Ήταν Άνοιξη του 1986 όταν η Κρήτη αποκτούσε το δικό της Αστεροσκοπείο, μία δομή που κάνει περήφανους όχι μόνο τους κατοίκους του νησιού αλλά και ολόκληρης της χώρας.
Πίσω από την προσπάθεια δημιουργίας του Αστεροσκοπείου, που δεν είχε από την αρχή αποφασιστεί ότι θα εγκατασταθεί στον Σκίνακα, βρισκόταν ένας άνθρωπος, ο κ. Γιάννης Παπαμαστοράκης, επίκουρος τότε καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης.
«Ποτέ δε σκέφτηκα ότι δε θα τα καταφέρω, παρόλο που υπήρχε μια συνεχής πάλη με τα καθημερινά προβλήματα οποιασδήποτε φύσεως μπορεί να φανταστεί κανείς», αναφέρει ο ίδιος στην «Π».
Αύριο, Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου, στη 1 το μεσημέρι, στις εγκαταστάσεις του Αστεροσκοπείου, θα γίνει η τελετή ονοματοδοσίας του ξενώνα της δομής σε ξενώνα «Ιωάννης Παπαμαστοράκης».
Την εκδήλωση θα χαιρετίσουν ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, καθηγητής, Παναγιώτης Τσακαλίδης, ο δήμαρχος Ανωγείων, κ. Σωκράτης Κεφαλογιάννης, και ο διευθυντής του Αστεροσκοπείου, καθηγητής, Βασίλης Χαρμανδάρης. Θα γίνουν τα αποκαλυπτήρια της πινακίδας με το νέο όνομα του ξενώνα από τον πρύτανη του Ιδρύματος.
Το όραμα, οι άνθρωποι και το μέλλον
Ο κ. Παπαμαστοράκης θυμάται πως η ιδέα για την εγκατάσταση ενός Αστεροσκοπείου στην Κρήτη ανήκε στον τότε διευθυντή του Ινστιτούτου Max Planck Εξωγήινης Φυσικής της Γερμανίας ενώ το μεγάλο στοίχημα ήταν να προλάβουν να γίνουν όλες οι απαραίτητες ενέργειες πριν από την άφιξη του κομήτη του Halley.
Ο δεύτερος μεγάλος στόχος ήταν να αποκτήσει το Αστεροσκοπείο ένα ακόμα μεγαλύτερο τηλεσκόπιο, κάτι που, επίσης, έγινε στη συνέχεια.
Ο Σκίνακας ως τοποθεσία προτάθηκε από τον τότε δήμαρχο Ανωγείων, Γιώργο Κλάδο. Αρχικά, είχαν πέσει στο τραπέζι κάποιες ιδέες για το νότιο μέρος του νησιού, όμως, δεν υπήρχε κάποιο βουνό για να «φιλοξενήσει» το Αστεροσκοπείο.
Η θέση που βρίσκεται η δομή έχει χαρακτηριστεί η καλύτερη, σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ο λόγος της επιτυχίας δεν είναι μόνο το υψόμετρο, λόγω θάλασσας δημιουργείται μια ζώνη αναστροφής, δηλαδή από ένα ύψος και πάνω η θερμοκρασία αυξάνεται ενώ, παράλληλα, οι ρύποι της ατμόσφαιρας μειώνονται με αποτέλεσμα να έχουμε διαυγή ουρανό.
Επειδή το Αστεροσκοπείο είναι το πρώτο αντικείμενο που συναντούν οι άνεμοι, η ροή τους είναι στρωτή και δεν προκαλούνται αναταράξεις.
Ο Σκίνακας προσφέρει υψηλή ευκρίνεια της ατμόσφαιρας, αυξημένη διορατικότητα, ενώ ανιχνεύονται εύκολα τα μικρά αντικείμενα.
Υπηρεσία του Αεροδρομίου Ηρακλείου είχε τότε, επίσης, προτείνει την ανατολική πλευρά του Ψηλορείτη, λόγω καιρικών συνθηκών. Οι επιστήμονες προχώρησαν σε δορυφορικές φωτογραφίες για να διαπιστώσουν τις συνθήκες νέφωσης, είχαν λάβει δεδομένα για τις ταχύτητες του ανέμου και η πρώτη επιτόπου ανάβαση έγινε το καλοκαίρι του 1984.
