- Γενικά
Σε μικρή απόσταση (~ 10 χλμ.) δυτικά του Ηρακλείου Κρήτης υπάρχει η παράκτια πηγή η αποκαλούμενη Αλμυρός με σημαντικές παροχές υφάλμυρου αλλά και γλυκού νερού.
Δεδομένης της σπουδαιότητας που έχει για τη μεγαλούπολη του Ηρακλείου (περίπου 180.000 κάτοικοι) και για όλη την κεντρική και ανατολική Κρήτη το κανονικό νερό έγιναν, κατά καιρούς, διάφορες έρευνες για τη δυνατότητα ολικής αφαλμύρωσης του νερού της πηγής.
Η σπουδαιότερη από αυτές τις έρευνες έγινε κατά την 5ετία 1967-71 από πολυεθνική ομάδα ειδικών του FAO (κλάδος για τη γεωργία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών) μέλος της οποίας υπήρξε από την ελληνική πλευρά και ο υπογράφων στα πλαίσια γενικότερης υδρολογικής έρευνας για την κεντρική και ανατολική Κρήτη.
Έγιναν συστηματικές μετρήσεις της παροχής, της αλμυρότητας σε διάφορες παροχές, χημικές αναλύσεις και σχετικές υδρολογικές, υδρογεωλογικές και γεωλογικές έρευνες.
Αποδείχθηκε η άμεση συσχέτιση των παροχών της πηγής με τις βροχοπτώσεις στον ορεινό όγκο της Ίδης (Ψηλορείτης) και η αντίστροφη σχέση της αλατότητας με την παροχή της πηγής. Συγκεκριμένα σε παροχές μικρότερες των 4 m3/sec η αλατότητα είναι μεγαλύτερη από 5 gr/l ενώ πάνω από 12 m3/sec είναι μικρότερη από 0,4 gr/l.
Η βασικότερη ενέργεια της υπόψη ερευνητικής ομάδας ήταν η πειραματική ανύψωση της στάθμης της πηγής με τη βάσιμη προσδοκία τη μείωση της αλμυρότητας στηριζόμενη στη διαφορά πυκνότητας του αλμυρού με το γλυκό νερό, ώστε: να υπάρξει πρακτικό αποτέλεσμα για τη χρησιμοποίησή του.
Η υπόψη πρόταση υλοποιήθηκε με ανύψωση κατά 10m, χωρίς σοβαρά αποτελέσματα και από ό,τι γνωρίζουμε καμία άλλη σοβαρή ενέργεια δεν έχει γίνει από τότε στην κατεύθυνση της δυνατότητας αξιοποίησης της σημαντικής αυτής πηγής.
Ο υπογράφων με τα ειδικά για την περίπτωση γνωστικά του αντικείμενα ερεύνησε λεπτομερέστερα το θέμα και κατέληξε στη σύνταξη Ειδικής Προκαταρκτικής Μελέτης για πολλαπλή αξιοποίηση της πηγής (ύδρευση, άρδευση, ενέργεια) της οποίας τα αποτελέσματα παρουσιάζονται συνοπτικά στο παρόν άρθρο και συγκεκριμένα:
α) Για υδρεύσεις
Η πρόταση συνίσταται στην ανύψωση του όγκου (~ 60 εκ.m3/χρόνο) του γλυκού νερού της πηγής (2 μήνες με παροχή 12 m3/sec) σε κατάλληλο για την περίπτωση υψόμετρο (200-300m) σε χώρο με ευρέα περιθώρια διαχρονικής αποθήκευσης (≈ 100 εκ.m3).
Η πρόταση εξαντλεί όλον τον υπολογιζόμενο χρήσιμο όγκο καθόσον για το ξηροθερμικό κλίμα της κεντρικής Κρήτης υπάρχουν και θα υπάρξουν στο μέλλον σχετικές ανάγκες και πέραν εκείνων (20 εκ.m3/χρόνο της μεγαλούπολης του Ηρακλείου αλλά και για αρδεύσεις της ευρύτερης περιοχής).
Η δαπάνη του έργου ως εξωτερικό υδραγωγείο (περιλαμβάνει και τη μεταφορά μέχρι τις δεξαμενές του Ηρακλείου) εκτιμάται στα 100εκ.€ (χωρίς τα αρδευτικά) και το κόστος του προϊόντος σε περίπου 0,3 €/m3.
