Ο Πέτρος Σταύρου Βάρβογλης ήλθε στην Κρήτη ως πρόσφυγας μετά την Μικρασιατική καταστροφή το 1922. Ερευνώντας τα αρχεία της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηρακλείου, πληροφορούμαστε ότι εργάστηκε στην εφημερίδα ΙΔΗ ως δημοσιογράφος αρχικά και ως αρχισυντάκτης στη συνέχεια. Με την κατάληψη της Κρήτης από τα φασιστικά και ναζιστικά στρατεύματα, με τον Μιχάλη Μαρνελάκη, ιδιοκτήτη της ΙΔΗΣ, εκδίδουν την εφημερίδα ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ.
Όταν η εφημερίδα πέρασε στον έλεγχο των κατακτητών ως όργανο προπαγάνδας, σκοταδισμού και αναμετάδοσης διαταγών και προκηρύξεων των Γερμανών αξιωματούχων και των φερεφώνων τους Νομάρχη, Υπουργού Γενικού Διοικητή Κρήτης, Διοικητή Διοίκησης Χωροφυλακής Ηρακλείου κ.α., ο Μιχάλης Μαρνελάκης αποσύρθηκε, αφήνοντας μόνον αρχισυντάκτη και Διευθυντή τον Πέτρο Βάρβογλη. Είναι γνωστός ο ρόλος της εφημερίδας το διάστημα των τεσσάρων χρόνων της κατοχής, καθώς επίσης και ο ρόλος του διευθυντή και αρχισυντάκτη της Πέτρου Βάρβογλη.
Στις προσπάθειες παραπλάνησης του πληθυσμού, απόκρυψης των εγκλημάτων και των ομαδικών εκτελέσεων, του εξαναγκασμού των Κρητικών να συμβιώσουν «αρμονικά» με τα φασιστικά στρατεύματα και το εγκληματικό ναζιστικό γερμανικό μόρφωμα, στις παραινέσεις παράδοσης και κατάδοσης των αντρών της αντίστασης, στα αντεθνικά κελεύσματα γερμανόφιλων αρθογράφων, στη επιβολή νεκρών ζωνών στον νομό Ηρακλείου, ο Πέτρος Βάρβογλης ήταν εκείνος που έδιδε τη γραμμή πλεύσης της εφημερίδας ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ.
Αναφέρουμε ένα περιστατικό, που καταδεικνύει τον έλεγχο που ασκούσε ο Πέτρος Βάρβογλης στα κείμενα της εφημερίδας, (ακόμη και σε εκείνα των λιγοστών διαφημίσεων). Στις 31 Μαρτίου 1943, ο Εμμανουήλ Μαθιουδάκης διαφημίζει το άνοιγμα της ανακαινισμένης ταβέρνας του στην πόλη του Ηρακλείου.
Στην ταβέρνα δίδει την ονομασία ΑΛΤ. Το όνομα της ταβέρνας δεν είναι αρεστό στον αρχισυντάκτη και διευθυντή της εφημερίδας Βάρβογλη. Τέσσερις ημέρες μετά, στις 4 Απριλίου 1943, ο Εμμανουήλ Μαθιουδάκης διαφημίζει και πάλι το άνοιγμα της ταβέρνας του, αλλά το όνομά της ΑΛΤ, έχει αποσυρθεί από την διαφήμιση. Η ταβέρνα του πλέον ονομάζεται ΤΑΒΕΡΝΑ ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗ.
Ο Πέτρος Βάρβογλης ήταν αρραβωνιασμένος από το χωριό Σάρχος Μαλεβιζίου. Το Σάββατο 17 Ιουνίου 1944 επισκέπτεται την αρραβωνιαστικιά του. Άντρες της Κρητικής Αντίστασης τον εκτελούν την επόμενη ημέρα, την Κυριακή 18 Ιουνίου 1944, στην αυλή του πατρικού σπιτιού της μνηστής του.
