και πάλι για τον ίδιο λόγο. Παρακάτω παρατίθενται όλοι οι τελικοί και οι θέσεις των ομάδων σε κάθε σεζόν.
Οι τελικοί
1985: Μινωική Ηρακλείου – Νίκη Σητείας 3-0
1986: ΟΦΗ – ΕΓΟΗ 3-0
1987: Ιωνία Χανίων – ΠΑΝΟΜ 2-1
1988: Χανιά – Ηράκλειο 1-0
1989: Ηράκλειο – Λασίθι 3-1
1990: Ηράκλειο – Χανιά 1-1 (πεν.5-4)
1991: Ηράκλειο – Χανιά 2-0
1992: Χανιά – Λασίθι 3-0
1993: Ηράκλειο – Ρέθυμνο 5-0
1994: Ηράκλειο – Λασίθι 4-0
1995: Λασίθι – Ρέθυμνο 2-2 (πεν.4-3)
1996: Χανιά – Ηράκλειο 2-1
1997: Ηράκλειο – Ρέθυμνο 6-0
1998: Ηράκλειο – Ρέθυμνο 4-0
1999: Ηράκλειο – Χανιά 1-1 (πεν.4-3)
2000: Χανιά – Ηράκλειο 1-0
2001: Ηράκλειο – Χανιά 5-0
2002: Χανιά – Ρέθυμνο 3-0
2003: Χανιά – Ηράκλειο 0-0 (πεν.3-1)
2004: Χανιά – Ηράκλειο 1-6
2005: Ηράκλειο – Ρέθυμνο 2-0
2006: Χανιά – Ρέθυμνο 1-1 (πεν.4-2)
2007: Λασίθι – Ηράκλειο 2-4
2008: Χανιά – Ηράκλειο 0-4
2009: Ηράκλειο – Ρέθυμνο 1-0
2010: Ηράκλειο – Χανιά 3-0
2011: Ηράκλειο – Χανιά 4-0
2012: Ηράκλειο – Λασίθι 3-0
2013: Ηράκλειο – Χανιά 4-0
2014: Χανιά – Λασίθι 2-0
2015: Λασίθι – Χανιά 3-1
2016: Χανιά – Ρέθυμνο 5-0
2017: Ηράκλειο – Ρέθυμνο 3-1
2018: Ηράκλειο – Ρέθυμνο 2-1
2019: Λασίθι – Ρέθυμνο 1-3
Οι κατατάξεις των τεσσάρων Μικτών (1988-2019)
Διοργανώτρια Κυπελλούχος Φιναλίστ 3η θέση 4η θέση
1988 ΕΠΣ Χανίων Χανιά Ηράκλειο Ρέθυμνο Λασίθι
1989 ΕΠΣ Ηρακλείου Ηράκλειο Λασίθι Χανιά Ρέθυμνο
1990 ΕΠΣ Ρεθύμνου Ηράκλειο Χανιά Λασίθι Ρέθυμνο
1991 ΕΠΣ Λασιθίου Ηράκλειο Χανιά Λασίθι Ρέθυμνο
1992 ΕΠΣ Χανίων Χανιά Λασίθι Ηράκλειο Ρέθυμνο
1993 ΕΠΣ Ηρακλείου Ηράκλειο Ρέθυμνο Χανιά, Λασίθι
1994 ΕΠΣ Ρεθύμνου Ηράκλειο Λασίθι Χανιά Ρέθυμνο
1995 ΕΠΣ Λασιθίου Λασίθι Ρέθυμνο Ηράκλειο, Χανιά
1996 ΕΠΣ Χανίων Χανιά Ηράκλειο Λασίθι Ρέθυμνο
1997 ΕΠΣ Ηρακλείου Ηράκλειο Ρέθυμνο Χανιά, Λασίθι
1998 ΕΠΣ Ρεθύμνου Ηράκλειο Ρέθυμνο Χανιά, Λασίθι
1999 ΕΠΣ Λασιθίου Ηράκλειο Χανιά Ρέθυμνο Λασίθι
2000 ΕΠΣ Χανίων Χανιά Ηράκλειο Ρέθυμνο Λασίθι
2001 ΕΠΣ Ηρακλείου Ηράκλειο Χανιά Λασίθι Ρέθυμνο
2002 ΕΠΣ Ρεθύμνου Χανιά Ρέθυμνο Ηράκλειο Λασίθι
2003 ΕΠΣ Λασιθίου Χανιά Ηράκλειο Ρέθυμνο Λασίθι
2004 ΕΠΣ Χανίων Ηράκλειο Χανιά Λασίθι Ρέθυμνο
2005 ΕΠΣ Ηρακλείου Ηράκλειο Ρέθυμνο Χανιά, Λασίθι