«Ήταν μια θαυμάσια μέρα με πολύ στρωτή ροή, με ορατότητα προς το Ηράκλειο για τη μεταφορά δεδομένων μέσω μιας ζεύξης υπολογιστών, η τοποθεσία είχε όλα τα πλεονεκτήματα, ήμασταν πεπεισμένοι για αυτό και αποδείχτηκε ότι είχαμε δίκιο», θυμάται ο κ. Παπαμαστοράκης.
Τελικά, τα εγκαίνια του Σκίνακα έγιναν το Σάββατο 12 Απριλίου 1986, από την υφυπουργό Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας, κ. Βάσω Παπανδρέου.
Στο λόγο που εκφώνησε τότε η ίδια, ο οποίος έφερε την υπογραφή του κ. Παπαμαστοράκη, αναφερόταν ο στόχος να αποκτηθεί ένα μεγαλύτερο τηλεσκόπιο, όπως και έγινε. Η χρηματοδότηση εξασφαλίστηκε από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας και το Ινστιτούτο Max Planck.
Για την ιστορία, σημειώνεται πως το πρώτο βήμα για την δημιουργία του Αστεροσκοπείου ήταν η διάνοιξη του δρόμου που θα οδηγούσε σε αυτό.
Καθοριστική ήταν η συμβολή του τότε διευθυντή της Νομαρχίας Ηρακλείου, κ. Ευθυμίου Κακαβά, και του κ. Κώστα Μιχελινάκη, από την αρμόδια υπηρεσία της Νομαρχίας Ηρακλείου.
Φυσικά, στις προσπάθειες να γίνει το όραμα πράξη συμμετείχαν ο τότε πρόεδρος του Ερευνητικού Κέντρου και του τεχνικού συμβουλίου του Πανεπιστημίου Κρήτης, κ. Λευτέρης Οικονόμου, ο πρόεδρος της Διοικούσας του Π.Κ., κ. Γρηγόρης Σηφάκης, η φυσικός, κ. Μαρία Κουλίζα, ο αρχιτέκτονας από το Ίδρυμα, κ. Κώστας Στρατάκης, ο εργολάβος, κ. Στέφανος Σαμόλης, όσοι εργάστηκαν σε δύσκολες καιρικές συνθήκες με περισσή όρεξη για να προλάβουν τις προθεσμίες που πίεζαν.
«Ο κόσμος των Ανωγείων από την αρχή αγκάλιασε το όλο εγχείρημα, ένα απομονωμένο μέρος, ανοιχτό από όλες τις πλευρές, αν δεν έχει την αγάπη του κόσμου, δύσκολα μπορεί να στηθεί και να διατηρηθεί. Επίσης, όλοι οι δήμαρχοι διαχρονικά στα Ανώγεια ήταν πάρα πολύ υποστηρικτικοί σε ό,τι κάναμε», τονίζει ο κ. Παπαμαστοράκης. Αρωγός των προσπαθειών, ώστε το Αστεροσκοπείο να συνεχίζει να εξοπλίζεται, στάθηκε και ο Φώτης Καφάτος, ως μέλος της διοίκησης του ΙΤΕ. Για την αυριανή εκδήλωση, ο κ. Παπαμαστοράκης ομολογεί πως αισθάνεται συγκίνηση, ιδιαίτερα για τους συναδέλφους του αστροφυσικούς, στους οποίους ανήκει η πρωτοβουλία που στη συνέχεια ασπάστηκε το Πανεπιστήμιο Κρήτης. «Πρόκειται για νέους επιστήμονες, οι οποίοι είναι εξαίρετοι, και σίγουρα θα ανεβάσουν το Σκίνακα ακόμα πιο ψηλά από ό,τι είναι σήμερα», αναφέρει. Τονίζει, ακόμα, πως «πετύχαμε πολλά περισσότερα από ό, τι φανταζόμουν ποτέ ότι θα γίνουν. Σήμερα, έχω συναδέλφους αστροφυσικούς, νέους στην ηλικία αλλά ώριμους στην επιστήμη, φοβερά αποτελεσματικούς, πετυχημένους και αυτό είναι το μεγαλύτερο κέρδος και η μεγαλύτερη επιτυχία που μπορώ να φανταστώ να έχει κανείς».