Ο Γ.Σ. από το χωριό Σάρχος, ήταν το 1944 έντεκα χρονών, (γεννήθηκε το 1933 και σήμερα είναι 87 ετών). Την Κυριακή 18 Ιουνίου 1944 βρέθηκε στην πλατεία του χωριού, έπαιζε με τους φίλους του και αφηγείται για την εκτέλεση του Πέτρου Βάρβογλη: «Ο Βάρβογλης έρχονταν στο χωριό μας με μια μοτοσυκλέτα τα Σαββατοκύριακα. Κάθονταν ως την Κυριακή το βράδυ ή τη Δευτέρα το πρωί και έφευγε πάλι για το Ηράκλειο. Η αρραβωνιαστικιά του είχε πιάσει δουλειά στην εφημερίδα του. Εκεί τη γνώρισε και την αρραβωνιάστηκε.
Θα ήτανε έντεκα με δώδεκα η ώρα το μεσημέρι, όταν ακούσαμε πολλούς πυροβολισμούς. Αμέσως κάποιοι χωριανοί μας φώναζαν τρέξετε στα σπίθια σας! Πήγα στο σπίτι μας και κλειστήκαμε μέσα. Μαθεύτηκε τότε ότι οι αντάρτες σκότωσαν το Βάρβογλη. Έσπασαν την αυλόπορτα, μπήκαν στο σπίτι και με οπλοπολυβόλο τον σκότωσαν. Γιατί οι πυροβολισμοί ήταν πολλοί. Είχε χτυπηθεί με πολλές σφαίρες. Μάθαμε μετά ότι κάθονταν κάτω από την καρυδιά της αυλής και έτρωγε ένα βερύκοκο…ª».
Η φιλογερμανική εφημερίδα του Ηρακλείου ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ, με ιδρυτή αρχισυντάκτη και διευθυντή τον Πέτρο Βάρβογλη, στο φύλλο της Δευτέρας 19 Ιουνίου 1944 παρουσιάζει την εκτέλεσή του ως εξής:
«Εδολοφονήθη εις Σάρχον ο ημέτερος Διευθυντής Πέτρος Βάρβογλης
Επέπρωτο να πέση θύμα αγρίας δολοφονίας εις το χωρίον Σάρχος όπου είχε μεταβεί τας προμεσημβρινάς ώρας της Κυριακής, ο Διευθυντής του “Κρητικού Κήρυκος” Πέτρος Βάρβογλης. Η δολοφονία, προμελετημένη ως απεδείχθη μέχρι της τελευταίας λεπτομερείας, αποβαίνει ανεξήγητος και εκτάκτως στυγερά, δεδομένου ότι ο Βάρβογλης ουδέν είχεν εις βάρος του τόσον εις τας σχέσεις μεταξύ των συμπολιτών του, παρά των οποίων γενικώς ηγαπάτο και τους οποίους εις κάθε ιδιαιτέραν περίστασιν έσπευδε να υποστηρίξη και δια του καλάμου και χάρις εις την αυστηρώς υπηρεσιακήν συνεργασίαν του με τας Γερμανικάς αρχάς, όσον και απέναντι των εθνικών και τοπικών συμφερόντων.
Η δράσις του Πέτρου Βάρβογλη ως πολιτευομένου και δημοσιογράφου δεν έχει ανάγκην μακράς εξάρσεως. Υπήρξεν απλή όσον και γόνιμος. Ιδιαιτέρως αφ’ότου εισήλθεν εις την δημοσιογραφικήν οικογένειαν Ηρακλείου ειργάσθη με γνώμονα πάντοτε τα ιδανικά της μιας και αδιαιρέτου πατρίδος, ήτο δε εις το σημείον τούτο χαρακτηριστικός δια το μαχητικόν του θάρρος και την καθαρώς εθνικιστικήν του συνείδησιν. Παραλλήλως εφρόντιζε όπως τα ζητήματα του τόπου αποκτούν κάθε δικαίαν συνηγορίαν προκειμένου να εξυπηρετηθούν θετικώς και από κοινού όλοι οι ενδιαφερόμενοι.