2006 ΕΠΣ Ρεθύμνου Χανιά Ρέθυμνο Ηράκλειο Λασίθι
2007 ΕΠΣ Λασιθίου Λασίθι Ηράκλειο Ρέθυμνο Χανιά
2008 ΕΠΣ Χανίων Χανιά Ηράκλειο Ρέθυμνο Λασίθι
2009 ΕΠΣ Ηρακλείου Ηράκλειο Ρέθυμνο Χανιά Λασίθι
2010 ΕΠΣ Ρεθύμνου Ηράκλειο Χανιά Ρέθυμνο Λασίθι
2011 ΕΠΣ Λασιθίου Ηράκλειο Χανιά Ρέθυμνο Λασίθι
2012 ΕΠΣ Χανίων Ηράκλειο Λασίθι Χανιά Ρέθυμνο
2013 ΕΠΣ Ηρακλείου Ηράκλειο Χανιά Ρέθυμνο Λασίθι
2014 ΕΠΣ Ρεθύμνου Χανιά Λασίθι Ρέθυμνο Ηράκλειο
2015 ΕΠΣ Λασιθίου Λασίθι Χανιά Ηράκλειο Ρέθυμνο
2016 ΕΠΣ Χανίων Χανιά Ρέθυμνο Ηράκλειο Λασίθι
2017 ΕΠΣ Ηρακλείου Ηράκλειο Ρέθυμνο Χανιά Λασίθι
2018 ΕΠΣ Λασιθίου Ηράκλειο Ρέθυμνο Χανιά Λασίθι
2019 ΕΠΣ Χανίων Ρέθυμνο Λασίθι Ηράκλειο Χανιά
Οι συνθέσεις της Μικτής σε νικηφόρους τελικούς των τελευταίων ετών (2018, 2017, 2013, 2004):
20ος τελικός 2004 (Χανιά)
Χανιά – Ηράκλειο 1-6 (39’ πέναλτι Κοκκινιάς- Δ. Μερκουλίδης 51’-52’-66’-74’-80’, Σκουλούδης πέναλτι 57’)
ΕΠΣ Χανίων: Σγουράκης, (69’ Γύπαρης), Μαρινάκης, (69’ Καλαϊτζάκης), Καραντώνης, Ρωμηός, Κουνέτας, Σεληνιωτάκης, Πενταράκης, (65’ Πολιουδόβαρδας), Χατζηγιάννης, (69’ Περαθωράκης), Βασιλομιχελάκης, (59’ λ.τ. Ποντικάκης), Κοκκινιάς, (59’ Τερεζάκης), Μαλανδράκης. ΕΠΣ Ηρακλείου: Καουκάκης, (64’ Πουλάκης), Ιερωνυμάκης, Μονιάκης, Απλαδάς, (46’ λ.τ. Κοζυράκης), Γρ. Μερκουλίδης, Ντράπε, Σταθόγλου, Κλαπάκης, Παντζαρίδης, (24’ λ.τ. Αντωνακάκης), Δ. Μερκουλίδης, Σκουλούδης, Φουκαράκης.
Μικρός τελικός: Λασίθι – Ρέθυμνο 1-1 (4-2 στα πέναλτι)
Ημιτελικά:
-Ηράκλειο – Ρέθυμνο 4-1 (6’ Δελήμπασης – Φουκαράκης 52’, Μονιάκης 61’, Δ. Μερκουλιδης 73’, Αντωνακάκης 76’).
-Χανιά Λασίθι 2-1
28ος τελικός 2012 (Μουρνιές Χανίων)
Ηράκλειο- Λασίθι 3-0 (Βαρούχας 1’, 11’, Σακλαμάκης 40’)
ΕΠΣ Ηρακλείου: Μ. Παπαδάκης, Γαληνός, Λυδάκης (49’ Ξωμεριτάκης), Χουρδάκης, Γκέτα, Μανιουδής (42’ Λέλεκας), Βαρούχας (48’ Μπορμπουδάκης), Χρηστάκης, Παπαγγελής (31’ Μεράι), Τουρνάκης (45’ Κομνηνός), Σακλαμάκης (50’ Χριστοφής).
ΕΠΣ Λασιθίου: Κασωτάκης (31’ Μανουσάκης), Γρηγοράκης (37’ Σιμιτζής), Φουσκολαγουδάκης (31’ Καφετζάκης), Δασκαλάκης Ι., Γερομαρκάκης, Χρυσοφάκης, Ζερβαλάκης (42’ Κοσμίδης), Δασκαλάκης Κ., Πούλης (42’ Προϊστάκης), Μπιλανάκης (54’ Παπαδάκης), Δερμιτζάκης.
