«Ὄντως φοβερώτατον τὸ τοῦ θανάτου μυστήριον»! Ο ιερός υμνογράφος της Εκκλησίας μας με δύο λέξεις συναισθηματικά φορτισμένες μάς υπενθυμίζει ότι ο θάνατος είναι μυστήριο φοβερότατο. Μυστήριο, γιατί είναι γεγονός ακατανόητο και ανερμήνευτο, αλλά και πράξη που προξενεί φόβο και μάλιστα στον υπερθετικό βαθμό. Είναι η τελευταία πράξη της επίγειας παρουσίας μας. Μια πράξη που μηδενίζει πάσα προηγούμενη, πάντα πλούτο, πάσα ομορφιά, πάσα γνώση, πάσα δόξα. «Ἐπελθὼν γὰρ ὁ θάνατος, πάντα ταῦτα ἐξηφάνισται».
Το όντως φοβερότατο μυστήριο του θανάτου συμπορεύεται πάντα με ένα άλλο εξίσου φοβερότατο μυστήριο, εκείνο της ζωής. Και τα δύο οριοθετούν την επίγεια παρουσία μας. Όπου ζωή, εκεί και θάνατος! Δύο γεγονότα φορτισμένα όμως με αντίθετο συναισθηματικό φορτίο. Η ζωή φέρνει χαρά και ο θάνατος λύπη. Μυστήρια όμως και τα δύο, και μάλιστα αδιασπάστως ενωμένα. Χωρίς το πρώτο δεν νοείται το δεύτερο. Παρούσα η ζωή, παρών και ο θάνατος, καθ’ όλη την επίγεια παρουσία μας. Παράδοξο ψυχολογικό γεγονός η συνύπαρξή τους! Αποδεχόμαστε ως θετικό γεγονός τη ζωή και αποστρεφόμαστε τον θάνατο, μη δυνάμενοι να συμβιβασθούμε με αυτόν. Είναι ο έσχατος εχθρός μας, τον οποίο δεν μπορούμε να καταβάλουμε. Ορθότατα ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος τον αποκαλούσε «ἀκολάκευτον δήμιον καὶ ἀπροσωπόληπτον ἐκβιαστὴν τοῦ γένους μας». Ερμηνεύοντας τον φόβο που προκαλεί το γεγονός αυτό, ο ίδιος ιερός Πατήρ της Εκκλησίας μας έλεγε ότι φοβόμαστε τον θάνατο, γιατί δεν κυρίευσε την καρδιά μας ο έρωτας της βασιλείας των Ουρανών, ούτε άναψε μέσα μας ο πόθος των μελλόντων αγαθών. Κι αυτό, γιατί για τους πιστούς ο θάνατος είναι ταξίδι προσωρινό, ύπνος μεγαλύτερος του συνηθισμένου· «οὐ θάνατος τοῦτο λογίζεται· κοίμησις λογίζεται». Το πρόσωπο, που κάποτε κηδεύσαμε, κοιμήθηκε, δεν πέθανε, αλλά «μεταβέβηκεν ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τὴν ζωήν», στην όντως ζωή. Ο βίος του τελείωσε, αλλά η ζωή του συνεχίζεται. Αυτό μας διδάσκει η Εκκλησία μας.
Ωστόσο, ως άνθρωποι, «σάρκα φοροῦντες καὶ τὸν κόσμον οἰκοῦντες», πίνομε πικρό ποτήρι λύπης, όταν βλέπομε νεκρό ένα προσφιλές μας πρόσωπο, «ἄμορφον, ἄδοξον, μὴ ἔχον εἶδος, οὔτε κάλλος». Ατενίζοντες το νεκρό του σώμα, αβίαστα φέρομε στο προσκήνιο της συνειδήσεώς μας όλη την επίγεια ζωή του. Αναλογιζόμαστε ποίος ήταν ο άνθρωπος στον οποίο δώσαμε τον τελευταίο ασπασμό.
Ο ίδιος αυτός ανθρώπινος προβληματισμός μάς κατέλαβε, όταν κληθήκαμε να δώσουμε τον τελευταίο ασπασμό και στον αείμνηστο Χαράλαμπο Βαβουρανάκη, τον οποίο προπέμψαμε με τις ευχές της Εκκλησίας μας στην αιώνια κατοικία του.
Ποίος ήταν ο εκλιπών αυτός άνθρωπος, τον οποίον αποχαιρετήσαμε; τίνος την επίγεια παρουσία και δράση περάσαμε στην μακρόχρονη μνήμη μας ως μνημόσυνο αιώνιο;
Ο μακαριστός Χαράλαμπος ήταν μια προσωπικότητα, με τη στενή και την ευρεία έννοια του ψυχολογικού αυτού όρου. Ήταν πρόσωπο με πολλές αρετές και με πλούσια γνωστικά, συναισθηματικά και ηθικά χαρακτηριστικά. Τα έμφυτα χαρίσματά του, ενισχυμένα με τα πλούσια επίκτητα γνωρίσματά του, τον κατέστησαν πρόσωπο επιβαλλόμενο και διακρινόμενο μέσα στο οικογενειακό, επαγγελματικό και κοινωνικό περιβάλλον. Οι σπουδές του σε Ανώτατα Ιδρύματα του εσωτερικού και του εξωτερικού τον ανέδειξαν άριστο παιδαγωγό και λαμπρό διδάσκαλο. Όσοι τον γνώρισαν από κοντά μπορούν να βεβαιώσουν ότι η προσφορά του και στους τρεις αυτούς τομείς δράσεως και παρουσίας ήταν πολύ μεγάλη.