Η κοινωνία μας ως εις άνθρωπος συνεμερίσθη ευθύς από της πρώτης στιγμής τον σπαραγμόν της οικογενείας του δολοφονηθέντος Διευθυντού μας και την βαθυτάτην λύπην του προσωπικού του ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΚΗΡΥΚΟΣ τον οποίον τόσον ανέδειξε ως παγκρήτιον δημοσιογραφικόν όργανον και δια την έκδοσιν του οποίου εφρόντιζε πάντοτε με ιδιαιτέραν ζωήν και δημιουργικόν παλμόν. Κατεδίκασεν ακόμη η κοινωνία μας την δολοφονίαν του ως πράξιν αντεθνικήν και αντικρητικήν, απέδωσε δε ταύτη εξ ολοκλήρου εις την σύγχυσιν φρενών και την πώρωσιν των εκτελεστικών οργάνων του κομμουνισμού. Η σημερινή δημοτική δαπάνη κηδεία του υπήρξε μια πάνδημος απόδειξις περί τούτου.
Δεδομένου ότι το άγγελμα της δολοφονίας του αειμνήστου Διευθυντού μας εύρε το φύλλον μας επί του πιεστηρίου, θα περιγράψωμεν τα της κηδείας του εις το αυριανόν μας φύλλον».
Την Τρίτη 20 Ιουνίου 1944, η εφημερίδα ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ δημοσιεύει άρθρο με τίτλο: «Έπεσεν επί των επάλξεων». Οι αμήχανοι αρθογράφοι, προσπαθούν να αποδώσουν τη δολοφονία του Διευθυντή τους Πέτρου Βάρβογλη στην εχθρική «εβραιομπολσεβικική προπαγάνδαª και στην έλλειψη πατριωτικής συνειδήσεως (!) Συγκεκριμένα γράφουν:
´«Όπως ετονίσαμεν εις την χθεσινήν σύντομον νεκρολογίαν του αγρίως δολοφονηθέντος Διευθυντού μας, υπάρχει ασφαλώς σύγχυσις φρενών και έλλειψις σαφούς πατριωτικής συνειδήσεως εις τας τάξεις των εκτελεστικών οργανώσεων της εβραιομπολσεβικικής προπαγάνδας. Διότι περί της προπαγάνδας αυτής πρόκειται πάλι. Το όπιόν της έχει μεθύση νοσηράς ψυχάς και σκοτισμένας διανοίας αίτινες εξακολουθούν να δολοφονούν εική και ως έτυχε το άνθος της Ελληνικής φυλής.
Πίπτουν υπό τα πλήγματά των αδιακρίτως: διανοούμενοι, επιστήμονες, αξιωματικοί, επαγγελματίαι, εργάται. Και το φρικωδέστερον: Ευρίσκονται μεταξύ των οργανώσεων τούτων άνθρωποι οι οποίοι ομιλούν και κόπτονται ως πατριώται ! Αλλά πατριωτισμός δεν υπάρχει εκεί που εμφολεύει σήμερον το αιματωμένον φάσγανον του δολοφόνου. Έρχεται το φάσγανον αυτό εναντίον πολιτών οι οποίοι ουδέν το προδοτικόν έπραξαν και ουδόλως ανεμίχθησαν εις πράξεις αντεθνικάς. Τουναντίον υπέφερον εξ ίσου τα δεινά του πολέμου και επλήρωσαν αφθόνως εις αίμα όταν διεκυβεύετο η τύχη της πατρίδος εις τα αλβανικά υψίπεδα.
Δεν θα είναι το τελευταίον θύμα ο ημέτερος Διευθυντής, δια τον οποίον επικρατούσα γνώμη είναι ότι έπεσεν επί των επάλξεων ενός εθνικού αγώνος, τον οποίον σήμερον ακολουθεί η ελληνική πλειονότης, εάν δεν φροντίσωμεν όλοι ως πατριώται και ως άνθρωποι να συσπειρωθώμεν. Ας προσπαθήσωμεν να καλλιεργήσωμεν εις τας συνειδήσεις την ακριβή συναίσθησιν των πατριωτικών υποχρεώσεων. Ας στρέψωμεν τας διανοίας προς την ανάγκην της διατηρήσεως της Πατρίδος ως φυλής προ παντός και ως Έθνους. Παν ότι θα πράξωμεν προς την κατεύθυνσιν ταύτην δεν θα κατακριθή.