Μικρός τελικός: Χανιά – Ρέθυμνο 1-0
Ημιτελικά:
-Ηράκλειο – Ρέθυμνο 2-1 (Σακλαμάκης 2 – Λουγιάκης).
-Χανιά Λασίθι 1-1 (3-4 πέναλτι)
29ος τελικός 2013 (Μαρτινέγκο)
Ηράκλειο – Χανιά 4-0 (Επιτροπάκης 7’, Λεμονιάς 9’, Βασακάκης 25’, Μέτσι 35’)
ΕΠΣ Ηρακλείου (Γιώργος Καβουσανός και Θόδωρας Μαρταβατζής): Παναγιώτου Ντένις Μέτσι, Βασακάκης, Πηρουνάκης, Τσακάνι, Στρατάκης, Λυδάκης, Επιτροπάκης, Λεμονιάς, Κρεμασμένος, Νικολάου.
Έπαιξαν και οι Μέμος, Βρυσανάκης, Παπαγγελής, Μεταξάκης, Χαρκουτσάκης, Κουτεντάκης.
ΕΠΣ Χανίων: Κουράκης, Σκευοφύλαξ, Παναγιωτίδης, Πάττας, Στεφανίδης Η., Κοντορινάκης, Αλκούρτι, Κοκκινάκης, Χατζόπουλος, Σκουλουδάκης, Πλατινάκης.
Έπαιξαν και οι Μαραγκουδάκης, Ευθυμάκης, Αργυρουδάκης, Σηφάκης, Στρατινάκης. Στεφανίδης Ν.
Μικρός τελικός: Ρέθυμνο-Λασίθι 4-2 (21’ Νικηφόρος, 32’ Χνάρης, 35’ Ανυφαντάκης, 50’ Εμιλιάνο – 30’ πέναλτι Ζερβαλάκης, 36’ Πετράκης)
Ημιτελικά:
-Ηράκλειο – Ρέθυμνο 4-1
-Χανιά – Λασίθι 3-1
33ος τελικός 2017 (Τυμπάκι)
Ηράκλειο – Ρέθυμνο 3-1 (Νοικοκυράκης 29’, Χαϊντίνι 52’, Κεφαλογιάννης 86’ – Νίκολι Λεονάρντο 27’)
ΕΠΣ Ηρακλείου (Δημήτρης Τριαβιζαδάκης): Β.Σηφάκης, Δολαψάκης, Κουρίνος, Μακρυγιαννάκης, Ζερβάκης, Αλεξάκης, Αρχοντάκης, Χαϊντίνι, Χιώτης, Καλαϊτζάκης, Νοικοκυράκης.
Έπαιξαν και οι: Παπαδάκης, Ψαρράς, Μυλωνάκης, Αντωνάκης, Χατζάκης, Κεφαλογιάννης, Στεφανάκης.
ΕΠΣ Ρεθύμνου (Γιώργος Λυρώνης-Γιάννης Μπακόπουλος): Παπιομίτογλου Μάριος, Σφακιανάκης, Γαϊτάνης, Ποθουλάκης, Τσακάλι, Σωπασής, Πρινιακάνης, Κωστάκης, Κουσμίνας, Παπιομίτογλου Παναγ., Νίκολι Λεονάρντο.
Έπαιξαν και οι: Βερνάδος, Ψυχαράκης, Σταφανάκης, Διανατάκης, Τσόλας, Κώτσιος, Θεοδωράκης.
Μικρός Τελικός: Χανιά – Λασίθι 4-0
34ος τελικός 2018 (Ιεράπετρα)
Ηράκλειο – Ρέθυμνο 2-1 (19’ Πακιουφάκης, 36’ Σαββουϊδάκης – 35’ Νικηφόρος)
ΕΠΣ Ηρακλείου (Γιάννης Χατζησεβαστός): Ψιμόπουλος, Στακάκης, Παπαδάκης, Σμπώκος, Μανιουδάκης (57’ Γκλεζάκος), Λίλο, Σαββουιδάκης (76’ Κατσαμάνης), Βασιλάκης (52’ Γκίκα), Πακιουφάκης (86’ Κριτσωτάκης), Κουτεντάκης (81’ Φαϊτάκης), Τσαμπουράκης.
ΕΠΣ Ρεθύμνου (Γιώργος Λυρώνης): Τριποδιανός, Τσόλας, Γαϊτάνης, Κλειδής, Κώτσιος, Καραπιδάκης (83’ Καφετζής), Μπουρνέλης (54’ Βάρδας), Μπερβανάκης (76’ Γαλερός), Νικηφόρος, Τζωρτζινάκης, Κούσμινας.
Μικρός Τελικός: Λασίθι – Χανιά 0 – 5 (12’ Φαντριδάκης, 32’, 57’ Μπερικάκης, 49’ Κουκάκης, 68’ Κρεμασμενάκης)