Απεδείχθη άριστος οικογενειάρχης, σύζυγος και πατέρας, άριστος εκπαιδευτικός και απαράμιλλος κοινωνικός εργάτης. Ο επιστημονικός χώρος που γέμιζε την ύπαρξή του με αγάπη και ζήλο υπεράνθρωπο ήταν εκείνος της Ειδικής Αγωγής. Συνεργαζόμενος με άλλους ειδικούς, βοήθησε πολλούς ελαχίστους αδελφούς μας, ώστε να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της ανεπάρκειάς τους και να ενταχθούν επιτυχώς στο κοινωνικό σύνολο. Η προσφορά του και η θυσία του υπήρξε εξόχως σημαντική στο Ειδικό Σχολείο της παλαιφάτου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ηρακλείου και στο Κέντρο Ειδικών Παιδιών «Η Ζωοδόχος Πηγή» ως πιστός συνεργάτης του αείμνηστου Μάριου Φερετζάκη, ιδρυτή του φιλανθρωπικού αυτού Ιδρύματος.
Μού δόθηκε πολλές φορές η ευκαιρία να συνεργασθώ μαζί του και στους δύο αυτούς κοινωνικούς χώρους και να θαυμάσω τον υπερβάλλοντα ζήλο και την υψηλού βαθμού θυσιαστική προσφορά του. Αυτό μπορούν να το βεβαιώσουν και πολλοί άλλοι, μάλιστα δε οι γονείς παιδιών με περιορισμένες ψυχολογικές ικανότητες, που ζήτησαν τη βοήθειά του. Αλλά και στον άλλο χώρο, τον ευρύτερο, ως επιθεωρητής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, υπήρξε άριστος και αποδοτικός. Ήταν ο καλός συνάδελφος και συνεργάτης στον αμπελώνα της εκπαίδευσης. Ως διοικητικός προϊστάμενος υπήρξε υποδειγματικός. Ήξερε να διοικεί με την αγάπη, και να υποχωρεί πρώτος, όταν οι συνθήκες το επέβαλλαν.
Το παιδαγωγικό του έργο επαινέθηκε από πολλούς. Οι συνάδελφοί του και οι μαθητές του μπορούν να βεβαιώσουν ότι ήταν ένας άνθρωπος με πολλές ικανότητες και πλούσιες αρετές. Κοντά του αισθανόταν ο άλλος πάντα μια σιγουριά. Η ειλικρίνειά του ήταν υποδειγματική. Ό,τι έλεγε ήταν νόμος και συμβόλαιο τιμής.
Ως οικογενειάρχης ήταν ανυπέρβλητος. Με συμπλοϊκό την αγαπημένη σύζυγό του Μαρίκα, οδήγησε το οικογενειακό τους σκάφος σε εύδιους και αίθριους λιμένες προόδου, χαράς και ευτυχίας. Ο Χάρης και η Βίλμα υπήρξαν τα δύο αγαπημένα τέκνα τους, τα οποία η κοινωνία μας γνώρισε ως πρόσωπα τιμής, αξιοπρέπειας και θυσιαστικής προσφοράς. Η προσφορά τους στα κοινά ήταν πάντα γνήσια, πηγαία και ανιδιοτελής.
Είχα τη χαρά να συνεργασθώ μαζί του επί έτη πολλά και να θαυμάσω την επιστημονική του κατάρτιση. Οι γνώσεις του ήταν πάντα σαφείς και τεκμηριωμένες. Ιδιαίτερα με συγκινούσε η λεπτότητα του ύφους του, η διακριτική συμπεριφορά και η ευγενής στάση του απέναντι στον άλλο, όποιος κι αν ήταν αυτός. Ήταν άνθρωπος παρρησιακός και διακριτικός. Δεν απωθούσε, δεν στενοχωρούσε, δεν πίκραινε, αλλά σκορπούσε λόγους αγάπης και φιλίας προς όλους. Όλα αυτά ήταν καρπός της αγωγής που έλαβε από την πατρική του οικογένεια και της εκπαίδευσης της οποίας έτυχε στα εκπαιδευτικά ιδρύματα στα οποία φοίτησε. Μπροστά του έπρεπε να είσαι εξίσου σοβαρός και προσεκτικός.
Αείμνηστε Χαράλαμπε, λίγα έγραψα για την προσωπικότητά σου και το έργο σου. Τα πολλά τα έχουν στις καρδιές τους οι συγγενείς, οι φίλοι, οι συνάδελφοί σου και οι μαθητές σου. Θα κλείσω με ένα δικό σου βαρυσήμαντο λόγο, που είπες, αποχαιρετώντας τον φίλο και συνεργάτη σου Μάριο Φερετζάκη : «Όταν πεθαίνουν οι άνθρωποι που αγαπάμε και που γνωρίσαμε, ολόκληρα σύμπαντα πεθαίνουν μαζί τους». Αυτό συνέβη και τώρα. Αιωνία η μνήμη σου!
* Ο Γεώργιος Ε. Κρασανάκης είναι ομότιμος καθηγητής
Ψυχολογίας του
Πανεπιστημίου Κρήτης