Ευρισκόμεθα εν νομίμω αμύνη και πρέπει εις την άμυναν αυτήν να δώσωμεν νόημα και περιεχόμενον. Ποίον ; Αφήνομεν να κρίνουν όσοι πονούν τον τόπον. Ας χωρήσουν όσον τον δυνατόν ταχύτερον εις αποφάσεις. Εκείνοι που ύψωσαν ως σύμβολόν των την δολοφονίαν, πρέπει να μάθουν ότι υπάρχουν απέναντί των όχι μονάδες αλλά ομάδες με θέλησιν και πίστιν. Έτσι μόνον θα καταστή δυνατόν να παρεμποδισθή το έργον των. Ίσως ανανήψουν και αυτοί τότε και πεισθούν που έγκειται η αλήθεια και που η πλάνη».
Την ίδια ημέρα, την Τρίτη 20 Ιουνίου 1944, σε άλλη στήλη του ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΚΗΡΥΚΑ, περιγράφονται οι λεπτομέρειες της κηδείας του Πέτρου Βάρβογλη:
´«Η χθεσινή επιβλητική κηδεία του αγρίως δολοφονηθέντος Διευθυντού του Κρητικού Κήρυκος
Σεμνή και επιβλητική ετελέσθη την 9.30 π.μ. της χθες η κηδεία του πολυκλαύστου διευθυντού μας
ΠΕΤΡΟΥ ΒΑΡΒΟΓΛΗ
Η σωρός μετεφέρθη δι’αυτοκινήτου του Γερμανικού στρατού την 10 ½ μ.μ. της προηγουμένης εκ Σάρχου. Εκ του παρά το οίκημα Βαρδάκη παρόδου όπου είχε σταματήσει το στρατιωτικόν αυτοκίνητον η σωρός υποβασταζομένη υπό συντακτών του ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΚΗΡΥΚΟΣ και στενών φίλων του μεταστάντος μετεφέρθη εις την οικίαν του υπό τους κοπετούς και θρήνους των οικείων του. Πλούσιαι ανθοδέσμαι συλλεγείσαι από φιλικάς οικογενείας του μεταστάντος εκάλυπτον εξ ολοκλήρου τον νεκρόν του οποίου η φυσιογνωμία παρουσιάζετο γαλήνιος παρά τα θανάσιμα και καίρια πλήγματα τα οποία είχε δεχθεί από τα οπλοπολυβόλα των δολοφόνων.
Ο νεκρός του Βάρβογλη είχε αποβεί αληθινόν προσκύνημα αμέσως άμα τη μεταφορά του εις την πατρικήν του οικίαν από πολλούς και γνωστούς Ηρακλειώτας. Την πρωίαν η συρροή των συμπολιτών επυκνώθη πολύ δε προ της εκκινήσεως της κηδείας έφθασαν εις την οικίαν του ο Νομάρχης κ. Εμμ. Ξανθάκης, ο δήμαρχος κ. Μάνθος Πλεύρης, ο σύνδεσμος Φρουραρχείου – Νομαρχίας κ. Γκριδάκης, ο Διοικητής της Χωροφυλακής κ. Πωλιουδάκης, πολλοί προϊστάμενοι υπηρεσιών εκλεκτοί αντιπρόσωποι του δημοσιογραφικού, εμπορικού, επιστημονικού και υπαλληλικού κόσμου κ.ά. Η εκφορά τελεσθείσα την 10ην π.μ. περίπου κατήλθε προς την πλατείαν Μποδοσακείου, διήλθε προ των γραφείων του ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΚΗΡΥΚΟΣ και δια των κεντρικών οδών κατέληξεν εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν του Αγίου Μηνά όπου εψάλη η νεκρώσιμος ακολουθία.