Σημειώνεται επίσης ότι η αναγκαία ενέργεια ανύψωσης καλύπτεται κατά σημαντικό ποσοστό (≈30%) από την παραγωγή του προτεινόμενου με τα ίδια νερά τοπικού υδροηλεκτρικού έργου.
β) Για αρδεύσεις.
Υπολογίζεται ότι μετά την κάλυψη των αναγκών ύδρευσης της ευρύτερης περιοχής θα υπάρξουν σημαντικά περιθώρια και για τις αρδεύσεις εξαιρετικής επίσης σπουδαιότητας για την περιοχή.
Σε πρώτη προσέγγιση και για το εγγύς μέλλον εκτιμάται ότι υπάρχουν περί τα 30 εκ.m3/χρόνο τα οποία με φυσική πίεση (ταμιευτήρας στα 200-300m – γεωργικές εκτάσεις κάτω των 250m) και με σύγχρονους βελτιωμένους τρόπους άρδευσης μπορούν να εξυπηρετήσουν πάνω από 100 χιλ. στρέμματα μία άλλη επένδυση για την περιοχή της τάξης των 50εκ. ευρώ.
γ) Για παραγωγή ενέργειας.
Η πρόταση συνίσταται στην ανύψωση του υπάρχοντος φράγματος στα 20 μέτρα με το οποίο επιτυγχάνεται η δημιουργία μικρού υδροηλεκτρικού έργου (ΜΥΗΕ) ισχύος 2,4 μεγαβάτ και ετήσιας παραγωγής 11 εκατομμυρίων kwh με δαπάνη κατασκευής κυμαινόμενη στα 4εκ. ευρώ.
Τα σχετικά αποτελέσματα κατατάσσουν το έργο στα όρια της επιχειρηματικότητας καθόσον με την πώληση της ηλεκτρικής ενέργειας, σύμφωνα με το σχετικό νόμο, επιτυγχάνεται απόσβεση της δαπάνης στα 7 περίπου χρόνια.
δ) Για κάλυψη αιχμών ζήτησης ενέργειας.
Σημειώνεται επίσης ότι σε περιπτώσεις αιχμών ζήτησης ενέργειας (π.χ. Ιούλιος με τουρισμό και κλιματιστικά) το έργο μπορεί να λειτουργήσει αντίστροφα (περίπτωση αντλησιοταμίευσης) π.χ. η αύξηση της ζήτησης κατά 500kwh/άτομο τον Ιούλιο και για πληθυσμό 400 χιλ. δηλαδή 200 εκ. kwh καλύπτεται με τη «θυσία» (στροβιλισμό) 150 μόνο m3 νερού από το τεράστιο απόθεμα των 60 εκ.m3 τουλάχιστον.
(Ε = 8 χ 150 χ 250 χ 30 χ 24 = 220 εκ. > 200)
- Επιχειρηματική άποψη
Το έργο αντέχει και επιχειρηματικά καθόσον με δάνειο 15ετίας και επιτόκιο 6%, με πώληση του προϊόντος περίπου 0,5 €/m3 και φόρο 25% έχει απόδοση πάνω από 10% (απόσβεση σε 10 χρόνια).
Μία τολμηρότερη άποψη είναι να αποτελέσει η δαπάνη του έργου αντικείμενο λαϊκής επιχειρηματικής αντιμετώπισης, με μετοχοποίηση της δαπάνης (100 χιλ. μετοχές των 1.000 ευρώ) και εγγυημένη απόδοση της τάξης του 5% δηλαδή πολλαπλάσια των σημερινών αποδόσεων των τραπεζικών προθεσμιακών καταθέσεων.
- Συμπέρασμα
Η πηγή λοιπόν του Αλμυρού λύνει κατά την άποψή μας, όλα τα υδατικά προβλήματα της ευρύτερης περιοχής της κεντρικής Κρήτης και η αγωνία που φαίνεται ότι διακατέχει τους τοπικούς παράγοντες που εμφανίζονται στο σχετικό άρθρο της εφημερίδας ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Αθηνών (15-4-2018) αίρεται.
Υ.Γ. Τα στοιχεία της Προκαταρκτικής Μελέτης – Πρότασης είναι στη διάθεση παντός ενδιαφερομένου.
* Ο Αθανάσιος Ν. Ντάσκας είναι πολιτικός-υδραυλικός μηχανικός ENSI, γεωπόνος Παν/μίου Θεσ/νίκης – υδρολόγος Πολυτεχνείου Grenoble τ. προϊστάμενος Δ/νσεων Τεχν. Μελετών και Κατασκευών Υπ. Γεωργίας και Ανάπτυξης