Το Τμήμα Φυσικής στο Ηράκλειο μπορεί να θεωρείται από πολλούς, περιλαμβανομένων και των αξιολογητών, ως ένα από τα καλύτερα τμήματα φυσικής της χώρας, αλλά παράλληλα έχει δεχτεί κριτική για την προσήλωσή του σε βασικές ακαδημαϊκές αρχές και για τη συνεπή τήρησή τους χωρίς τις συνήθεις εκπτώσεις που προσωρινά «χαϊδεύουν αυτιά» αλλά τελικά υπονομεύουν το μέλλον.
Η στάση αυτή βασίζεται αφενός μεν στην πεποίθησή μας για το σημαντικό ρόλο ενός άξιου πανεπιστημίου στην πρόοδο μιας χώρας και αφετέρου στην εμπειρία μας από κορυφαία πανεπιστήμια στον Κόσμο για το τι πράγματι συνιστά ένα άξιο πανεπιστήμιο. Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, με μια προσπάθεια να περιγράψουμε τι έχει προσφέρει το Τμήμα Φυσικής και τι αντιπροσωπεύει στο ακαδημαϊκό σύστημα της χώρας, πριν καταλήξουμε στη λειτουργία του υπό την παρουσία της covid-19 για την οποία δεχθήκαμε άδικη κριτική σε πρόσφατα δημοσιεύματα.
Κεντρικό θέμα είναι οι αρχές λειτουργίας – που εγκαθίδρυσαν σημαντικές προσωπικότητες από τα πρώτα χρόνια ίδρυσης του Τμήματος και του Πανεπιστημίου Κρήτης – με έμφαση στην αντίληψη ότι το δημόσιο πανεπιστήμιο πρέπει να ανταποδίδει όσο το δυνατόν μεγαλύτερης αξίας εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο για τα χρήματα που ξοδεύει ο Ελληνικός λαός.
Ωραία ρητορεία για να εκφωνείται, αλλά η εφαρμογή της έχει κόστος και επιδέχεται εύκολη λαϊκίστικη κριτική. Αλλά το Φυσικό Ηρακλείου την πήρε πολύ στα σοβαρά έχοντας στο ενεργητικό του τα εξής:
Πρωτοποριακή έρευνα, εισάγοντας τη χώρα δυναμικά σε σύγχρονους τομείς της επιστήμης και τεχνολογίας, με σημαντικές διεθνείς διακρίσεις των καθηγητών και πρωταγωνιστικό ρόλο, λειτουργώντας από τη δεκαετία του ’80 σαν πρότυπο για την ανάπτυξη του ελληνικού ερευνητικού χώρου (ερευνητικά προγράμματα, ίδρυση ΕΚΕΚ και ΙΤΕ).
Πρωτοποριακές πρακτικές στην ανώτατη εκπαίδευση με την εισαγωγή μεταπτυχιακών μαθημάτων (1984), με την οργάνωση και λειτουργία σύγχρονων προγραμμάτων σπουδών, με την αξιολόγηση διδασκόντων και διδασκαλίας από τους φοιτητές, με την εισαγωγή σύγχρονων συγγραμμάτων είτε μεταφρασμένων είτε πρωτοτύπων χάρη στη δημιουργία των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης (Π.Ε.Κ.), με την εισαγωγή της έρευνας στις προπτυχιακές σπουδές και, πιο πρόσφατα, με την εισαγωγή ηλεκτρονικών εξ αποστάσεως μεθόδων διδασκαλίας (συνεργασία με Mathesis των Π.Ε.Κ.) πολλά χρόνια πριν την covid-19.
Υιοθέτηση φοιτητοκεντρικής λειτουργίας, καθιερώνοντας ένα φιλικό – οργανωτικά και διοικητικά – πλαίσιο για να εξετάζεται άμεσα κάθε αίτημα και ανάγκη του φοιτητή, αναλυτικούς οδηγούς σπουδών, σαφή πληροφόρηση για κανόνες και δικαιώματα (όπως η ελεύθερη αναβαθμολόγηση τον Σεπτέμβριο), μηχανισμούς παρακολούθησης και αναδιαμόρφωσης των προγραμμάτων σπουδών σε διάλογο με τους φοιτητές και, τέλος, έγκαιρο προγραμματισμό μαθημάτων και εξετάσεων και αυστηρή συνέπεια στην τήρηση του.
Καθηγητές ανοικτοί στους φοιτητές, με ουσιαστική αλληλεπίδραση για την ερευνητική και ακαδημαϊκή καθοδήγησή τους.
Λειτουργία με αυστηρά ακαδημαϊκά και αξιοκρατικά κριτήρια, αφήνοντας το μακρύ χέρι των κομματικών μηχανισμών, είτε κυβερνητικών είτε αντιπολιτευόμενων, έξω από το Τμήμα, ώστε να μην μπορεί το κόμμα να «τακτοποιεί» πράγματα όπως αλλού στο «δημόσιο». Αντίθετα, το πρότυπο/στίγμα του Τμήματος μας μπορεί να επηρέασε θετικά προοδευτικούς πολιτικούς.