Μετά το πέρας της ακολουθίας εις ην προέστη ο πανοσιολογιώτατος Πρωτοσύγκελος της Ιεράς Μητροπόλεως κ. Ευγ. Ψαλιδάκης με ολόκληρον τον κλήρον, ο κ. Νομάρχης Ηρακλείου καταθέτων βαρύτιμον στέφανον από μέρους του ως αντιπροσώπου της κυβερνήσεως εις την σωρόν του εκλιπόντος απηύθυνε σύντομνον αλλά μεστόν εννοιών αποχαιρετισμόν προς τον νεκρόν, υπογραμμίσας κυρίως τας πολυτίμους υπηρεσίας του μεταστάντος προς τους συμπολίτας του και τα εθνικά συμφέροντα του τόπου. Υπό παρόμοιν πνεύμα ωμίλησε και ο Δήμαρχος Ηρακλείου κ. Μάνθος Πλεύρης.
Στεφάνους επί της σωρού του Διευθυντού του ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΚΗΡΥΚΟΣ είχον καταθέσει προηγουμένως το συντακτικόν και εργατικόν προσωπικόν της εφημερίδος, η Κοινότης Σάρχου και άλλοι στενοί φίλοι του.
Τον παρακολουθήσαντα εν συντριβή την κηδείαν πατέρα του δολοφονηθέντος κ. Σταύρον Βάρβογλην ζωηρότατα συλλυπούνται εν τω ναώ πολυπληθείς και σημαίνοντες συμπολίται, συμπληρώνοντες ούτω τας προς την οικογένειαν γενικώτερον του Βάρβογλη θερμάς εκδηλώσεις εν τη οικία του νεκρού, κατά την ώραν της εκφοράς.
Εκ του Μητροπολιτικού ναού η σωρός τίθεται επί νεκροφόρου, παρακολουθουμένη δε πάντοτε υπό εκλεκτού κόσμου καταλήγει εις το νεκροταφείον του Αγίου Κωνσταντίνου όπου γίνεται η ταφή. Η κηδεία του αειμνήστου Διευθυντού του ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΚΗΡΥΚΟΣ ως και χθες εγράψαμεν εγένετο τιμής ένεκεν δημοτική δαπάνη.
Η συμμετοχή εις το πένθος των Γερμανικών Αρχών
Κατά την ώραν της εκφοράς μετέβη εις την οικίαν Βάρβογλη και συνελυπήθη τους γονείς και την αδελφήν του Διευθυντού του ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΚΗΡΥΚΟΣ ο επί του τύπου ειδικός κ. αξιωματικός του Φρουραρχείου Ηρακλείου».
Την Τετάρτη 21 Ιουνίου 1944, η εφημερίδα ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ανακοινώνει τον Θρασύβουλο Ν. Σταυράκη ως νέο Διευθυντή, (κατόπιν εγκρίσεως των αρχών κατοχής). Στο άρθρο τονίζεται ότι:
«´Η νέα Διεύθυνσις του ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΚΗΡΥΚΟΣ
Από της χθες την Διεύθυνσιν και εν γένει την διαχείρισιν του ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΚΗΡΥΚΟΣ ανέλαβεν κατόπιν εγκρίσεως των Αρχών Κατοχής ο μέχρι τούδε Διευθυντής συντάξεως της εφημερίδας μας κ. Θρασ. Ν. Σταυράκης. Ο νέος Διευθυντής, παλαιός επαγγελματίας δημοσιογράφος, γέννημα και θρέμμα του Ηρακλείου, είναι γνωστός από πολλών ετών εις την κοινωνίαν μας και απολαμβάνει της φιλίας και των συμπαθειών ως εργάτης πρωτίστως των γραμμάτων και βιοπαλαιστής. Η καθαρώς αυτή “λαϊκή” ιδιότης του νέου Διευθυντού μας είμεθα βέβαιοι ότι θα γίνει μετ’ευμενείας ακουστή από τους αναγνώστας του ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΚΗΡΥΚΟΣ και του νομού Ηρακλείου και της άλλης Κρήτης εις την οποίαν επίσης είναι γνωστός ο κ. Σταυράκης.
Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ άλλως τε θα συνεχίσει την αυτήν γραμμήν εξελίξεως και βελτιώσεως εν τω πλαισίω της χαραχθείσης γενικής πολιτικής του και εις το κεφάλαιον της ειδησεογραφίας εις την οποίαν απέδωκε και αποδίδει πάντοτε ιδιαιτέραν σημασίαν. Αλλά και όλα τα τοπικά ζητήματα, του παρόντος και του μέλλοντος τα ενδιαφέροντα όλας τας τάξεις και όλα τα άτομα, τον λαόν γενικώτερον και ειδικώτερον, θα ευρίσκουν ανοικτάς τας στήλας του εις την δημοσίαν συζήτησιν από συμφώνου πάντοτε προς το πνεύμα ευμενείας και εγκρίσεως των Γερμανικών Αρχών. Με τα εφόδια ταύτα υπ’όψιν της η νέα Διεύθυνσίς μας χωρεί εις το έργον της ελπίζουσα βασίμως ότι ο ΚΡΗΤΚΟΣ ΚΗΡΥΞ θα αποβή ακόμη περισσότερον δημοσιογραφικόν όργανον στενής προς τον τόπον επαφής αποβλέπον εις το συμφέρον αυτού από πάσης απόψεως και εις την εξυπηρέτησιν του συνόλου και αυτού μόνον».
Το Σάββατο 24 Ιουνίου 1944, η εφημερίδα δημοσιεύει ευχαριστήριο της οικογένειας του Πέτρου Βάρβογλη προς τους «μετασχόντας του πένθους τους». Το ευχαριστήριο υπογράφουν ο Σταύρος Βάρβογλης, πατέρας του Πέτρου Βάρβογλη και ο Ανδρέας Λιάπης, σύζυγος της αδελφής του Πέτρου Βάρβογλη.
´Ευχαριστήριον
Μόλις συνελθόντες εκ της πληξάσης ημάς συμφοράς δια του αδοκήτου θανάτου του πολυαγαπημένου υιού και αδελφού ημών ΠΕΤΡΟΥ θεωρούμεν επιτακτικήν υποχρέωσιν να ευχαριστήσωμεν από ψυχής την Κοινωνίαν Ηρακλείου ήτις τόσον συνεμερίσθη τον πόνον μας και γενικώτερον τους οπωσδήποτε μετασχόντας του πένθους μας. Ιδιαιτέρως ευχαριστούμεν τας Γερμανικάς Αρχάς, τον κ. Νομάρχην Ηρακλείου, τον κ. Δήμαρχον, δια το θερμόν ενδιαφέρων των και τους ωραίους λόγους τους οποίους εξεφώνισαν προς τον νεκρόν, την Κοινότητα Σάρχου και τους καταθέσαντας στεφάνους εις την σωρόν του.
Οικογένειαι
Σ. Βάρβογλη, Α. Λιάπη».
Την Τετάρτη 26 Ιουλίου 1944, η εφημερίδα ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ανακοινώνει το τεσσαρακονθήμερο μνημόσυνο του Διευθυντή της Πέτρου Βάρβογλη, την επόμενη ημέρα Πέμπτη 27 Ιουλίου, εορτής του Αγίου Παντελεήμονα.
«ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ
Τελούντες αύριον Πέμπτην 27 Ιουλίου εορτήν του Αγίου Παντελεήμονος και ώραν 8ην π.μ. τεσσαρακονθήμερον μνημόσυνον υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του πολυαγαπημένου μας
ΠΕΤΡΟΥ ΒΑΡΒΟΓΛΗ
Διευθυντού “Κρητικού Κήρυκος” παρακαλούμεν τους συγγενείς και φίλους ως και πάντας τους τιμώντας την μνήμη του, όπως προσέλθωσι και ενώσωσι μεθ’ημών τον προς τον Ύψιστον δεήσεις των.
Εν Ηρακλείω τη 25 Ιουλίου 1944
Αι βαρυπενθούσαι οικογένειαι
Σταύρου Βάρβογλη, Ανδρέου Λιάπη».
* Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης, είναι δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Θραψανού Πεδιάδος.