Σεβασμό των νόμων και των κανονισμών χωρίς ανοχή στην ανομία και αυθαιρεσία· αντίσταση στις παθογένειες και ανορθολογισμούς πρακτικών της Ελληνικής ανώτατης εκπαίδευσης· όχι στον εθισμό του ακαδημαϊκού χώρου σε διάφορες μορφές βίας καθώς και στην συχνή εξαργύρωσή της σε εξεταστικές ή άλλες διευκολύνσεις.
Το Φυσικό Ηρακλείου δεν επέλεξε να έχει σχεδόν 200 εισακτέους ετησίως τα τελευταία χρόνια, ενώ σήμερα λειτουργεί με 17 μέλη Δ.Ε.Π., 3 μέλη Ε.ΔΙ.Π. και χωρίς καμία θέση Ε.ΤΕ.Π. σε υπολογιστικά θέματα· ούτε να μην υπάρχει κανένα χρονικό όριο στην διάρκεια φοίτησης. Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος ειδικός για να καταλαβαίνει ότι σε αυτές τις συνθήκες πρέπει να υπερβάλλουν όλοι σε προσπάθεια για να επιτύχουν τη χρυσή τομή μεταξύ των εκπαιδευτικών στόχων και της προστασίας της υγείας όλων μας.
Αυτό ακριβώς έκανε και κάνει το Τμήμα Φυσικής, με απόλυτη ομοψυχία και αυτοθυσία των ανθρώπων του! Με ίδια μέσα κατάφερε να πραγματοποιήσει εξ αποστάσεως διδασκαλία και να τελειώσει όλα τα θεωρητικά μαθήματα του Εαρινού Εξαμήνου 2020 στην ώρα τους, χωρίς καμία έκπτωση. Στη συνέχεια, όταν οι υγειονομικές συνθήκες επέτρεψαν τη φυσική παρουσία των φοιτητών, με πλήρη εφαρμογή των κανόνων του Ε.Ο.Δ.Υ. και υποχρεωτική χρήση μάσκας, ολοκληρώθηκαν τα εργαστηριακά μαθήματα (25 Μαΐου με 9 Ιουνίου), η Εξεταστική Ιουνίου (15 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου) και στις 24 Αυγούστου άρχισε η Εξεταστική Σεπτεμβρίου (πάλι με υποχρεωτική χρήση μάσκας).
Στη 2η εβδομάδα των εξετάσεων ανακοινώθηκαν τα περιοριστικά μέτρα της Γ.Γ. Πολιτικής Προστασίας στην Π.Ε. Ηρακλείου. Κάθε λογικός άνθρωπος καταλαβαίνει ότι δεν γίνεται «πατώντας ένα κουμπί» να μετατραπούν οι δια-ζώσης εξετάσεις σε εξ αποστάσεως. Ακόμα χειρότερα, από τον Μάιο 2020 το Τμήμα Φυσικής έχει συμπεράνει, συνεκτιμώντας τη φύση των μαθημάτων, τον αριθμό φοιτητών και τις τεχνικές δυνατότητες, ότι αδυνατεί να εξασφαλίσει προϋποθέσεις ισονομίας, νόμιμης διεξαγωγής και αδιάβλητου για εξ αποστάσεως εξετάσεις στα περισσότερα μαθήματα.
Με βαθιά περίσκεψη και πυρετώδη προετοιμασία, αναμορφώθηκε το πρόγραμμα εξετάσεων με απώλεια μόνο 2 ημερών. Η εφικτή λύση (που αποφασίσθηκε ομόφωνα σε έκτακτη Συνέλευση Τμήματος στις 3/9/2020) ήταν τα μαθήματα με μεγάλη συμμετοχή φοιτητών να μεταφερθούν μετά τις 15 Σεπτεμβρίου (επεκτείνοντας την Εξεταστική έως 23/9) και να συνεχιστούν οι εξετάσεις στα υπόλοιπα με 8 φοιτητές ανά αίθουσα, ικανοποιώντας το ισχύον όριο 9 ατόμων για συναθροίσεις σε εκδηλώσεις! Βέβαια πρέπει να αναρωτηθεί κανείς γιατί οι εξετάσεις στο πανεπιστήμιο που διέπονται από την Κ.Υ.Α. 107981/Ζ1 – ΦΕΚ 3473/Β/20-8-2020 πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν τους γάμους και όχι σαν τα καταστήματα.
Τέλος, κάθε λογικός άνθρωπος καταλαβαίνει ότι οι καθηγητές, που σχεδόν κανείς δεν είναι κάτω από 50, έχουν πολύ σοβαρότερο λόγο να ανησυχούν προσωπικά για την covid-19 από ό,τι οι φοιτητές. Δεν συνεχίζουν τις εξετάσεις επειδή αισθάνονται άτρωτοι, κάθε άλλο, αλλά επειδή είναι υποχρέωση/καθήκον τους απέναντι στους φοιτητές και τη κοινωνία, και αγωνίζονται να εξασφαλίσουν την ουσιαστική διεξαγωγή τους με τη μέγιστη ασφάλεια.
* Ο Αλέξανδρος Ι. Γεωργακίλας ειναι πρόεδρος Τμήματος Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ηράκλειο